Xét nghiệm gene là phân tích một số gene trong cơ thể có liên quan đến các yếu tố dinh dưỡng, thể chất, trí tuệ, sức khỏe tổng thể, bệnh di truyền... Từ kết quả xét nghiệm gene, bạn có thể biết được ưu thế, bất lợi ở các phương diện này do gene quy định. Mặc dù, không thể thay đổi những gene bẩm sinh nhưng bạn có thể thay đổi cách chúng ảnh hưởng bằng việc tác động vào các yếu tố khác chẳng hạn như chế độ ăn uống, giáo dục... Từ đó, bạn có thể phát huy tiềm năng, cải thiện những điểm bất lợi để tăng tối đa lợi ích và giảm tối thiểu hạn chế. Xét nghiệm gene có thể ví như "chiếc la bàn" hỗ trợ một người có định hướng phát triển tốt hơn, khỏe mạnh hơn.
Tùy từng dịch vụ xét nghiệm gene tổng thể hoặc chuyên biệt mà bạn có thể tìm hiểu sâu hơn về bệnh di truyền, tiềm năng trí tuệ (IQ, EQ...) của bản thân. Sau khi nhận được báo cáo gene, bạn sẽ được các bác sĩ hoặc chuyên viên tư vấn di truyền giải thích và đưa ra những gợi ý phù hợp.
Cách tối ưu về chế độ dinh dưỡng, lối sống
Nếu bạn có những vấn đề về khả năng chuyển hóa các chất dinh dưỡng, nguy cơ thiếu hụt vitamin và khoáng chất, các chuyên viên di truyền sẽ hỗ trợ bạn xây dựng chế độ ăn uống, tối ưu lối sống. Điều này đặc biệt giúp ích đối với trẻ nhỏ. Bác sĩ Mỹ Hạnh tư vấn về dinh dưỡng và di truyền tại công ty Genetica cho biết, sự hỗ trợ của xét nghiệm gene giúp ích cho bác sĩ tư vấn cách ăn uống lành mạnh, "cá thể hóa" phù hợp với gene từng người.
Bác sĩ sẽ gợi ý cách thay đổi lối sống lành mạnh như chế độ ăn tốt cho tim mạch, chế độ ăn kiêng ít calo giảm đáng kể nguy cơ béo phì và hoạt động thể chất. Chế độ ăn có lợi cho tim là trái cây, rau, ngũ cốc, thịt gia cầm, cá và các loại hạt; hạn chế thực phẩm và đồ uống có đường. Chế độ ăn này cũng có thể giúp tăng lượng chất xơ có lợi, giảm mức cholesterol tới 10%. Khi giảm chất bột đường trong khẩu phần ăn, bạn còn sẽ giảm được hàm lượng triglyceride và đồng thời tăng lượng cholesterol HDL (cholesterol tốt). Bạn nên tránh những thứ có thể gây áp lực cho phổi và tim, không hút thuốc, sử dụng các chất kích thích. Tập thể dục là cách tốt nhất để hạn chế nguy cơ tăng cholesterol trong máu.
Trường hợp một người có các biến thể bất lợi khiến enzyme khử độc từ khói thuốc bị rối loạn chức năng có thể dẫn đến ung thư phổi. Những người mang kiểu gene này được khuyến cáo bỏ hút thuốc và tránh xa khói thuốc lá. Bạn cũng mang các biến thể bất lợi liên quan đến enzyme thải độc chống ung thư kém hiệu quả, từ đó, làm tăng nguy cơ mắc ung thư do yếu tố môi trường. Chế độ ăn uống lành mạnh và các thực phẩm chứa thảo mộc có thể làm giảm hoạt tính của enzyme chống ung thư. Bạn có thể trao đổi với bác sĩ nếu muốn sử dụng các thực phẩm này.
Ăn nhiều rau củ quả cung cấp vitamin, khoáng chất, chất xơ tốt cho sức khỏe. Ảnh: Freepik
Cách tối ưu tiềm năng học thuật
Tiềm năng học thuật có nhiều khía cạnh ví dụ trí thông minh IQ, trí tuệ cảm xúc (EQ), khả năng ngoại ngữ, toán học, âm nhạc... Tùy theo từng kiểu gene mà một người sẽ được gợi ý cách tối ưu phù hợp.
Qua báo cáo gene, nếu một người nhận được kết quả gặp khó khăn do một biến thể đặc biệt trong gene FOXP2 làm giảm khả năng theo học một ngôn ngữ khác. Bác sĩ Mỹ Hạnh khuyên với kiểu gene này, cách tốt nhất để học ngoại ngữ là kết hợp các kích thích về cả hình ảnh lẫn âm thanh, ví dụ như học từ vựng và tìm cách hình dung về từ đang học cùng lúc. Ngoài ra, biến thể bất lợi trong gene DCDC2 khiến bạn có nguy cơ mắc chứng khó đọc. Khi bạn thấy mình khó đọc hiểu ngôn ngữ có thể cân nhắc việc tiếp thu kiến thức thông qua sách nói hoặc sử dụng phần mềm để kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp. Nếu những cách này vẫn không hiệu quả, bạn cần được tư vấn bởi các chuyên gia trị liệu ngôn ngữ và lời nói.
Một người có trí tuệ cảm xúc bẩm sinh cao hơn những người khác là một lợi thế. Bạn có thể để đọc cảm xúc của người khác thông qua nét mặt của họ, thông qua các biến thể có lợi của gen OXTR và GBN3. Như vậy, bạn dễ dàng nhận ra cảm xúc của mọi người tốt hơn. Bạn có thể tăng cường hơn nữa khả năng này bằng cách tìm ra những mối quan tâm mới, tình nguyện tham gia các hoạt động từ thiện để giúp đỡ những người gặp khó khăn. Tuy nhiên, sự đồng cảm quá mức chưa hẳn là tốt vì bạn có thể cảm thấy bị choáng ngợp bởi cảm xúc của người khác. Đối với kiểu gene này, bạn nên nghĩ hơn là cảm nhận những gì mà người khác đang cảm nhận.
Kết quả xét nghiệm gene hỗ trợ để bạn tối ưu tiềm năng. Ảnh: Shutterstock
Một người có cơ hội kiếm được công việc với mức lương cao khi mang các biến thể di truyền có liên quan đến khả năng toán học cao và khả năng tính nhẩm tốt. Để trau dồi kỹ năng toán học bẩm sinh, bạn có thể luyện tập hệ thống ước lượng số bằng cách vận dụng việc ước tính số lượng của một vật bất kỳ như số kẹo có trong một cái lọ. Bạn cũng có thể đọc những cuốn sách thử thách khả năng tư duy phân tích của bản thân. Bác sĩ Mỹ Hạnh đánh giá, với lợi thế về gene toán học, nếu phát triển đúng cách thì người này sẽ đạt nhiều thành công trong tương lai.
Đây chỉ là một vài khía cạnh trong việc tối ưu dinh dưỡng, lối sống dựa trên gene. Một người sau khi thực hiện xét nghiệm gene sẽ có hơn 20 hạng mục khác nhau để hiểu về chính mình và áp dụng các phương pháp mà các nhà di truyền gợi ý. Hiện nay, hình thức xét nghiệm gene rất đơn giản, bạn có thể phết niêm mạc má bằng bông gòn chuyên dụng (chưa đầy một phút) và gửi về đơn vị giải mã gene di truyền. Sau khoảng 7-14 ngày, bạn sẽ nhận được báo cáo gene và được bác sĩ hoặc chuyên viên tư vấn về di truyền giải đáp thắc mắc.
Ngọc An