Hai năm trước, Minh, giảng viên một trường đại học, nhận kết quả mắc bệnh trầm cảm, rối loạn lo âu từ Bệnh viện Bạch Mai. Anh uống thuốc một năm, bệnh ổn định và bỏ không điều trị. Ba tuần trở lại đây, những cơn trầm cảm quay trở lại, khiến Minh chỉ muốn cuộn mình trong chăn, nhìn lên trần nhà mốc meo và chìm đắm trong những suy nghĩ tiêu cực: "Mình thật vô dụng", "Không ai cần mình", "Chẳng có lý do gì để tiếp tục".
Đến khi cảm giác buồn chán, mất hứng thú, rối loạn giấc ngủ, chán ăn trở nên trầm trọng, Minh gọi điện nhờ sự hỗ trợ từ bác sĩ Nguyễn Viết Chung, Trưởng khoa Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện E. Anh được bác sĩ Chung chẩn đoán tái trầm cảm, kê đơn thuốc và tư vấn trị liệu tâm lý.
Không chỉ Minh, Thục Anh, 30 tuổi, một nhà thiết kế trẻ, cũng cảm thấy mất kiểm soát trước thời tiết nồm. Căn phòng của cô đầy hơi nước, trần nhà bắt đầu loang lổ mảng ẩm, và mùi khó chịu ám lên mọi thứ.
Mỗi bước đi tránh nước đọng trên sàn, cô tự hỏi: "Liệu vi khuẩn có đang sinh sôi? Mình có thể bị bệnh không?". Cốc trà nóng - món thức uống ưa thích - không làm dịu nỗi lo âu. Tay cô run đến không cầm chắc được tách trà.
Nhận thấy con gái bồn chồn, buồn bã, thậm chí có ý định gây hại bản thân, mẹ Thục Anh thuyết phục cô đến khoa Sức khỏe Tâm thần tái khám.
Trầm cảm là một rối loạn tâm trạng, đặc trưng bởi sự kéo dài cảm giác buồn bã, mất hứng thú với hoạt động yêu thích trước đây cùng khả năng hoàn thành công việc thường nhật trong ít nhất hai tuần. Trầm cảm là nguyên nhân chính dẫn đến tự sát. Bệnh này được kích hoạt bởi những yếu tố nội sinh và bên ngoài, trong đó có nguyên nhân thời tiết.
Ảnh minh họa: Merald Psychiatry
Nồm ẩm - một hiện tượng thường gặp ở miền Bắc Việt Nam từ tháng 2 đến tháng 4, làm độ ẩm không khí tăng cao, hơi nước bám lên mọi bề mặt. Nhà cửa trở nên ướt át, đồ đạc ẩm mốc, quần áo lâu khô, và điện tử dễ hỏng hóc. Tuy nhiên, ảnh hưởng của hiện tượng này không dừng lại ở vật chất – nó còn tác động sâu sắc lên tâm lý con người.
Bác sĩ Chung giải thích, độ ẩm cao khiến cơ thể phải làm việc nhiều hơn để tự điều chỉnh, làm gia tăng cảm giác nóng nực, mệt mỏi, thiếu động lực. Hơn nữa, sự u ám liên tục của thời tiết, không có ánh nắng, kích thích rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD), gây tâm trạng buồn bã, lo âu, hoặc thậm chí bi quan. Cortisol – hormone căng thẳng – cũng tăng cao hơn, đẩy mạnh cảm giác lo âu và cáu gắt. Đặc biệt, bệnh nhân mắc rối loạn cảm xúc như trầm cảm hoặc lo âu sẽ trở nên nhạy cảm, dễ rơi vào những đợt bùng phát triệu chứng nghiêm trọng hơn.
Theo các nghiên cứu từ Trung tâm Y học Tích hợp Integrative Psych, những ngày thời tiết âm u kéo dài có thể gây giảm năng lượng, mất động lực và làm trầm trọng hơn cảm giác cô đơn, bất an, nhất là ở những người vốn đã có vấn đề sức khỏe tâm thần. Triệu chứng như mất ngủ, ăn uống thất thường, buồn chán, uể oải kéo dài góp phần suy giảm hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ bệnh lý cả về thể chất lẫn tinh thần.
Hơn nữa, mức độ oxy trong không khí giảm nhẹ do độ ẩm cao cũng có thể tác động tiêu cực đến não bộ, gây suy giảm chức năng nhận thức, mất tập trung và trí nhớ, đặc biệt ở bệnh nhân tâm thần hoặc những người từng trải qua stress nặng.
Để đối phó, bác sĩ Chung khuyến nghị những cách kiểm soát tâm trạng và sức khỏe thể chất trong giai đoạn nồm ẩm như uống đủ nước, vận động nhẹ nhàng để cải thiện tuần hoàn máu, sử dụng máy hút ẩm hoặc điều hòa không khí trong nhà để giảm thiểu độ ẩm.
Đối với người mắc bệnh tâm thần, việc duy trì thói quen tập thể dục thường xuyên, cân bằng dinh dưỡng và học cách chấp nhận những khó chịu tạm thời của thời tiết sẽ giúp giảm bớt căng thẳng. Đặc biệt, bất kỳ dấu hiệu triệu chứng nào nghiêm trọng hơn nên được xử lý kịp thời bởi bác sĩ chuyên khoa.
Với những người như Minh và Thục Anh, việc hiểu rõ mối liên hệ giữa thời tiết, tâm trạng giúp họ chuẩn bị tâm lý tốt hơn cho những đợt nồm sắp tới. "Tôi đã học được cách chấp nhận những ngày như thế này như một phần tất yếu của cuộc sống", Minh chia sẻ, thêm rằng anh năng ra ngoài vận động, gặp gỡ bạn bè hơn, bổ sung vitamin D để cứu bản thân thoát khỏi cơn trầm cảm.
Hơi nước bám trên mặt tường khi trời nồm ẩm. Ảnh: Gia Chính
*Tên nhân vật được thay đổi
Thúy Quỳnh