TP HCM nhiều năm qua luôn đối mặt tình trạng thiếu bãi giữ xe, nhất là tại các quận trung tâm. Xe cá nhân ngày càng tăng, trong khi các dự án bãi ngầm, bãi tập trung triển khai chậm, nhiều dự án quy hoạch nhưng chưa thực hiện.

Trước thực trạng đó, mới đây Sở Xây dựng TP HCM kiến nghị sửa luật để tận dụng gầm cầu làm bãi đỗ xe. Theo cơ quan này, giải pháp nhằm kiểm soát không gian dưới cầu tốt hơn, hạn chế tình trạng chiếm dụng đậu xe trái phép, buôn bán, xả rác, đồng thời đảm bảo an toàn công trình, phòng cháy và mỹ quan đô thị.

Đồng tình với đề xuất, ông Bùi Văn Quản, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hàng hóa TP HCM, cho rằng thành phố đang có hơn 1.100 cây cầu, trong đó nhiều gầm cầu bị bỏ hoang hoặc lấn chiếm nhếch nhác. Do đó nếu quản lý bài bản, thành phố có thể dùng gầm cầu làm nơi giữ xe. Việc này không chỉ giải quyết nhu cầu bức thiết của người dân, doanh nghiệp mà giúp chỉnh trang, cải thiện mỹ quan.

"Cần có tiêu chí cụ thể cho từng cây cầu, bao gồm khả năng chịu tải, độ cao tĩnh không, yêu cầu phòng cháy chữa cháy, thoát hiểm", ông Quản nói, cho rằng phương án này cũng cần nêu rõ đơn vị quản lý, chịu trách nhiệm giám sát, đảm bảo an toàn cho cả kết cấu cầu và người sử dụng dịch vụ.

Theo ông Quản, ngoài giữ xe, có thể nghiên cứu kết hợp thêm hoạt động công cộng, ki-ốt buôn bán nhỏ phù hợp từng khu vực. Các giải pháp này vừa phục vụ giao thông, vừa góp phần tạo nguồn thu ngân sách thông qua phí dịch vụ.

Để làm bãi giữ xe dưới cầu, ông Ngô Anh Vũ, Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng TP HCM, nhấn mạnh cần xây dựng bộ tiêu chí cụ thể, trong đó quan trọng nhất là an toàn cháy nổ và bảo vệ kết cấu cầu.

Theo ông, gầm cầu được chọn phải nằm ở khu vực có nhu cầu đỗ xe cao, không xung đột với các quy định cấm dừng, cấm đỗ hoặc lối đi. Do quy định hiện hành chưa cho phép, việc triển khai cần sửa đổi pháp luật và ban hành quy chuẩn thiết kế riêng cho bãi xe dưới cầu. Trường hợp chỉ cho phép sử dụng tạm thời cũng phải có quy định cụ thể.

Về kỹ thuật, ông Vũ cho rằng nếu xây dựng bãi đỗ xe dưới gầm cầu theo dạng garage mở thì bắt buộc phải lắp đặt hệ thống sprinkler (vòi phun nước) tự động theo tiêu chuẩn quốc tế.

"Các thành phần chịu lực chính của cầu phải có khả năng kháng lửa 4 giờ, nơi giữ xe cần có đường tiếp cận khẩn cấp cho xe chữa cháy, chiều cao tối thiểu 2,49 m", ông nói, đồng thời lưu ý ánh sáng trong bãi xe không được ảnh hưởng đến xe lưu thông trên cầu. Ngoài các yêu cầu này, thành phố còn phải tính toán mô hình vận hành hợp lý để đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Để triển khai, theo ông Vũ, có ba mô hình vận hành có thể áp dụng, gồm: nhà nước trực tiếp quản lý, toàn quyền kiểm soát nhưng đòi hỏi nhân lực chuyên nghiệp và kinh nghiệm; hợp đồng quản lý, thuê đơn vị tư nhân vận hành, cơ quan nhà nước vẫn giữ quyền kiểm soát và nhượng quyền, doanh nghiệp chịu toàn bộ chi phí và rủi ro, đổi lại trả cho nhà nước khoản thu nhập tối thiểu hoặc phần trăm doanh thu.

Theo ông, chi phí đầu tư ban đầu sẽ rất cao vì liên quan yêu cầu phòng cháy và bảo vệ kết cấu, nên cần lựa chọn mô hình vận hành ưu tiên sự ổn định tài chính và giảm thiểu rủi ro ngân sách. Một giải pháp khả dĩ là áp dụng mô hình hỗn hợp, kết hợp nhượng quyền để đảm bảo tài chính, đồng thời ràng buộc nhà thầu tích hợp công nghệ, cơ chế định giá linh hoạt và mô hình đỗ xe chia sẻ.

Trong khi đó, ông Lê Đình Tuyến, Phó ban Khoa học kỹ thuật Hiệp hội PCCC và Cứu nạn cứu hộ Việt Nam, cho rằng không nên làm bãi giữ xe bởi thiết kế ban đầu của cầu không tính đến khả năng chịu nhiệt cao, khác với hầm chung cư hay nhà giữ xe vốn đã được thẩm duyệt ngay từ bản vẽ.

Theo ông, một số mô hình như bãi xe dọc tuyến metro Bến Thành - Suối Tiên có vị trí tương tự gầm cầu, nhưng đã được tính toán đồng bộ từ ban đầu, có hệ thống chữa cháy tự động và thiết bị cứu hỏa phụ trợ đáp ứng yêu cầu.

"Lợi ích kinh tế từ bãi giữ xe dưới cầu không đáng kể nếu so với tổn thất trong trường hợp hỏa hoạn ảnh hưởng đến kết cấu cây cầu trị giá hàng nghìn tỷ đồng", ông Tuyến nói, cho rằng thay vì cải tạo cầu hiện hữu, khi xây các cây cầu mới, cơ quan quản lý có thể bổ sung quy định để thiết kế thêm phần bãi giữ ngay từ đầu.

TS Chu Công Minh, chuyên ngành cầu đường, từng giảng dạy tại Đại học Bách khoa TP HCM, cũng phản đối việc tận dụng gầm cầu làm bãi giữ xe vì "không phù hợp", đặc biệt sau sự cố cháy bãi giữ ôtô dưới gầm cầu Vĩnh Tuy (Hà Nội).

Chuyên gia này lý giải, không gian dưới cầu nằm trong hành lang an toàn công trình, vốn cần duy tu định kỳ như kiểm tra kết cấu, đo rung chấn, dao động, theo dõi độ lún. Việc bảo dưỡng cầu có thể gặp khó khăn nếu không gian này bị tận dụng cho mục đích khác.

Ông cũng dẫn kinh nghiệm từ Houston (Mỹ), nơi cơ quan quản lý cho phép bố trí khu vực đậu xe gần gầm cầu nhưng không đặt trực tiếp bên dưới. Thay vào đó, phần không gian dưới cầu thường được chỉnh trang thành lối đi bộ, mảng xanh hoặc sinh hoạt cộng đồng. Cách làm này vừa bảo đảm an toàn công trình vừa tránh tình trạng nhếch nhác.

Lê Tuyết - Anh Văn