"Trong khi Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore có tỷ suất mắc ung thư dẫn đầu, Việt Nam đứng thứ 16 về mắc mới nhưng lại xếp thứ 10 về tử vong trong những nước được khảo sát", ThS.BS.CK1 Phương Lễ Trí, Viện Nghiên cứu Tâm Anh, nói tại hội nghị khoa học thường niên ngày 27/9.
Theo bác sĩ Trí, ung thư đang trở thành vấn đề y tế công cộng toàn cầu, đặc biệt tại châu Á - khu vực chiếm tới 60% dân số thế giới và gần một nửa số ca ung thư toàn cầu. Năm 2022, Việt Nam ghi nhận khoảng 180.000 ca ung thư mới và 120.000 ca tử vong. Với xu hướng gia tăng nhanh, dự báo đến năm 2045, số ca ung thư mới sẽ vượt 292.000 và tử vong hơn 208.000, tức tăng khoảng 60-70% so với hiện nay.
Các chuyên gia nhận định tỷ lệ tử vong do ung thư ở Việt Nam cao do bệnh thường được phát hiện ở giai đoạn muộn, dẫn đến hiệu quả điều trị hạn chế. Thêm vào đó, những ung thư phổ biến nhất ở người Việt lại là loại có tiên lượng xấu như ung thư gan, phổi. Tuổi thọ tăng, già hóa dân số, ô nhiễm môi trường, thói quen sinh hoạt không lành mạnh như rượu bia, thuốc lá điện tử, chế độ ăn thiếu hợp lý cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ mắc ung thư.
Khu vực hóa trị cho bệnh nhân ung thư. Ảnh: Quỳnh Trần
Ngành điều trị ung thư đã đạt được những bước tiến vượt bậc, tập trung vào 5 phương pháp chính là phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, liệu pháp nhắm trúng đích và liệu pháp miễn dịch. Mỗi phương pháp đều mang tính cách mạng, không chỉ kéo dài mà còn cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.
Đơn cử với ung thư phổi, hóa trị từng là lựa chọn chủ yếu trước năm 2000 nhưng hiệu quả còn giới hạn. Sau đó, liệu pháp nhắm trúng đích ra đời, giúp cải thiện đáng kể thời gian sống cho những bệnh nhân mang đột biến gen phù hợp. Kể từ năm 2015, liệu pháp miễn dịch, đặc biệt là các thuốc ức chế điểm kiểm soát, tiếp tục tạo ra đột phá, giúp nhiều người bệnh kéo dài sự sống thêm nhiều năm.
Những thập niên gần đây cũng chứng kiến sự ra đời của các kỹ thuật tiên tiến như phẫu thuật robot, xạ trị điều biến liều, các giải pháp miễn dịch mới như ADC hay kháng thể đặc hiệu kép. Dù vậy, việc điều trị vẫn còn nhiều thách thức, nhất là với các trường hợp giai đoạn muộn, tái phát hoặc kháng thuốc.
Trong số các phương pháp hiện đại, liệu pháp miễn dịch thu hút sự quan tâm đặc biệt nhờ cơ chế độc đáo là kích hoạt chính hệ miễn dịch của cơ thể để nhận diện và tiêu diệt khối u, thay vì tấn công trực tiếp. Các liệu pháp nhắm vào điểm kiểm soát miễn dịch, cytokine hay tế bào miễn dịch biến đổi gen đã và đang nâng cao đáng kể hiệu quả.
Các nhà khoa học còn đang phát triển vaccine phòng ngừa và vaccine điều trị ung thư. Vaccine phòng ngừa giúp hệ miễn dịch chống lại các tác nhân gây bệnh như virus HPV và HBV. Trong khi đó, vaccine điều trị nhắm đến việc tiêu diệt tế bào ung thư sẵn có hoặc ngăn ngừa bệnh tái phát, được xem là một hướng đi đầy tiềm năng với ít tác dụng phụ hơn.
Gần đây, Việt Nam đã ký kết hợp tác với Quỹ Đầu tư của Nga về vaccine công nghệ mới, bao gồm vaccine điều trị ung thư mRNA. Đồng thời, dự án nhà máy vaccine và sinh phẩm cũng được khởi công, kết hợp trung tâm R&D nghiên cứu và ứng dụng công nghệ sản xuất vaccine mRNA.
Bác sĩ khuyên cần nâng cao ý thức phòng ngừa ung thư bằng lối sống lành mạnh, ăn uống hợp lý, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, bỏ thuốc lá, giảm rượu bia, vận động thể lực phù hợp... Khám sức khỏe định kỳ hàng năm và đi khám ngay khi có các dấu hiệu bất thường. Chủ động tầm soát ung thư sớm theo khuyến cáo về nhóm tuổi và nhóm nguy cơ.
Lê Phương