Trắng đi trước, thắng, hòa hay thua?
Thế cờ trên được Kiện tướng Quốc tế người Liên Xô, Vitaly Chekhover sáng tạo ra năm 1947, đăng trên tạp chí Tbilisi Bulletin. Chekhover nằm trong nhóm kỳ thủ đầu tiên được phong danh hiệu Kiện tướng Quốc tế, năm 1950, nhưng ông nổi tiếng hơn trong vai trò sáng tạo cờ thế.
Trong thế cờ này, Trắng có một tượng, bảy tốt. Đen có một xe, bốn tốt. Tính theo điểm số các quân, Trắng nhỉnh hơn một điểm. Tuy nhiên, tầm hoạt động của xe đen mạnh hơn nhiều so với tượng trắng. Đen đang đe dọa xe h2, dọa bắt tượng g2 hoặc tốt f2. Từ đó, nó có thể bắt được thêm tốt g3.
Mối đe dọa từ xe đen.
Stockfish phiên bản 17.1, mạng nơ-ron tích hợp kích thước 79 MB, độ sâu 46 lớp nước đi, với 32 luồng xử lý CPU, phân tích 3,1 triệu thế cờ mỗi giây, được coi là công cụ phân tích cờ vua mạnh bậc nhất hiện tại. Elo của Stockfish đã vượt quá 3.700, trong khi kỳ thủ số một thế giới Magnus Carlsen đang có hệ số 2.839.
Stockfish đánh giá thế cờ này, Đen có lợi thế 2,6 điểm. Lợi thế một điểm thường tương ứng với hơn một tốt. Lợi thế hai điểm trở lên thường được coi là ưu thế thắng. Trong các trận đấu giữa các siêu máy, bên có lợi thế hơn 2 điểm gần như luôn thắng.
Stockfish cho rằng hai nước cờ tốt nhất cho Trắng là b4, hoặc tượng f3. Tuy nhiên, sau hai nước này, Đen vẫn có lợi thế khoảng 2,6 điểm. Phương án thứ ba được công cụ này đề xuất là vua d1, nhưng sẽ khiến Đen có lợi thế 4,4 điểm, gần bằng giá trị của một quân xe.
Vấn đề nằm ở chỗ, vua d1 mới là nước đi tốt nhất cho Trắng, để hòa cờ.
Thế cờ sau nước vua d1. Vua trắng sẽ không kịp tới f1 để giữ tượng.
Thế cờ sau nước vua e1. Trắng quyết định thí tượng.
Thế cờ sau nước vua f1. Xe đen vẫn có thể chạy thoát sang h2, rồi trở về.
Thế cờ sau nước xe h6.
Trắng vừa bỏ tượng mà không thể bắt lại xe, nhưng nước cờ tiếp theo sẽ cho thấy vì sao Trắng quyết định như vậy.
Đó là nước đẩy tốt f3.
Đột nhiên Trắng tạo ra được một "pháo đài" khiến Đen bất khả xâm phạm dù hơn hẳn một xe. Vua trắng sau đó chỉ cần di chuyển qua lại giữa các ô f1, f2 và g1, g2, vừa ngăn xe đen xuống e1 hoặc h1, vừa bảo vệ tốt f3 và g3. Vua đen thì không có cách nào tham chiến. Thế cờ lúc này chỉ có thể hòa, dù Stockfish đánh giá Đen có ưu thế 4,2 điểm.
Các tốt trắng tạo ra một pháo đài, ngăn vua đen tham chiến. Vua trắng cũng ngăn được xe đen xuống hàng 1.
Trong cuốn Các kỹ thuật cờ vị trí, Kiện tướng Quốc tế Valerij Bronznik và Kiện tướng FIDE Anatoly Terekhin bình luận rằng Trắng đã tạo ra một pháo đài tuyệt vời. Mọi ý tưởng của Đen đều không thể tránh khỏi một kết quả hòa. Ngay cả việc đưa xe tới e4 để thí xe cũng sẽ không thành công.
Nếu đưa xe tới e4 để thí xe, bắt tốt d4, Đen thậm chí sẽ thua, vì Trắng khi đó hơn một tốt thông cột g.
Đây không phải thế cờ duy nhất siêu máy thất bại trong việc tìm ra nước đi tốt nhất. Không thể phủ nhận Stockfish hay những công cụ đánh cờ khác đã vượt xa con người. Nhưng vẫn có những ngoại lệ như thế cờ của Chekhover, cho thấy máy tính vẫn không hoàn hảo.
Xuân Bình