Bác sĩ Bùi Công Sự, Quản lý Y khoa vùng 3 - miền Bắc, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, cho biết vaccine đường uống có khả năng kích hoạt và tăng cường đáp ứng miễn dịch ở tế bào niêm mạc đường tiêu hóa. Từ đó, vaccine giúp tạo thành "phòng tuyến" đầu tiên chống lại các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài, đặc biệt hiệu quả trong việc ngăn ngừa các mầm bệnh dưới đây:
Bệnh do virus rota
Virus rota lây qua đường phân - miệng, là nguyên nhân chính gây tiêu chảy cấp ở mọi lứa tuổi, thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Mầm bệnh dễ lây lan khi trẻ đưa tay lên miệng sau khi tiếp xúc với đồ vật chứa virus.
Trẻ uống vaccine phòng bệnh do virus rota tại VNVC. Ảnh: Lý Vi
Bệnh do virus này gây nôn mửa, sốt và tiêu chảy phân nước. Nếu không điều trị kịp thời, trẻ có thể bị mất nước, rối loạn điện giải và tử vong.
Trước khi có vaccine, hầu hết trẻ em dưới 5 tuổi đều sẽ nhiễm virus này tối thiểu một lần. Vaccine có hiệu quả đến 98% trong ngăn ngừa bệnh nặng và giảm 96% số ca nhập viện vì bệnh tiêu chảy cấp do virus Rota.
Hiện Việt Nam có ba loại vaccine ngừa Rotavirus gồm Rotarix (Bỉ), Rotateq (Mỹ) và Rotavin (Việt Nam), đều ở dạng uống. Rotarix chủng ngừa cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 6 tháng tuổi. Rotateq chủng ngừa cho trẻ từ 7,5 tuần tuổi (có thể uống sớm từ 6 tuần tuổi) đến 8 tháng tuổi. Rotavin chủng ngừa cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 6 tháng tuổi. Sau mốc tuổi được chỉ định, trẻ sẽ không có miễn dịch phòng bệnh bởi không còn loại vaccine nào khác để thay thế.
Bại liệt
Bại liệt lây qua đường phân miệng do virus Polio gây ra, có thể gây tê liệt vĩnh viễn và suy hô hấp, tử vong. Việt Nam từng thanh toán thành công bệnh bại liệt nhờ vào duy trì độ phủ của vaccine trên 90%.
Tại Việt Nam, vaccine dạng uống đơn (OPV) và bất hoạt dạng tiêm (IPV) được đưa vào chương trình Tiêm chủng mở rộng, miễn phí cho trẻ em toàn quốc. Vaccine OPV có lịch uống vào tháng thứ 2, 3, 4 sau sinh, bổ sung mũi tiêm IPV vào tháng thứ 5 và trước một tuổi.
Bệnh tả
Tả là bệnh nhiễm trùng hệ tiêu hóa do phẩy khuẩn Vibrio Cholerae gây ra. Bệnh lây qua đường nước bị nhiễm bẩn bởi phân người hoặc động vật hoặc qua thực phẩm bị nhiễm bệnh. Tả gây tiêu chảy nặng dẫn đến mất nước và điện giải, sốc tử vong nếu không bù nước và điều trị kịp thời.
Vaccine ngừa bệnh tả đường uống chứa các chủng vi khuẩn ở dạng sống, giảm độc lực hoặc bất hoạt. Trong đó, vaccine mORCVAX do Việt Nam sản xuất thuộc nhóm vaccine bất hoạt, được chỉ định cho trẻ em trên 2 tuổi và người lớn.
Bại liệt có thể gây tàn tật vĩnh viễn. Ảnh minh họa: Vecteezy
Vaccine gồm hai liều, liều sau cách liều đầu ít nhất hai tuần. Để tăng cường hiệu quả bảo vệ, trẻ em và người lớn có thể uống nhắc lại vaccine trước mỗi mùa dịch tả, với phác đồ gồm 2 liều cách nhau 14 ngày.
Ngoài các vaccine đường uống kể trên, Việt Nam cũng có 2 loại vaccine phòng viêm gan A và thương hàn lây qua đường tiêu hóa qua tiêu thụ thức ăn, nước uống nhiễm bẩn ở dạng tiêm. Trong đó, thương hàn gây sốt cao, mệt mỏi, yếu người, đau dạ dày, đau đầu, chán ăn, diễn tiến nặng gây xuất huyết tiêu hóa, thủng ruột, viêm màng não... Viêm gan A gây mệt mỏi, chán ăn, vàng da, vàng mắt kéo dài 2-4 tuần. Trường hợp viêm gan cấp tính hiếm gặp hơn có thể gây tổn thương gan, hôn mê và tử vong.
Bên cạnh chủng ngừa, bác sĩ Bùi Công Sự khuyến cáo mọi người áp dụng thêm các phương pháp khác như hạn chế tiếp xúc với người bệnh, giữ gìn vệ sinh cá nhân, ăn chín uống sôi để phòng ngừa các bệnh lây qua đường tiêu hóa.
Lý Vi