Văn hóa xăm miệng ở Nhật Bản

Laksmi Wijayanti, chủ công ty du lịch Untold Japan Travel - chuyên khám phá những điểm du lịch, văn hóa ẩn của đất nước - cho biết hình xăm vốn bị nhìn nhận với thái độ tiêu cực ở Nhật Bản. Tuy nhiên, trong một lần du lịch miền bắc Nhật Bản, cô đã thấy một phụ nữ xăm mặt. Laksmi càng ngạc nhiên hơn khi biết từng có một cộng đồng thiểu số ở Nhật Bản coi hình xăm là một phần quan trọng trong văn hóa.

Đó là người Ainu, dân tộc bản địa, chủ yếu sinh sống tại đảo Hokkaido. Họ được cho là hậu duệ của tộc người Jomon cổ đại. Trong văn hóa Ainu, hình xăm (gọi là Sinuye) không chỉ để làm đẹp mà còn mang ý nghĩa tâm linh, là một nghi lễ quan trọng đánh dấu các giai đoạn trong cuộc đời người phụ nữ.

Khi các bé gái được 5-6 tuổi, họ bắt đầu được xăm những họa tiết hình học đầu tiên trên mu bàn tay và cánh tay. Các hoa văn này được tin là bùa hộ mệnh, giúp xua đuổi tà ma và bệnh tật.

Nghi lễ quan trọng nhất là xăm miệng, thường bắt đầu khi thiếu nữ khoảng 12-13 tuổi và hoàn thiện dần trong vài năm cho đến khi sẵn sàng kết hôn. Hình xăm khởi đầu bằng một chấm nhỏ trên môi trên, sau đó mở rộng thành một đường bao quanh miệng, cong lên hai bên má, tựa như một nụ cười thường trực. Hình xăm này là điều kiện gần như bắt buộc để người phụ nữ có thể lấy chồng và được an nghỉ ở thế giới bên kia sau khi qua đời.

Nghi lễ xăm được thực hiện bởi những người phụ nữ lớn tuổi có kinh nghiệm. Dụng cụ là một con dao nhỏ gọi là "makiri". Trước khi có "makiri" đầu thép, người ta sử dụng các mũi đá sắc như dao cạo, được quấn bằng sợi, chừa đầu mũi nhô ra nhằm kiểm soát độ sâu của vết cắt. Máu từ vết cắt được lau bằng miếng vải ngâm chất khử trùng làm từ tro gỗ tần bì. Muội than được lấy từ đáy nồi, chà xát vào các vết cắt để tạo màu. Sau đó, thợ xăm sẽ khấn hoặc hát để truyền sức mạnh vào hình khắc. Quá trình này rất đau đớn, có thể gây sốt và sưng tấy trong nhiều ngày.

Theo Romyn Hitchcock, nhà dân tộc học làm việc cho Viện Smithsonian cuối thế kỷ 19, thợ xăm khuyến khích người xăm ngồi yên dù đau đớn. Người ta tin rằng việc chịu đựng được nỗi đau này sẽ giúp các cô gái thêm mạnh mẽ khi sinh con sau này.

Tuy nhiên, từ cuối thế kỷ 18, chính quyền Nhật Bản bắt đầu cấm tục lệ này nhằm đồng hóa người Ainu. Năm 1871, Ủy ban Phát triển Hokkaido chính thức ra lệnh cấm, cho rằng đây là một tập tục "tàn nhẫn". Đến nay, nhiều người Nhật xem xăm hình là hủy hoại cơ thể, liên quan đến tội phạm.

Người Ainu từng kiên quyết né tránh các luật này vì hình xăm theo truyền thống là điều kiện tiên quyết để kết hôn và đến với thế giới bên kia. Một báo cáo từ những năm 1880 miêu tả rằng người Ainu "đau buồn và khổ sở" vì lệnh cấm xăm hình. Họ nói rằng các vị thần sẽ tức giận và phụ nữ không thể kết hôn trừ khi họ được xăm hình.

Đến năm 1998, người phụ nữ Ainu cuối cùng được xăm đầy đủ theo văn hóa truyền thống đã qua đời. Ngày nay, phụ nữ Ainu không còn xăm mình nhưng họ vẫn tìm cách kết nối với di sản của tổ tiên. Trong các lễ hội, một số người sẽ vẽ lên mặt những hoa văn tương tự hình xăm xưa bằng lớp trang điểm.

Du khách muốn tìm hiểu về nền văn hóa độc đáo này có thể ghé thăm Bảo tàng và Công viên Quốc gia Ainu Upopoy ở thị trấn Shiraoi, Hokkaido. Đây là trung tâm lớn nhất về văn hóa Ainu, nơi trưng bày các hiện vật, tái hiện nhà ở truyền thống và tổ chức các buổi biểu diễn nghệ thuật, giúp công chúng hiểu hơn về một phần lịch sử đa dạng của Nhật Bản.

Hoài Anh (Theo Untold Japan Travel, Me Time JP, Lars Krutak)