Nga và Belarus ngày 12-16/9 tiến hành đợt tập trận chung Zapad 2025 tại nhiều thao trường và vùng biển, trong đó có những khu vực gần biên giới Ba Lan, một thành viên NATO. Cuộc tập trận gồm hai giai đoạn chính, huy động cả lực lượng trên bộ, trên không và trên biển, thực hành nội dung điều động các nhóm tác chiến nhằm đảm bảo an ninh cho Nhà nước Liên minh gồm Nga và Belarus.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 14/9 công bố video cho thấy tàu hộ vệ Đô đốc Golovko khai hỏa tên lửa siêu vượt âm Zircon đánh trúng mục tiêu trên biển trong cuộc diễn tập. Dù đây không phải lần đầu tiên Nga phóng thử tên lửa Zircon, động thái vẫn gây chú ý, khi nó diễn ra ngay sát lãnh thổ quốc gia thành viên NATO, trong bối cảnh căng thẳng giữa Nga và liên minh quân sự này đang ở mức cao vì chiến sự Ukraine.
Kirill Shamiev, chuyên gia quân sự Nga tại Hội đồng châu Âu về Quan hệ Đối ngoại, cho rằng Moskva đang tiến hành chiến lược "ngoại giao thép" khi phô diễn sức mạnh của tên lửa siêu vượt âm, một trong những loại khí tài có tốc độ nhanh nhất thế giới. "Hành động đó nhằm thể hiện những năng lực quốc phòng tiên tiến nhất và cách thức tác chiến của nó trong môi trường an ninh hiện nay", ông Shamiev nói.
Tàu chiến Nga phóng tên lửa siêu vượt âm Zircon trên biển Barents ngày 14/9. Video: Zvezda
Zapad 2025 là cuộc tập trận chung đầu tiên giữa Nga và Belarus từ khi chiến sự Nga - Ukraine bùng phát hơn ba năm trước. Phương Tây từ lâu vốn coi tập trận Zapad là nền tảng để Moskva phô diễn sức mạnh quân sự ở cả trong lẫn ngoài nước.
"Nga và Belarus có một số mục tiêu chiến lược muốn đặt ra thông qua cuộc tập trận", Hanna Liubakova, nhà báo độc lập người Belarus, nói với Sky News. "Thể hiện năng lực quân sự, cho thấy sức răn đe và tất nhiên, thăm dò xem phản ứng của đối phương sẽ ra sao".
Tên lửa siêu vượt âm là vũ khí có tốc độ tối thiểu gấp 5 lần âm thanh (Mach 5), với khả năng cơ động trong khi bay nên rất khó đối phó. Nga đã biên chế và sử dụng các tên lửa siêu vượt âm như Kinzhal, Zircon. Nhiều quốc gia khác cũng đã phát triển hoặc sở hữu loại vũ khí này.
Tổng thống Nga Vladimir Putin lần đầu tiết lộ về tên lửa Zircon trong bài phát biểu hồi tháng 2/2019, cho biết vũ khí này có thể tấn công các mục tiêu trên biển và mặt đất trong phạm vi 1.000 km với tốc độ Mach 9.
Nga lần đầu khai hỏa Zircon vào tháng 10/2020, đã tiến hành 12 đợt phóng thử từ tàu mặt nước và tàu ngầm trong năm 2021, tất cả đều đánh trúng mục tiêu. Quân đội Nga cũng từng nhiều lần khai hỏa tên lửa Zircon nhằm vào các mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ Ukraine.
"Zircon là tên lửa khai hỏa trên biển. Nói cách khác, nếu Kinzhal được phóng từ chiến đấu cơ thì Zircon được phóng từ chiến hạm, tàu ngầm. Chúng có tốc độ rất cao nên gần như không thể đánh chặn", chuyên gia quân sự Nga Yuri Knutov nói với aif.ru.
Knutov lưu ý rằng do tên lửa Zircon được khai hỏa từ chiến hạm trên biển, việc đối phương xác định thời điểm phóng là gần như không thể.
"Ví dụ với Kinzhal, khi phi đội chiến đấu cơ MiG-31 xuất kích, vệ tinh Mỹ sẽ chuyển thông tin cho Ukraine, giúp đối phương có thời gian để ứng phó. Zircon thì khác, đòn tấn công từ dưới nước, cộng thêm tốc độ siêu vượt âm và thời gian bay cực ngắn, khiến đối phương hầu như không kịp phản ứng, không còn thời gian để làm gì cả", Knutov nhấn mạnh.
Cùng với việc đưa các khẩu đội tên lửa đạn đạo Iskander gần Kaliningrad trong Zapad 2025, Knutov cho rằng Nga muốn phát đi thông điệp răn đe nhằm "làm nguội những cái đầu nóng ở NATO".
Vị trí Nga, Belarus và vùng lãnh thổ Kaliningrad thuộc Nga. Đồ họa: BBC
Thông qua Zapad 2025, Nga dường như còn muốn nhấn mạnh quan hệ đồng minh với Belarus, thể hiện sự gắn kết ngày càng chặt chẽ giữa hai nước trong lĩnh vực quân sự, trong bối cảnh căng thẳng liên quan xung đột ở Ukraine tiếp diễn. Belarus đang bị phương Tây áp lệnh trừng phạt vì cho phép Nga dùng lãnh thổ để phát động tấn công vào Ukraine hồi tháng 2/2022.
Nga đã triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật tại Belarus, sau thỏa thuận được hai nước ký năm 2023. Tổng thống Alexander Lukashenko khi đó nói phương Tây "âm mưu xâm chiếm Belarus" và việc Nga bố trí vũ khí hạt nhân chiến thuật sẽ giúp bảo vệ nước này khỏi các mối đe dọa.
Zapad 2025 có khoa mục thực hành quy trình ra quyết định liên quan đến việc sử dụng vũ khí hạt nhân của Nga và tên lửa tầm trung có khả năng mang đầu đạn hạt nhân mà Moscow đã hứa cung cấp cho Minsk. Nga chưa công bố số lượng vũ khí hạt nhân chiến thuật mà nước này đã triển khai tới Belarus, nhưng Tổng thống Lukashenko từng nói hồi tháng 12 rằng Belarus có "vài chục" đầu đạn.
Tàu hộ vệ Đô đốc Golovko khai hỏa tên lửa hành trình Kalibr trên biển Barents tháng 9/2024. Ảnh: RIA Novosti
Về phần mình, phương Tây sẽ tìm cách phô diễn sức mạnh để thể hiện đủ khả năng đối phó Nga, khi chứng kiến một vụ phóng tên lửa siêu vượt âm ngay gần lãnh thổ nước thành viên như vậy, giới quan sát đánh giá.
"Nga rõ ràng đang muốn chúng tôi thấy sức mạnh của họ. Chúng tôi cũng sẽ chứng minh rằng mình luôn sẵn sàng hành động", tướng Kaspars Pudans, tổng tư lệnh quốc phòng Latvia, quốc gia chung biên giới với cả Nga và Belarus, nói.
Ba Lan, Latvia và Litva đã có tổ chức các cuộc tập trận riêng. Đức góp khoảng 8.000 binh sĩ cho tập trận Quadriga 2025 đang diễn ra ở vùng Baltic và Phần Lan. Tổng tham mưu trưởng quân đội Đức Carsten Breuer trước đó nói các cuộc tập trận của NATO sẽ được tổ chức trùng thời điểm với Zapad, như lời cảnh báo Nga không leo thang căng thẳng.
Trong khi đó, Nga bác bỏ các quan điểm cho rằng Zapad 2025 là hành động gây hấn.
"Đây là hoạt động tập trận thường lệ, không nhằm vào bất cứ ai", phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết. "Mục tiêu là tiếp tục hợp tác quốc phòng và tăng cường khả năng phối hợp giữa hai đồng minh chiến lược".
Như Tâm (Theo Moscow Times, Sky News, Reuters)