Khi Zohran Mamdani tuần trước giành chiến thắng trong cuộc bầu cử thị trưởng New York, trở thành tín đồ Hồi giáo và người gốc Nam Á đầu tiên đắc cử vị trí này, một số nghị sĩ Cộng hòa bắt đầu tuyên bố sẽ tìm cách ngăn ông nhậm chức, thậm chí kêu gọi tước quốc tịch Mỹ của ông.
Ngay trong giai đoạn tranh cử ở New York, khi ông Mamdani có tỷ lệ ủng hộ áp đảo cựu thống đốc Andrew Cuomo trong các cuộc khảo sát, nghị sĩ Andy Ogles của bang Tennessee vào cuối tháng 10 đã phát thông cáo báo chí kêu gọi Bộ Tư pháp điều tra quy trình nhập tịch của Mamdani.
Mamdani sinh năm 1991 tại Uganda trong gia đình có bố mẹ là người gốc Ấn. Ông lớn lên ở Cape Town, Nam Phi trước khi chuyển đến thành phố New York năm 7 tuổi và nhập tịch Mỹ vào năm 2018, ngay sau khi tốt nghiệp đại học.
"Nếu Mamdani khai man trong hồ sơ nhập tịch, ông ta không có quyền trở thành công dân và chắc chắn không thể làm thị trưởng New York. Một thành phố vĩ đại của Mỹ sắp bị cai trị bởi một người công khai ủng hộ tư tưởng khủng bố", Ogles nói, ám chỉ các cáo buộc thời gian qua rằng ông Mamdani ủng hộ Hamas và từ chối lên án sự kiện Hamas tấn công Israel ngày 7/10/2023.
Nghị sĩ Ogles yêu cầu Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi xác minh liệu Mamdani có khai báo đầy đủ về bất kỳ các mối liên hệ của mình trước khi được trao quốc tịch Mỹ hay không. "Nếu nghi vấn được xác nhận là đúng, hãy đưa ông ta lên chuyến bay đầu tiên trở lại Uganda", Ogles viết.
Ông Zohran Mamdani tại New York, Mỹ, ngày 4/11. Ảnh: Reuters
Hạ nghị sĩ Randy Fine bang Florida cũng tuyên bố trên Newsmax rằng Mamdani "mới đến Mỹ 8 năm trước và rõ ràng không đủ điều kiện để nhập tịch". Song tuyên bố này đã bị chứng minh là sai sự thật, vì thực tế cho thấy Mamdani đã cùng bố mẹ đến Mỹ sinh sống từ năm 1998.
Tổ chức kiểm chứng thông tin PolitiFact cũng tuyên bố họ không tìm được bằng chứng cho thấy Mamdani gian dối trong hồ sơ nhập tịch.
Luật pháp Mỹ quy định quá trình đảo ngược quyết định cấp quốc tịch chỉ có thể được khởi động nếu có phán quyết của tòa và thường chỉ áp dụng trong các trường hợp đặc biệt, như với tội phạm chiến tranh hoặc những người có liên hệ khủng bố.
"Tước quốc tịch là biện pháp cực kỳ hiếm, đòi hỏi chính phủ phải chứng minh với bằng chứng rõ ràng và thuyết phục rằng bị đơn đã gian dối và sự gian dối đó ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả nhập tịch", luật sư di trú Jeremy McKinney trả lời Al Jazeera.
Giáo sư Irina Manta thuộc Đại học Hofstra lưu ý rằng Bộ Tư pháp Mỹ dưới thời ông Trump đã tăng tốc các trường hợp tước quốc tịch với những người "đe dọa an ninh quốc gia hoặc liên quan băng nhóm tội phạm". Tuy nhiên, khả năng điều này được áp dụng cho Mamdani là rất khó.
Nỗ lực công kích Mamdani bắt đầu từ mùa hè, khi ông trở thành ứng viên thị trưởng của đảng Dân chủ. Trong một lá thư gửi Bộ Tư pháp hồi tháng 6, Ogles khi đó yêu cầu điều tra vì cho rằng Mamdani từng "ủng hộ khủng bố", trích lời bài rap do Mamdani viết năm 2017 nhắc đến "Holy Land Five", ám chỉ năm người từng bị kết án hỗ trợ tài chính cho Hamas thông qua Quỹ từ thiện Holy Land. Một số luật sư từng chỉ trích bằng chứng trong vụ án này không đủ thuyết phục và nặng tính suy đoán.
Trong chiến dịch tranh cử, ông Mamdani nhiều lần đối mặt với những phát ngôn kỳ thị Hồi giáo từ các đối thủ. Tổ chức Hội đồng Quan hệ Mỹ - Hồi giáo (CAIR) lên án những lời kêu gọi tước quốc tịch của Mamdani là "phân biệt chủng tộc và bài xích Hồi giáo".
Thị trưởng tân cử New York Zohran Mamdani thăm nhà thờ Hồi giáo tại Puerto Rico ngày 7/11. Ảnh: AFP
Ngoài đòn công kích nhắm vào vấn đề quốc tịch của Mamdani, phe Cộng hòa còn đề xuất đạo luật mới mang tên ông, do hạ nghị sĩ Buddy Carter của bang Georgia khởi xướng, với yêu cầu cắt toàn bộ ngân sách liên bang dành cho New York trong thời gian ông tại nhiệm.
Dự luật dài hai trang này quy định rằng "mọi khoản ngân sách liên bang chưa giải ngân cho New York sẽ bị thu hồi, và trong thời gian Zohran Mamdani là thị trưởng, không khoản tiền liên bang nào được chi cho thành phố này". Tuy nhiên, dự luật ngay lập tức vấp phải phản đối từ chính nghị sĩ Cộng hòa duy nhất đại diện bang New York là Nicole Malliotakis.
"Những nỗ lực giành điểm chính trị rẻ tiền bằng cách trừng phạt toàn bộ thành phố là điều vô lý. Một nửa cử tri New York không bỏ phiếu cho Mamdani, tại sao lại bắt họ phải chịu hậu quả", bà trả lời phỏng vấn trên Fox.
Malliotakis nhấn mạnh rằng New York đóng góp lượng thuế khổng lồ cho ngân sách liên bang. Bà đồng thời lưu ý các quỹ liên bang rót vào New York là "nguồn sống" cho hệ thống giáo dục, giao thông và năng lực chống khủng bố.
"Nếu ai ký vào dự luật này, họ đừng mong được chào đón tại New York để gây quỹ cho chiến dịch của mình nữa", Malliotakis cảnh báo.
Một số nghị sĩ Dân chủ và chuyên gia chính trị cho rằng những đòn công kích nhắm vào Mamdani hiện nay là một phần chiến thuật vận động cử tri của đảng Cộng hòa trước cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm sau. Khi những tên tuổi nặng ký của đảng Dân chủ rút khỏi chính trường, từ cựu tổng thống Joe Biden đến cựu chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi, phe Cộng hòa cần một mục tiêu mới để công kích đối thủ.
Chuyên gia truyền thông đảng Cộng hòa John Brabender cho rằng hình ảnh của Mamdani "chắc chắn sẽ xuất hiện trong nhiều quảng cáo chính trị năm 2026" và trở thành một phần của các chiến dịch công kích toàn quốc.
"Nancy Pelosi đã xuất hiện trong hơn 1.000 quảng cáo truyền hình của đảng Cộng hòa trong những năm qua, nhưng câu chuyện đã cũ mèm. Công kích ông Chuck Schumer thì không hữu hiệu vì ít người biết đến. Ông Hakeem Jeffries thì thiếu sức hút", Curt Anderson, chiến lược gia kỳ cựu của đảng Cộng hòa, bình luận. "Mamdani sẽ là hình ảnh mới để đảng Cộng hòa tung ra thông điệp: Đừng để điều này tái diễn ở nơi bạn sống".
Thanh Danh (Theo Al Jazeera, Fox, Times)