Gần đây xuất hiện không ít trường hợp các tài xế (chủ yếu là taxi) ra khỏi xe, xe bỗng lăn bánh, và không thể mở cửa để vào trong. Vậy nguyên nhân là gì?
Luôn có hai luồng ý kiến. Một bên cho là lỗi người lái, trong khi bên còn lại nói rằng tại xe. Nhìn một cách công bằng, thì tại cả đôi. Đó là sự kết hợp giữa hành vi lái xe không theo bài học, và sự thiếu tính toán của nhà sản xuất trong việc kết hợp các tính năng của xe.
Hành vi lái xe ở nước ta còn nhiều vấn đề. Việc sử dụng dây an toàn cũng như kiểm tra và theo dõi tình trạng của xe rất ẩu. Dây an toàn cũng lười cài bởi thói quen di chuyển đoạn ngắn và tốc độ chậm. Việc cài dây sau lưng hay cắm chốt giả rất phổ biến.
Quay lại câu hỏi: "Tại sao nó tự chạy?". Xe điện có tính năng Creep Mode, nôm na là nhả phanh ra mà chưa đạp ga là xe bò từ từ, tốt cho đi chậm và giống xe xăng, lái dễ hơn. Trên một số xe, tính năng này được lập trình với thông số cố định là tốc độ, tức khi xe tự bò, dù có gặp bất kỳ vật cản gì, xe tự động tăng lực kéo (torque) để đảm bảo tốc độ 7 km/h.
Giá như Creep Mode được giới hạn dựa trên lực kéo (torque), ví dụ 5 Nm sẽ làm cho xe di chuyển nhẹ nhàng trên đường phẳng, và dừng lại khi gặp cục gạch chèn bánh, y hệt xe xăng.
Với Creep Mode thiết lập theo tốc độ, khi tài xế nhảy ra khỏi xe (mà dây an toàn vẫn cài chốt giả), xe sẽ lập tức di chuyển giống xe xăng đời cũ. Nếu người lái chưa đi xa khỏi xe, chưa đóng cửa, ắt hẳn sẽ không có gì xảy ra. Đến đây, một tính năng hết sức tiên tiến đóng vai trò thủ phạm chính: Hỗ trợ khởi hành ngang dốc (HSA). HSA giữ phanh khi người lái nhả phanh ra khỏi chân phanh, để đảm bảo nếu đang dừng giữa dốc, xe sẽ không bị lùi lại khi người lái chuyển chân từ phanh sang ga.
Khi người lái đã ra khỏi xe, dây an toàn vẫn cài, HSA giữ xe đứng im, và chỉ khi người lái đã ra khỏi xe hẳn hoi, nó mới nhả phanh cho xe chạy. Lúc này khóa cửa tự động kích hoạt, nhốt luôn ông kia bên ngoài. Xe cứ thế lăn bánh và trở thành nguồn nguy hiểm.
Nếu lúc này, tính năng khóa cửa tự động được cài đặt ở tốc độ lớn hơn tốc độ của Creep Mode (ví dụ 15 km/h so với 7 km/h), thì các tài xế "à quên" còn có cơ hội làm lại.
Nếu xe được thiết lập tính đến nhiều trường hợp hơn, thì có thể sẽ tính toán cứ mở cửa là kích hoạt phanh tay (loại điện tử mới làm được), rồi chuyển về P, mặc kệ dây an toàn có cài hay không. Hoặc cảm biến ghế phát hiện có tài xế ở ghế lái hay không...
Nhưng quan trọng hơn cả, nếu bạn hiểu cách xe vận hành, và làm đúng trình tự và quy tắc lái xe toàn, bạn không lười, không quên, không sai lầm thì những tình huống này không phải là vấn đề.
Vinh Nguyễn
Chuyên gia lái xe an toàn