"Đại học xanh" (green university) là mô hình phát triển toàn diện theo hướng bền vững, không đơn thuần là trồng nhiều cây xanh. Mô hình này tích hợp các yếu tố thân thiện với môi trường trong thiết kế, xây dựng và vận hành, từ sử dụng vật liệu bền vững, tiết kiệm năng lượng, quản lý chất thải, tiết kiệm nước đến lồng ghép giáo dục môi trường và phát triển tư duy bền vững cho sinh viên. Đây không chỉ là cách giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, mà còn góp phần tạo ra môi trường học tập truyền cảm hứng, giúp sinh viên nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Tác động của đại học xanh vượt ra ngoài khuôn viên trường. Sinh viên sống và học trong môi trường có trách nhiệm với thiên nhiên sẽ mang theo tư duy đó vào cuộc sống, nghề nghiệp và hành vi tiêu dùng. Đại học xanh còn thể hiện năng lực thích ứng và đổi mới trong bối cảnh chuyển đổi xanh, thu hút sự quan tâm từ các tổ chức quốc tế, nhà đầu tư và sinh viên trong và ngoài nước.
Nhiều trường đại học trên thế giới đã đầu tư quy mô lớn cho quá trình xanh hóa. Ví dụ, Đại học Stanford (Mỹ) xây dựng hệ thống năng lượng giảm 80% khí nhà kính, sử dụng 100% điện tái tạo từ năm 2022 và đặt mục tiêu trung hòa carbon vào 2050. Đại học Oxford (Anh) chi 200 triệu bảng Anh cho Quỹ Bền vững, đặt mục tiêu đạt net zero vào 2035. Ở châu Á, Đại học Quốc gia Singapore (NUS) triển khai cụm công trình net-zero và thành lập trung tâm NUS Cities nghiên cứu đô thị bền vững; hay Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc) áp dụng mô hình đại học xanh từ năm 1998 với hơn 57% diện tích cây xanh trong khuôn viên.
Tại Việt Nam, mô hình đại học xanh chưa được triển khai rộng rãi. Theo báo cáo của IFC, thành viên Nhóm Ngân hàng thế giới, 50% nhà xây dựng cho rằng chi phí cao là rào cản lớn nhất để mở rộng các công trình xanh. Thiếu nguồn đầu tư và nhận thức chưa đồng bộ cũng là nguyên nhân chính khiến việc triển khai còn hạn chế.
Tuy nhiên, theo ARDOR Green - đơn vị tư vấn công trình xanh tại Việt Nam, nếu các dự án được thiết kế và xây dựng tối ưu ngay từ đầu, chi phí gia tăng chỉ khoảng 1% so với tổng mức đầu tư. Ông Đặng Hoàng Long - chuyên gia thiết kế bền vững tại ARDOR Green cho rằng điểm nghẽn nằm ở thiếu chuyên môn, cơ chế khuyến khích và chính sách hỗ trợ.
Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV) là một trong những trường tiên phong theo đuổi phát triển mô hình xanh toàn diện. Đơn vị đầu tư cơ sở hạ tầng xanh và định hình triết lý giáo dục bền vững, coi môi trường học tập là nơi hình thành trách nhiệm môi trường cho sinh viên.
"Trường muốn trở thành hình mẫu thực tiễn để truyền cảm hứng cho sinh viên, những người sẽ đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường", Giáo sư Rick Bennett - Phó hiệu trưởng kiêm Phó chủ tịch BUV khẳng định.
Khuôn viên theo mô hình đại học xanh của BUV. Ảnh: BUV
Hiện, BUV là trường đại học duy nhất tại Việt Nam đạt chứng chỉ EDGE Nâng cao cho cả hai giai đoạn khuôn viên, với mức tiết kiệm năng lượng tại chỗ ít nhất 40% so với công trình thông thường. Đây là thành quả của quá trình hợp tác cùng ARDOR Green từ giai đoạn thiết kế, trong đó nhiều yếu tố xanh được tích hợp từ đầu như thông gió tự nhiên, điều hòa hiệu suất cao, thiết kế thụ động và lựa chọn vật liệu kỹ lưỡng.
"Ngay ngày đầu, chúng tôi đã bất ngờ trước một trường đại học đặt tiêu chí bền vững lên hàng đầu. Các khâu xây dựng đều được cân nhắc tỉ mỉ. Sự đồng hành của chúng tôi trong cả hai giai đoạn vừa để tối ưu kỹ thuật, vừa là minh chứng cho một môi trường học tập bền vững truyền cảm hứng cho thế hệ tương lai", đại diện ARDOR Green nói.
Toàn cảnh khuôn viên của BUV. Ảnh: BUV
Tại buổi lễ trao chứng nhận EDGE Nâng cao cho BUV, đại diện IFC, đánh giá cao nỗ lực của BUV. Các sáng kiến xanh tại đây kiến tạo môi trường học tập bền vững, đồng thời, góp phần nâng cao nhận thức và thúc đẩy hành động vì môi trường trong cộng đồng sinh viên và xã hội.
"Việc khuôn viên của BUV đạt chứng nhận EDGE Nâng cao đã đưa trường vào nhóm các đơn vị tiên phong trong phát triển bền vững tại Việt Nam. Những nỗ lực này đã giúp tiết kiệm hàng triệu kWh điện, hàng nghìn mét khối nước và giảm tới 112.000 tấn khí thải CO2 mỗi năm", vị đại diện nói thêm.
BUV đề cao yêu cầu về xanh hóa từ ngày đầu xây dựng. Ảnh: BUV
Bên cạnh chú trọng tiết kiệm năng lượng, BUV thiết kế không gian thân thiện với người khuyết tật, đảm bảo khả năng tiếp cận cho xe lăn tại các khu vực học tập và sinh hoạt. Trường cũng đặt mục tiêu lắp đặt hệ thống pin mặt trời vào năm 2026 và hướng tới trở thành đại học tiên phong trung hòa carbon tại Việt Nam.
Song song, không gian xanh tại BUV còn phục vụ sứ mệnh giáo dục bền vững. Bà Nguyễn Thị Vĩnh Thủy - Giám đốc Điều hành cấp cao nhấn mạnh, phát triển bền vững là trọng tâm trong chương trình giảng dạy của trường thông qua các học phần về đạo đức doanh nghiệp và du lịch có trách nhiệm.
BUV tích hợp nguyên tắc xanh vào chương trình giảng dạy, đồng thời, khuyến khích cán bộ, sinh viên tham gia bảo vệ môi trường. Các bạn trẻ có thể tham gia nhiều hoạt động thông qua chương trình Nâng cao năng lực và phát triển kỹ năng xã hội (PSG) liên quan đến phát triển bền vững để nâng cao ý thức, trách nhiệm xã hội.
BUV xanh hóa trường đại học ở cả cơ sở vật chất và tinh thần, trách nhiệm cho sinh viên qua triết lý giáo dục. Ảnh: BUV
Trong bối cảnh toàn cầu hướng đến phát triển bền vững, những nỗ lực của BUV cho thấy một hình mẫu đại học xanh toàn diện qua cơ sở vật chất và triết lý vận hành và giáo dục. Đây có thể là minh chứng cho hướng đi mới của giáo dục đại học Việt Nam, nơi "xanh hóa" trở thành tiêu chuẩn phát triển và là nền tảng để bồi dưỡng thế hệ công dân có tư duy toàn cầu.
Nhật Lệ