Ngày 16/9, TAND tỉnh Phú Thọ xét xử phúc thẩm vụ án Lạm quyền trong khi thi hành công vụ do có kháng cáo của ông Nguyễn Duy Thanh, 64 tuổi, trưởng thôn Bến Đình thuộc huyện Lạc Thủy, tỉnh Hòa Bình (cũ) giai đoạn 2015-2025 và ông Huỳnh Hữu Phúc, 56 tuổi, thủ quỹ thôn.
Bản án sơ thẩm xác định, Công ty Sông Bôi Thăng Long được tỉnh Hòa Bình cho thuê đất để sản xuất nông nghiệp ở Lạc Thủy, có phần tiếp giáp nghĩa trang cũ của thôn Bến Đình. Ông Thanh vì vậy có đơn gửi công ty xin phần đất này để mở rộng nghĩa trang cho thôn.
Trong khu đất có hơn 3.600 m2 được công ty giao khoán cho ông Kiên - công nhân nông trường từ 2021. Do đó để giao đất cho thôn, công ty trước hết phải thanh lý hợp đồng với ông Kiên.
Hai bị cáo (đứng) tại phiên tòa 16/9. Ảnh: Danh Lam
Nhưng hợp đồng chưa thanh lý, ông Kiên đã tự ý bán 1.000 m2 cho các hộ dân làm đất chôn cất, giá 49 triệu đồng. Ông Kiên yêu cầu được hỗ trợ thêm 41 triệu đồng, kèm 100 m2 đất phục vụ chôn cất, mới bàn giao đất cho thôn.
Tháng 10/2021, trưởng thôn Thanh tổ chức họp 106 hộ dân trong thôn để phổ biến việc này.
Để có tiền chi trả ông Kiên, ông Thanh thông báo xã hội hóa thửa đất trên bằng cách: Gia đình nào có nhu cầu mua đất để chôn cất cải táng, sẽ đăng ký và nộp tiền cho thủ quỹ thôn là bị cáo Phúc.
Dựa trên giá đất ông Kiên đã bán trước đó, ông Thanh ước tính 141.000 đồng/m2. Các hộ dân trong thôn đều nhất trí và sau đó có 12 hộ đăng ký mua. Tháng 1/2022, công ty thanh lý hợp đồng với ông Kiên. Thửa đất hơn 3.600 m2 được giao cho thôn.
Ông Thanh sau đó giao hơn 1.800 m2 đất cho các hộ mua, bị cáo buộc gây thiệt hại cho nhà nước 108 triệu đồng.
Tổng 281 triệu đồng thu về được chi cho hoạt động chung của thôn, mua thiết bị cho nhà văn hóa... hết 138 triệu đồng. Còn lại 143 triệu đồng đã được giao nộp cơ quan điều tra.
Cấp sơ thẩm đánh giá, vụ án có tính chất đồng phạm đơn giản, phạm tội không có động cơ, mục đích cá nhân. Ông Thanh tuy không sử dụng số tiền thu được chi tiêu cho bản thân nhưng đã giao đất cho các gia đình nhiều hơn so với nhu cầu thực tế để thu tiền. Đây là hành vi vi phạm về thẩm quyền giao đất, gây hậu quả "rất nghiêm trọng", cần cách ly khỏi xã hội một thời gian, cụ thể 5 năm. Ông Phúc bị 30 tháng án treo.
Gia đình ông Kiên bị kết luận có hành vi tự ý chuyển nhượng đất, thu tiền của các hộ dân trong khi vẫn đang nhận khoán đất của công ty là vi phạm hợp đồng nhận khoán. Nhà chức trách xác định chưa đủ căn cứ để xử lý hình sự đối với ông Kiên.
Công ty Sông Bôi Thăng Long chỉ được tỉnh cho thuê đất, không phải chủ thể quản lý đất đai. Do đó việc công ty bàn giao đất cho thôn khi chưa có quyết định thu hồi đất của tỉnh là sai quy định, vi phạm các quy định về sử dụng đất đai, song "chưa đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự".
Cả hai bị cáo Phúc và Thanh kháng cáo toàn bộ bản án.
Tại phiên tòa hôm nay, ông Phúc nói "không hiểu" lý do bị truy tố tội lạm quyền, do "chẳng có quyền gì", chỉ là người làng, được giao cầm tiền, chi tiền, trưởng thôn bảo sao làm vậy.
Ông Thanh nói chỉ học hết lớp 8, hiểu biết hạn chế. Thôn khi đó 138 hộ nhưng không có đất nghĩa trang. Từ đó, ông đi xin đất cho bà con có nơi chôn cất. Ông cũng không tự ý đề ra đơn giá cho mỗi m2, mà đã tiến hành họp cả thôn, bàn bạc phương án và được bà con nhất trí.
"Khi ông Kiên yêu cầu 90 triệu, quỹ thôn không có một đồng", cựu trưởng thôn nói. Theo ông, việc thôn xã hội hóa, giao đất theo nhu cầu và thu tiền chỉ nhằm có tiền trả cho ông Kiên, và duy trì hoạt động chung của thôn, vốn đã rất thiếu thốn. Mọi hành vi chỉ từ mong muốn sắp xếp mọi việc êm đẹp cho dân làng, không hưởng lợi chút nào cho cá nhân.
Về con số thiệt hại 108 triệu đồng với 1.800 m2 đất đã giao, ông cho rằng chưa thỏa đáng, vì hiện trạng đất vẫn giữ nguyên, chưa bị tác động, thay đổi, xây dựng gì. Ông do đó xin chỉ chịu kỷ luật, không đáng bị xét xử và tuyên tới 5 năm tù.
VKS giữ nguyên các quan điểm truy tố, đề nghị tòa phúc thẩm bác kháng cáo và tuyên y án sơ thẩm.
Luật sư: Người không có quyền không thể lạm quyền
Bào chữa cho ông Thanh, luật sư cho rằng việc công ty giao đất cho thôn là trái luật, do đó thân chủ không có quyền với khu đất nên không lạm quyền. Trước khi xem xét sai phạm của ông Thanh, phải xét sai phạm của công ty trong việc giao đất trái luật, và của ông Kiên khi bán đất khi vẫn thuộc sở hữu của nhà nước.
"Người không có quyền thì có thể lạm quyền không?", luật sư Giang Hồng Thanh nêu vấn đề. Ông phân tích, lạm quyền trong khi thi hành công vụ là vượt quá quyền hạn của mình, tức là được giao quyền hạn nào đó nhưng lại làm một việc ngoài phạm vi chức trách được giao. Ví dụ, CSGT phạt tiền lái xe vi phạm quá mức tiền phạt mà pháp luật cho phép; thủ trưởng cơ quan điều tra ra lệnh bắt người tạm giam khi chưa có phê chuẩn của VKS...
Trong vụ án này, luật sư Thanh dẫn bản án sơ thẩm đã xác định, căn cứ Điều 59 Luật Đất đai 2013, chỉ UBND cấp tỉnh và UBND cấp huyện mới có quyền giao đất. Trưởng thôn không có quyền hạn này. "Vấn đề đặt ra đã không có quyền thì không thể được xác định là vượt quá quyền hạn", luật sư nêu quan điểm bào chữa.
Để cấu thành tội này, theo luật, phải có đủ 5 yếu tố: là người có chức vụ, quyền hạn; vượt quá quyền hạn được giao; trái với công vụ; vì động cơ vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác và có gây ra hậu quả.
Do thiếu yếu tố đầu tiên, luật sư cho rằng thân chủ không phạm tội này. Giả sử ông Thanh vẫn bị kết luận là lạm quyền thì đó không phải trong khi thi hành công vụ. Luật Cán bộ, công chức định nghĩa công vụ là "hoạt động do cán bộ, công chức thực hiện nghĩa vụ, quyền hạn được giao theo quy định của cấp có thẩm quyền và của pháp luật nhằm thực hiện quản lý nhà nước và đáp ứng nhu cầu chung của xã hội".
Luật sư dẫn Nghị định số 34/2019 về việc trưởng thôn là người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố. Trưởng thôn không phải là cán bộ, công chức. Xã cũng đã có xác nhận 10 năm làm trưởng thôn, ông Thanh chỉ nhận phụ cấp 1,1-1,8 triệu đồng mỗi tháng.
Với phân tích trên, luật sư cho rằng ông Thanh không phải là cán bộ, công chức, không nằm trong biên chế và không hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Ông không phải là người thi hành công vụ, do đó không có chức vụ, không lạm quyền.
Đối đáp, đại diện VKS khẳng định ông Thanh là người có chức vụ, quyền hạn, cụ thể ở đây là được phê chuẩn chức danh trưởng thôn Bến Đình. Khi thực hiện giao đất, lẽ ra bị cáo phải báo cáo cơ quan có thẩm quyền nhưng đã không thực hiện. UBND xã Phú Nghĩa cũng không chỉ đạo về việc này.
Với vai trò trưởng thôn, bị cáo triệu tập cuộc họp thôn Bến Đình, thống nhất chủ trương giao đất và thu tiền với những hộ dân có nhu cầu đăng ký đất phục vụ việc chôn cất cải táng.
Kiểm sát viên cũng viện dẫn khoản 7 điều 3 Nghị quyết 03/2020 của Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao. Theo đó, "vụ lợi" là trường hợp người phạm tội đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lạm quyền nhằm đạt được lợi ích vật chất hoặc lợi ích phi vật chất không chính đáng cho mình hoặc cho cơ quan, tổ chức, cá nhân khác.
Trong vụ án này, các bị cáo giao đất trái thẩm quyền, thu tiền của các hộ dân. Tiền thu được dùng cho các khoản chi phí của thôn. Kiểm sát viên cho rằng đây là hành vi "vụ lợi cho tập thể".
Ngày mai, HĐXX tiếp tục làm việc.
Thanh Lam