Từ 'Mùi cỏ cháy' đến 'Mưa đỏ'

Với câu chuyện về 81 ngày bảo vệ thành cổ Quảng Trị, điện ảnh Việt Nam có hai tác phẩm tiêu biểu cách nhau hơn một thập niên là Mùi cỏ cháy (2012) và Mưa đỏ (2025).

Theo tiến sĩ Hồ Khánh Vân - phó trưởng khoa Văn học Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP HCM), dù khác thế hệ đạo diễn và góc nhìn, cả hai bộ phim có điểm chung là tạo làn sóng xúc động trong khán giả, giúp người trẻ hiểu thêm về quá khứ bi hùng của dân tộc.

 

 

Trích phim 'Mùi cỏ cháy'

Cả hai phim đều gửi thông điệp về sự hy sinh và lòng yêu nước, đồng thời phản ánh nỗi đau chiến tranh qua hình ảnh người lính trẻ. Trong Mùi cỏ cháy, các nhân vật là sinh viên, lên đường nhập ngũ theo lệnh tổng động viên. Tuổi trẻ của họ chôn vùi giữa bom đạn, khói lửa ở mặt trận Quảng Trị.

Bốn nhân vật chính Hoàng, Thành, Thăng, Long là những người trẻ mang lý tưởng "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh". Nhưng họ không giấu được rung động đầu đời, nỗi sợ hãi trước tiếng bom đạn cùng ước mơ dang dở về giảng đường, về một mối tình chớm nở.

Hình ảnh những tân binh hiện lên ở phần đầu phim với câu hát nghịch ngợm của Long, thú bắt ve của Thành hay trò chọi dế của Thăng. Giữa những giờ tập luyện gian khổ, họ vẫn đàn guitar, quây quần đọc thơ, hát chèo, sinh hoạt văn nghệ. Nhưng khi bước vào chiến trường, họ trưởng thành, sống có lý tưởng và hiểu rõ giá trị của hòa bình.

Tương tự, Mưa đỏ mô tả sự quyết tâm, kiên cường của những người lính tuổi mười mấy, đôi mươi trước sức ép bom đạn của đối phương. Các chiến sĩ Tiểu đội 1 đến từ nhiều miền quê, khác biệt tính cách nhưng chung mục tiêu đấu tranh vì hòa bình.

Ở những giây phút bình yên hiếm hoi, họ trò chuyện về gia đình, tình cảm, viết nhạc, vẽ tranh, thậm chí lấy cái chết làm trò đùa. Trung tâm là Cường (Đỗ Nhật Hoàng), sinh viên Nhạc viện, hào sảng, giỏi võ, bỏ cơ hội du học để nhập ngũ. Hay khi hầm ngập nước, người tróc vảy vì ghẻ, nhân vật đội trưởng Tạ vẫn lạc quan, muốn đánh giặc để quên đi tình trạng của bản thân.

Cùng đề tài, hai phim có sự khác biệt về quy mô dàn dựng và góc nhìn của đạo diễn. Ở Mùi cỏ cháy, do kinh phí eo hẹp, sự khắc nghiệt của chiến tranh được đạo diễn thể hiện ở cảnh những người lính vượt sông Thạch Hãn. Đơn vị 107 người, qua sông chỉ còn 49. Bên kia bờ, thương binh nằm la liệt, tử sĩ được khiêng ra khỏi thành. Nhân vật Long hoảng loạn rồi hy sinh trong cảnh pháo kích.

Đạo diễn Nguyễn Hữu Mười truyền tải chất thơ vào những chi tiết nhỏ, cho thấy những người lính vẫn mang tinh thần lãng mạn ngay cả trong mất mát. Đó là phân đoạn đồng đội chôn Long cùng tấm ri-đô, chiếc đàn cháy rụi và chiếc khăn tay nhuộm máu. Giữa muôn trùng khó khăn, họ giữ lòng dũng cảm. Thành cầm lưỡi lê khi súng đã hết đạn, hay Thăng liều mình nhảy xuống sông nối dây cáp giữ liên lạc.

Nếu Mùi cỏ cháy thiên về sự gần gũi, đời thường, Mưa đỏ được đầu tư lớn, kết hợp cảnh quay thực địa với kỹ xảo hiện đại. Êkíp chú trọng các đại cảnh cho thấy cảnh quân địch càn quét bằng vũ khí hiện đại khiến thành cổ tan hoang. Góc nhìn của bộ phim nặng về tính sử thi và bi tráng, đồng thời khơi dậy niềm tự hào dân tộc.

Thông điệp cũng có sự chuyển dịch khi Mùi cỏ cháy nhấn mạnh sự hy sinh tuổi trẻ cho lý tưởng dân tộc, còn Mưa đỏ lồng ghép yếu tố hàn gắn, hòa hợp dân tộc, phản ánh cách nhìn đương đại. Tác phẩm của đạo diễn Đặng Thái Huyền cho thấy góc nhìn nhân văn về người lính Việt Nam Cộng hòa. Nhân vật Quang (Steven Nguyễn) đau lòng trước cảnh dân thường thiệt mạng, ánh mắt trẻ thơ mất mát và day dứt khi từ biệt mẹ trước lúc ra trận.

 

 

Trailer chính thức phim 'Mưa đỏ'

Bộ phim trước từng bị chê vì diễn xuất mang nét "kịch", lời thoại còn nặng tính tuyên truyền. Đến Mưa đỏ, hạn chế này phần nào được khắc phục nhờ dàn diễn viên được đánh giá là hợp vai, cách thể hiện tạo đồng cảm qua diễn xuất đậm chất điện ảnh. Dù vậy, việc tập trung vào quy mô trận đánh đôi khi khiến một số chi tiết tâm lý nhân vật chưa được làm rõ, như chuyện tình tay ba giữa Cường, Quang và Hồng bị nhận xét ôm đồm.

Trên diễn đàn điện ảnh thu hút 1,5 triệu thành viên, nhiều khán giả cho biết sau khi xem Mưa đỏ, họ tìm xem Mùi cỏ cháy và ngược lại. "Mong điện ảnh Việt có nhiều tác phẩm về lịch sử để chúng ta biết trân trọng hòa bình", khán giả Cao Nga bình luận. Khán giả Minh Thảo, 25 tuổi, ở TP HCM, cho biết: "Cả hai phim thôi thúc tôi tìm đọc tài liệu, xem lại các trận đánh. Nhờ đó, tôi càng thấm thía những hy sinh to lớn của cha ông".

Hiện Mưa đỏ có doanh thu hơn 750 tỷ đồng, là phim Việt có doanh thu cao nhất từ trước đến nay theo Box Office Vietnam. Nhà sản xuất cho biết tác phẩm sẽ rời rạp ngày 28/9, sau hơn một tháng phát hành, tiếp đó ra mắt trên nền tảng phát trực tuyến. Theo nhà phát hành, đến tối 27/9, Mưa đỏ thu hút 8,1 triệu lượt khán giả đến rạp.

 

 

Trích đoạn phim 'Mưa đỏ'

Quế Chi