Nhóm nghiên cứu thuộc Ngân hàng Thế giới (WB) vừa công bố Báo cáo Phát triển Việt Nam 2014 với chủ đề xây dựng lực lượng lao động cho một nền kinh tế thị trường hiện đại ở Việt Nam.
Một trong những thách thức mới được WB chỉ ra là tốc độ tăng trưởng kinh tế và dịch chuyển việc làm từ khu vực nông nghiệp sang các ngành khác đã chậm lại. Nguyên nhân chính là cơ cấu của hệ thống doanh nghiệp và ngành ngân hàng cũng như các vấn đề vĩ mô trong những năm gần đây.
Báo cáo cũng cho thấy, không chỉ đang chững lại về tốc độ, cấu trúc của tăng trưởng cũng thay đổi so với những năm đầu đổi mới. Trong khi ở giai đoạn trước, việc thúc đẩy năng suất lao động là động lực tăng GDP thì hiện nay, đầu tư vốn lại trở thành nguồn lực chính cho tăng trưởng. Đây không phải là một mô hình bền vững để tiếp tục duy trì mức độ tăng trưởng kinh tế cao.
Theo báo cáo, mặc dù quy mô lực lượng lao động tiếp tục gia tăng nhưng dân số trẻ đang giảm. Điều đó đồng nghĩa với việc Việt Nam không thể chỉ dựa vào quy mô của lực lượng lao động để tiếp tục thành công đã có, mà còn phải tập trung nỗ lực để nâng cao năng suất.
Tóm tắt những kỹ năng quan trọng nhất mà người sử dụng lao động yêu cầu. Nguồn: WB
Nhóm nghiên cứu cũng chỉ ra, người sử dụng lao động ở Việt Nam đang rất vất vả tìm kiếm người lao động phù hợp cho các công việc hiện đại. Cuộc khảo sát của nhóm tác giả cho thấy phần lớn người sử dụng lao động nói rằng việc tuyển dụng là một thách thức vì các ứng viên bị thiếu hụt kỹ năng, hoặc vì khan hiếm lao động có tay nghề trong các ngành cụ thể.
"Hiện lao động Việt Nam biết đọc viết tốt hơn so với người lao động ở các nước khác, kể cả những nước giàu có hơn nhưng nhiều công ty vẫn không tìm được đủ số lượng người lao động có kỹ năng phù hợp", WB nhận định.
Tình trạng thiếu hụt kỹ năng là một vấn đề nghiêm trọng với các ứng viên tìm kiếm việc làm trong các lĩnh vực kỹ thuật, chuyên môn và quản lý. Ngược lại, khan hiếm lao động có tay nghề lại thì thường xảy ra ở các ngành nghề giản đơn.
Sau khi nêu ra thực trạng đó, nhóm nghiên cứu khuyến nghị, một nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng mạnh sẽ đòi hỏi tăng năng suất và kỹ năng lao động. Theo Ngân hàng Thế giới, để xây dựng lực lượng lao động cho một nền kinh tế thị trường hiện đại, bên cạnh việc đổi mới hệ thống giáo dục, Việt Nam cần đề cao việc kết nối giữa người sử dụng lao động với các trường đại học và các đơn vị đào tạo dạy nghề cũng như các sinh viên. WB nhận định, các cơ sở giáo dục và trường đại học thường đưa ra những chương trình đào tạo không phản ánh được đầy đủ nhu cầu của thị trường lao động.
Việc tăng cường công khai các thông tin về thị trường lao động và việc làm cũng có thể giúp Việt Nam cải thiện tình hình. "Các cơ quan, tổ chức đang thu thập thông tin về lực lượng lao động hàng quý nhưng việc công bố còn nghèo nàn. Ngoài ra, thường là các thông tin này chỉ hạn chế trong việc cung cấp các con số thống kê về thất nghiệp", nhóm nghiên cứu nêu thực trạng.
Theo đó, WB khuyến nghị Việt Nam cần tăng cường việc phân tích theo từng nội dung và công bố thông tin về thu nhập từ nghề nghiệp, xu hướng tuyển dụng... cho sinh viên tương lai cũng như các cơ sở đào tạo.
Ngọc Tuyên