Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 6/8 thông báo áp thuế thêm 25% với Ấn Độ, nâng tổng mức thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ nước này lên 50%. Động thái diễn ra sau khi ông chủ Nhà Trắng kêu gọi Ấn Độ ngừng mua dầu Nga nhưng Thủ tướng Narendra Modi không chấp nhận yêu cầu.
Truyền thông Ấn Độ ngay sau đó đưa tin New Delhi đã đình chỉ kế hoạch mua thêm 6 máy bay tuần thám biển P-8I Neptune do Boeing sản xuất, có tổng trị giá 3,6 tỷ USD. Giới chuyên gia nhận định đây là một phần trong những phản ứng cứng rắn của Ấn Độ trước sức ép của Mỹ, đồng thời cũng thể hiện sự không hài lòng với tình hình đội giá của dòng máy bay trên.
Một phần phi đội P-8I của Ấn Độ. Ảnh: UK Defence Journal
P-8I Neptune (Thần biển) là phiên bản xuất khẩu dành riêng cho Ấn Độ, dựa trên máy bay tuần thám và săn ngầm P-8A Poseidon của hải quân Mỹ.
Khác với dòng P-8A nguyên bản, những chiếc P-8I được trang bị cảm biến dị thường từ trường (MAD) và radar đuôi đa chức năng APS-143C(V)3, cùng bản xuất khẩu của radar quét mặt biển đa nhiệm APY-10. Máy bay cũng được tích hợp hệ thống thông tin liên lạc và nhận diện địch-ta do Ấn Độ tự sản xuất.
Ấn Độ hồi năm 2009 đặt mua 8 máy bay P-8I Neptune với tổng trị giá 2,2 tỷ USD, trở thành khách hàng nước ngoài đầu tiên của dòng máy bay do Mỹ sản xuất. Bộ Quốc phòng Ấn Độ năm 2016 đặt mua thêm 4 chiếc trong thương vụ trị giá hơn một tỷ USD.
"Bộ Quốc phòng Ấn Độ từng chấp thuận những lời kêu gọi từ hải quân, bất chấp lo ngại về chi phí, nhưng thông báo áp thuế của Mỹ đã dẫn đến quyết định tái đánh giá chiến lược", trang tin quốc phòng IDRW dẫn lời nguồn tin giấu tên trong quân đội Ấn Độ cho hay.
Quyết định của Ấn Độ không chỉ bắt nguồn từ căng thẳng thương mại song phương, mà còn do chi phí tăng vọt của hợp đồng.
Bộ Ngoại giao Mỹ hồi năm 2021 phê duyệt hợp đồng tiềm năng trị giá 2,42 tỷ USD để bán 6 máy bay P-8I cho Ấn Độ. Tuy nhiên, tính đến tháng 7/2025, con số này đã tăng đến 3,6 tỷ USD, cao hơn 50% so với thời điểm thông qua, do lạm phát và vấn đề với chuỗi cung ứng.
"Chúng tôi không thể chấp nhận mức giá này khi Washington vừa áp thuế vừa gây áp lực chính trị", nguồn tin giấu tên ở Bộ Quốc phòng Ấn Độ nói với Reuters.
Ngân sách quốc phòng Ấn Độ đang chịu sức ép đáng kể, nhất là khi nước này phải chi ra những khoản tiền lớn như thương vụ 7,6 tỷ USD để mua tiêm kích Rafale của Pháp và phát triển chương trình Tiêm kích Chiến đấu Hạng trung Tiên tiến (AMCA).
"Đòn áp thuế của Mỹ càng đặt ra nhiều hạn chế, buộc Ấn Độ lựa chọn giữa cải thiện năng lực trinh sát hàng hải với giảm bớt áp lực kinh tế", nguồn tin giấu tên cho hay.
Máy bay P-8I được bàn giao cho Ấn Độ hồi năm 2014. Ảnh: Boeing
Đình chỉ mua thêm máy bay P-8I cũng nằm trong chiến lược dài hạn của Ấn Độ là không liên kết với bất kỳ cường quốc nào, giảm phụ thuộc vào vũ khí Mỹ và thúc đẩy khả năng tự lực về công nghiệp quốc phòng.
Các quan chức Mỹ giấu tên am hiểu tình hình hồi cuối tháng 7 tiết lộ New Delhi đã thông báo với Washington rằng nước này không có ý định mua tiêm kích tàng hình F-35, bất chấp đề xuất được Tổng thống Trump đưa ra khi tiếp Thủ tướng Modi tại Nhà Trắng hồi tháng 2.
"Chính phủ Modi muốn thiết lập quan hệ đối tác, trong đó hai bên sẽ tập trung vào thiết kế và chế tạo khí tài quân sự tại Ấn Độ", một người nói.
Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Ấn Độ là một trong những nước nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới, nhưng tỷ lệ vũ khí nội địa trong biên chế của nước này đã tăng từ 10% năm 2014 lên gần 20% vào năm 2025.
Quan hệ quốc phòng Mỹ - Ấn Độ, từng được củng cố bằng các thương vụ như trực thăng Apache và Chinook, giờ đây đứng trước nguy cơ rạn nứt.
Washington từng nới lỏng các biện pháp trừng phạt theo Đạo luật chống các đối thủ của Mỹ thông qua cấm vận (CAATSA) nhằm cho phép New Delhi mua hệ thống phòng không S-400 của Moskva, nhưng chính sách thuế quan mới cho thấy Mỹ không còn kiên nhẫn.
"Ấn Độ sẽ không bao giờ hy sinh quyền tự chủ chiến lược chỉ để làm hài lòng Mỹ. Họ sẽ tiếp tục cân bằng giữa Nga, Mỹ và các đối tác khác, nhưng sẽ phải chấp nhận cái giá nhất định", Bilahari Kausikan, cựu đại sứ Singapore tại Liên Hợp Quốc và hiện là Chủ tịch Viện Trung Đông ở Đại học Quốc gia Singapore, nêu quan điểm.
Các nguồn tin nói rằng kế hoạch mua thêm máy bay Neptune chưa bị hủy hoàn toàn, do New Delhi vẫn muốn sở hữu nhiều máy bay cùng loại để tăng cường năng lực trinh sát và giám sát khu vực Ấn Độ Dương. Mỹ dự kiến cử phái đoàn đến Ấn Độ vào cuối tháng 8 để đàm phán về một thỏa thuận thương mại, nhưng khác biệt trong lập trường của hai bên hiện là quá lớn.
"Thương vụ vẫn có thể được nối lại nếu Mỹ đưa ra mức giá hợp lý hơn hoặc chấp nhận xuống thang để giảm căng thẳng", IDRW cho hay.
Phong Lâm (Theo Aerotime, Reuters, CNBC)