Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 29/9 xin lỗi người đồng cấp Qatar Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim al-Thani về vụ tập kích nhằm vào Hamas ở thủ đô Doha hồi đầu tháng.
Dù không hạ được các thủ lĩnh chủ chốt của nhóm vũ trang Hamas như mục tiêu đặt ra, cuộc tập kích đã khiến ít nhất 5 thành viên cấp thấp của Hamas cùng một thành viên lực lượng an ninh Qatar thiệt mạng. Qatar, quốc gia đóng vai trò quan trọng cho các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas, sau đó từ chối tiếp tục làm trung gian hòa giải.
Thủ tướng Israel đưa ra lời xin lỗi trong chuyến công tác tại Mỹ. Ông gọi điện cho người đồng cấp Qatar ngay tại Phòng Bầu dục, bên cạnh là Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Sau cuộc gọi, Nhà Trắng công bố kế hoạch 20 điểm nhằm chấm dứt xung đột giữa Israel và Hamas ở Gaza. Tại cuộc họp báo chung với ông Netanyahu, Tổng thống Trump cho hay Israel và các nước Arab đều ủng hộ kế hoạch.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại Nhà Trắng ngày 29/9. Ảnh: AP
Nhà Trắng cũng ra thông cáo rằng ông Netanyahu đã bày tỏ "hối tiếc sâu sắc" khi cuộc tấn công tên lửa của Israel nhằm vào mục tiêu Hamas ở Qatar đã vô tình giết chết một quân nhân Qatar. Thủ tướng Israel thừa nhận đã vi phạm chủ quyền của Qatar và khẳng định Tel Aviv sẽ không tiến hành một cuộc tấn công như vậy nữa trong tương lai.
Qatar xác nhận về cuộc gọi với lãnh đạo Israel, đồng thời cho biết Doha sẵn sàng tiếp tục tham gia nỗ lực chấm dứt xung đột ở Gaza trong khuôn khổ kế hoạch mới của Tổng thống Trump.
Động thái của ông Netanyahu đánh dấu sự thay đổi 180 độ so với những bình luận trước đó, khi ông nhiều lần khẳng định Israel có quyền tấn công các thủ lĩnh Hamas ở bất kỳ đâu, kể cả thủ đô Qatar. Trong cuộc phỏng vấn với Fox News ngày 28/9, ông Netanyahu thậm chí so sánh cuộc tấn công ở Doha với chiến dịch hạ Osama bin Laden của Mỹ ở Pakistan. Đây là cuộc tấn công đầu tiên của Israel nhằm vào Qatar, đồng minh của Mỹ và là nơi đặt căn cứ lớn nhất của quân đội nước này ở Trung Đông.
Trong bài bình luận đăng trên trang Nournews của Iran ngày 30/9, các nhà phân tích chỉ ra lời xin lỗi của Thủ tướng Israel cùng cam kết không lặp lại hành động này không chỉ là cử chỉ ngoại giao đơn thuần.
"Đó là kết quả của áp lực trong khu vực và tính toán lợi ích của chính phủ Israel. Những tính toán này bao gồm lo ngại về phản ứng dữ dội từ các nước lân cận, áp lực từ các đồng minh của Mỹ trong khu vực, nhu cầu khôi phục uy tín của Mỹ trong quan hệ với các đối tác vùng Vịnh", họ chỉ ra.
Những động thái gần đây của Israel, đặc biệt là vụ tập kích Doha và phát động cuộc tấn công trên bộ ở Gaza City, đã vấp làn sóng chỉ trích mạnh mẽ ở cả Trung Đông và trên thế giới. Những bình luận gay gắt và cứng rắn của Israel sau những động thái đó càng khiến nước này ngày càng bị cô lập, theo giới quan sát.
Các nhà phân tích cũng cho hay cuộc tập kích vào Qatar làm suy yếu niềm tin vào những cam kết đảm bảo an ninh của Mỹ tại khu vực. Các nước Arab có thể cho rằng Washington sẽ không can thiệp vào các chiến dịch của Tel Aviv ở Trung Đông, ngay cả khi chúng diễn ra trên lãnh thổ có chủ quyền của đồng minh.
Bộ Ngoại giao Qatar cho biết cuộc gọi của ông Netanyahu là "một phần trong nỗ lực của Mỹ nhằm giải quyết những hậu quả từ hành động gây hấn của Israel". Theo nguồn tin am hiểu vấn đề, chính ông Trump muốn đồng minh Netanyahu xin lỗi Qatar, tin rằng "một câu tôi xin lỗi đơn giản sẽ có tác dụng lớn".
Sultan Barakat, giáo sư tại Đại học Hamad Bin Khalifa ở Qatar, nhận định cuộc điện thoại của ông Netanyahu là bước đi "quan trọng", bởi Qatar đã nói ngay từ đầu rằng họ sẽ không thể tiếp tục nỗ lực hòa giải nếu không có lời xin lỗi công khai và sự xác nhận của ông Netanyahu rằng Israel sẽ không lặp lại điều đó lần nữa.
Tòa nhà bị hư hại sau cuộc tấn công của Israel vào Doha, Qatar hôm 9/9. Ảnh: Reuters
Khi Nhà Trắng công bố kế hoạch 20 điểm về Gaza, ông Trump đã lạc quan rằng "tôi hy vọng chúng ta sẽ có thỏa thuận hòa bình". Và việc Qatar nhất trí trở lại vai trò trung gian đàm phán có thể mở đường cho một thỏa thuận như vậy giữa Hamas và Israel. Ông Trump kỳ vọng đây cũng sẽ là bước tiến để cải thiện quan hệ giữa hai đồng minh chủ chốt của Mỹ ở Trung Đông.
Giới quan sát cho rằng đổi lại lời xin lỗi Qatar, Thủ tướng Netanyahu thực tế cũng nhận về những lợi ích chiến lược khác. Các nhà phân tích của Nournews nhận xét các đề xuất về Gaza của ông Trump phần lớn có lợi cho Israel.
Ông Trump thậm chí tuyên bố, nếu Hamas không chấp nhận đề xuất hoặc khiến kế hoạch đổ vỡ, "Israel sẽ nhận được sự ủng hộ hoàn toàn của tôi để hoàn thành mục tiêu xóa sổ nhóm này".
Những người theo đường lối cứng rắn trong liên minh cầm quyền của ông Netanyahu có thể sẽ phản đối việc chấp nhận đề xuất của Tổng thống Trump. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng công chúng Israel sẽ coi đây là thành tựu, giúp ông Netanyahu giành đủ ủng hộ để tái đắc cử nhiệm kỳ mới.
"Netanyahu đã làm rất xuất sắc", Yaakov Katz, thành viên Viện Chính sách Nhân dân Do Thái ở Jerusalem, nhận định.
Chuyên gia này cho rằng những lời chỉ trích từ đồng minh phương Tây chủ yếu xoay quanh việc Israel từ chối chấm dứt xung đột. Trong nước, các cuộc thăm dò cũng cho thấy hầu hết người Israel tin rằng ông Netanyahu từ chối chấm dứt cuộc chiến ở Gaza xuất phát từ những tính toán chính trị. Nhưng động thái xin lỗi Qatar và chấp nhận đề xuất của ông Trump sẽ xoa dịu những chỉ trích này.
"Những lời chỉ trích sẽ không còn phù hợp nữa, bởi Israel đang nói rằng chúng tôi sẵn sàng chấm dứt chiến tranh, thúc đẩy hợp tác với Mỹ và mọi quốc gia Arab", Katz nói.
Thanh Tâm (Theo Nournews, Times of Israel, Al Jazeera, WSJ)