Thủ tướng Anutin Charnvirakul ngày 30/9 xác nhận chính phủ Thái Lan có kế hoạch tổ chức trưng cầu dân ý toàn quốc về việc hủy bỏ Bản ghi nhớ (MOU) số 43 và 44 ký với Campuchia năm 2000-2001 hay không.
MOU43 liên quan đến khảo sát và phân giới trên đất liền, trong đó Thái Lan và Campuchia thống nhất khảo sát, đo đạc và phân định biên giới đất liền còn tồn tại tranh chấp. MOU44 tập trung vào vùng chồng lấn trên biển và thềm lục địa, là cơ chế đàm phán khai thác tài nguyên chung.
Thủ tướng Anutin cho rằng hai bản ghi nhớ đã không thể ngăn chặn được tranh chấp, xung đột giữa hai nước. "Nếu không thể đạt thỏa thuận nào theo MOU, tại sao phải giữ chúng khi Thái Lan chẳng được lợi gì", ông nói. Lãnh đạo Thái Lan nhấn mạnh chính phủ có quyền hủy cả hai bản ghi nhớ ngay lập tức, nhưng muốn tham khảo ý kiến công chúng để "tôn trọng tiếng nói của người dân".
Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul tại Bangkok ngày 7/9. Ảnh: AP
Chính phủ Thái Lan sẽ kết hợp cuộc trưng cầu dân ý với bỏ phiếu sửa đổi hiến pháp, dự kiến diễn ra song song với cuộc tổng tuyển cử sắp tới.
Phó thủ tướng Thái Lan Borwornsak Uwanno cho biết cần khoảng 6 tỷ baht (khoảng 185 triệu USD) để tổ chức trưng cầu dân ý toàn quốc. Kết hợp hai cuộc trưng cầu dân ý với tổng tuyển cử sẽ giúp tiết kiệm ngân sách, đồng thời đảm bảo tỷ lệ người bỏ phiếu.
Giới chức Campuchia chưa bình luận về thông tin.
Căng thẳng biên giới hai nước luôn âm ỉ, ít nhất từ năm 1907, với tâm điểm là ngôi đền Preah Vihear.
Đầu thế kỷ 20, Campuchia là thuộc địa của Pháp và biên giới Thái Lan - Campuchia được Pháp vẽ bản đồ theo yêu cầu của một ủy ban song phương. Theo thỏa thuận năm 1904, biên giới sẽ chạy theo đường phân thủy tự nhiên giữa hai nước, chủ yếu dọc dãy núi Dangrek.
Tuy nhiên, bản đồ do người Pháp vẽ lại thể hiện đền Preah Vihear thuộc về Campuchia, dù nó nằm ở phía bắc đường phân thủy. Thái Lan đã chấp nhận bản đồ này để sử dụng chính thức, nhưng phát hiện ra sai sót khi thực hiện khảo sát riêng vào năm 1930 và bắt đầu khiếu nại.
Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) phán quyết rằng Thái Lan phản đối quá muộn và mất quyền kiểm soát ngôi đền do đã "ngầm chấp thuận". Chính phủ Thái Lan sau đó cố gắng đàm phán điều chỉnh biên giới với chính quyền thực dân Pháp. Tuy nhiên, quá trình này chấm dứt khi Pháp đầu hàng Đức Quốc xã vào năm 1940.
Sau khi Campuchia giành được độc lập và Pháp rút quân vào năm 1953, quân đội Thái Lan kiểm soát Preah Vihear vào năm 1954 theo biên giới dựa trên đường phân thủy tự nhiên. Campuchia phản đối và ngôi đền trở thành tâm điểm tranh chấp giữa hai nước.
Đức Trung (Theo Nation Thailand, Bangkok Post)