Thông tin được công bố tại Hội thảo khoa học "Đột phá phát triển khoa học, công nghệ thúc đẩy chuyển đổi xanh và phát triển bền vững", do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 16/10 ở Quảng Trị.
Theo nghiên cứu của GS. TS Trần Thị Thanh Tú, Trường Quốc tế và TS Nguyễn Thị Phương Anh, Trường Đại học Kinh tế, thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, lượng phát thải CO₂ ở Việt Nam có "mối tương quan dương khá mạnh" với tỷ lệ hộ gia đình có Internet.
Xu hướng phát thải CO2 và phát triển ICT tại Việt Nam, giai đoạn 2014-2023. Nguồn: World Bank
Nghiên cứu dựa trên việc phân tích dữ liệu của Ngân hàng Thế giới (World Bank), về lượng phát thải nhà kính và các chỉ số tăng trưởng ICT của Việt Nam, giai đoạn 2014-2023.
Nhóm nghiên cứu nhận định, "kết quả này gợi ý rằng, quá trình phổ cập Internet đi kèm với gia tăng phát thải, chủ yếu do nhu cầu năng lượng phục vụ hạ tầng và tiêu dùng số".
Đối với các chỉ số phát triển công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) khác như số thuê bao di động, lượng thuê bao băng rộng cố định hay độ phủ sóng 4G, nghiên cứu của hai nhà khoa học chưa cho thấy mối quan hệ có ý nghĩa thống kê với lượng phát thải, mặc dù "xu hướng giữa thuê bao băng rộng cố định và băng thông quốc tế thể hiện mối liên kết dương khá rõ", theo nhóm nghiên cứu.
Dữ liệu của World Bank cho thấy, phát thải CO₂ bình quân đầu người tại Việt Nam tăng 70% sau 10 năm, từ 1,96 tấn năm 2014 lên 3,33 tấn năm 2023, tương đương mức tăng trung bình 6% mỗi năm.
Cùng thời gian này, các chỉ số ICT đều tăng nhanh. Tỷ lệ phủ sóng 4G, gần như bằng 0 trước năm 2016, đến năm 2019 đã đạt gần 100%. Băng thông Internet quốc tế tăng hơn 13 lần. Tỷ lệ hộ gia đình có Internet cũng tăng mạnh, từ 18,6% năm 2014 lên 87,7% năm 2023.
Người tiêu dùng xem livestream bán hàng qua mạng xã hội. Ảnh: Thành Nguyễn
Theo các tác giả, kết quả nghiên cứu ban đầu phản ánh rằng, trong giai đoạn đầu của quá trình chuyển đổi số, sự mở rộng nhanh chóng của Internet có thể tạo ra chi phí môi trường nhất định, song mối quan hệ giữa ICT-CO₂ chưa ổn định và nhiều khả năng thay đổi khi hạ tầng số và cơ cấu năng lượng được cải thiện.
Các kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy trong giai đoạn 2014-2023, Việt Nam đã chứng kiến sự bùng nổ của ICT, đi kèm với quá trình hội nhập thương mại và cải thiện thu nhập bình quân đầu người. Tuy nhiên, xu hướng này cũng đặt ra những thách thức đáng kể về môi trường.
Nhóm tác giả khuyến nghị, Việt Nam cần đầu tư sớm, có hệ thống cho năng lượng, khi phát triển hạ tầng ICT. Cần tích hợp năng lượng tái tạo và các mô hình phát triển kinh tế tuần hoàn vào trong chiến lược phát triển số. Theo đó, cơ sở hạ tầng xanh phải được coi là nền tảng cốt lõi của chuyển đổi kép, gồm chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.
Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Huỳnh Thành Đạt phát biểu tại hội nghị. Ảnh: TTTT
Tại hội thảo, Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Huỳnh Thành Đạt, nhấn mạnh, chuyển đổi xanh là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và phát triển bền vững. Theo đó phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo là yếu tố quyết định và nền tảng giúp Việt Nam đạt các mục tiêu tăng trưởng hai con số trong những năm tới; trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.
Trong bối cảnh đó, các ý kiến tại hội thảo cho rằng, để chuyển đổi xanh thực chất, cần sự đồng bộ giữa thể chế, chính sách, tài chính, khoa học công nghệ, nhân lực và truyền thông. Doanh nghiệp phải đóng vai trò trung tâm trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ xanh, đầu tư vào khoa học cơ bản và công nghệ lõi.
"Bộ Khoa học và Công nghệ xác định năm đột phá chiến lược để khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực chủ chốt của chuyển đổi xanh và phát triển bền vững", ông Trần Quốc Cường, Vụ trưởng Vụ Khoa học xã hội, Nhân văn và Tự nhiên cho biết. Trong số đó đột phá về công nghệ năng lượng xanh và công nghệ nền tảng được tập trung nghiên cứu phát triển thông qua các chương trình khoa học và công nghệ. Thêm vào đó việc phát triển trung tâm đổi mới sáng tạo xanh quốc gia và mạng lưới phòng thí nghiệm trọng điểm về năng lượng, vật liệu... cũng được xác định là điểm đột phá.
Trước đó, nghiên cứu năm 2021 của nhà khoa học Saravanan, Viện Khoa học Y tế và Kỹ thuật Saveetha (Ấn Độ) cũng chỉ ra rằng, sự phát triển của lĩnh vực ICT thường làm tăng nhu cầu năng lượng, nhất là khi hoạt động này phụ thuộc vào các nguồn năng lượng tái tạo. Điều này dẫn đến một mối quan hệ dường như tỷ lệ thuận giữa sự phát triển của ICT và phát thải khí nhà kính.
Trọng Đạt
- Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông dùng 'coin' thúc đẩy xanh
- Nhà sáng lập Reddit: 'Phần lớn Internet đã chết'
- Việt Nam chuẩn bị hạ tầng cho Internet thế hệ mới