Phát hiện di cốt 'chiến binh' hơn 12.000 năm tại Tràng An

Kết quả khảo cổ được Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình phối hợp với các nhà khoa học trong nước và quốc tế công bố tại hội nghị tổ chức ở chùa Bái Đính, ngày 27/9.

Theo Tiến sĩ Ryan John Rabett, chuyên gia Khảo cổ học, Đại học Queen’s Belfast (Anh), Giám đốc dự án nghiên cứu khảo cổ học tại quần thể danh thắng Tràng An, cuộc khai quật kéo dài gần 10 năm qua đã có những "phát hiện chấn động".

Cụ thể, trong quá trình khai quật, các nhà khoa học đã tìm thấy một bộ xương người gần như nguyên vẹn, được bảo tồn tốt trong điều kiện địa tầng đặc biệt. Niên đại carbon phóng xạ xác định bộ xương thuộc giai đoạn cuối kỷ Băng hà, cách đây 12.000-12.500 năm.

Phân tích cho thấy đây là một người đàn ông khoảng 35 tuổi vào thời điểm tử vong. Đặc biệt, ở vùng cổ người này xuất hiện dấu vết vết thương do một mũi lao có đầu nhọn bằng thạch anh đâm xuyên. Mũi lao này dài gần 2 cm, trên bề mặt có dấu vết gia công của con người. Điều gây chú ý là trong toàn bộ hang động không tìm thấy công cụ thạch anh nào khác, gợi ý đây có thể là công nghệ ngoại lai đến từ khu vực khác.

Chấn thương để lại bằng chứng nhiễm trùng ở xương, cho thấy người đàn ông đã sống sót thêm một thời gian trước khi chết. Tiến sĩ Christopher MarkStimpson, chuyên gia khảo cổ học, Đại học Queen’s Belfast (Anh), thành viên tham gia dự án nhận định đây là bằng chứng cổ xưa nhất về xung đột giữa các nhóm người tiền sử tại khu vực Đông Nam Á lục địa.

Một cột mốc quan trọng khác của nhóm nghiên cứu thuộc dự án có tên Sundasia là đã trích xuất và giải mã thành công DNA ty thể từ bộ xương này. Kết quả phân tích di truyền xác định cá thể thuộc nhóm macrohaplogroup M, liên quan đến các cộng đồng săn bắt, hái lượm bản địa ở Nam Á và Đông Nam Á.

Trong điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm vốn không thuận lợi cho việc bảo tồn vật chất di truyền, việc thu thập được DNA cổ "là thành tựu hiếm có, mở ra triển vọng nghiên cứu sâu hơn về sự tiến hóa, di cư và thích ứng của người hiện đại ở khu vực".

Kết quả khai quật và phân tích mang lại giá trị về khoa học và văn hóa xã hội. Đây là bằng chứng trực tiếp cho thấy Tràng An không chỉ là di sản văn hóa thiên nhiên đặc sắc mà còn là "bảo tàng sống" của lịch sử nhân loại. Phát hiện này góp phần làm sáng tỏ tiến trình cư trú, xung đột và thích ứng của con người với biến đổi môi trường cuối kỷ Băng hà.

Dưới góc nhìn khảo cổ học, bộ xương gần như hoàn chỉnh cùng công cụ lao bằng thạch anh khẳng định Tràng An là điểm then chốt để nghiên cứu văn hóa vật chất và quan hệ cộng đồng của cư dân tiền sử Đông Nam Á. Các nhà khoa học chung nhận định giải mã DNA ty thể cổ tại môi trường nhiệt đới là thành công hiếm gặp, mở ra cơ hội nghiên cứu về nguồn gốc, sự lan tỏa và mối liên hệ giữa các quần thể người trong khu vực.

Ông Trần Song Tùng, Phó chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình, khẳng định với bộ xương gần 13.000 năm tuổi mới được phát hiện cùng thành công giải mã DNA ty thể, Tràng An một lần nữa chứng minh giá trị là nơi lưu giữ ký ức nhân loại, kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai. Đây không chỉ là bước tiến của khoa học, mà còn là niềm tự hào của Việt Nam trên hành trình bảo tồn và phát huy di sản chung của toàn cầu.

Theo ông Tùng, những kết quả này cung cấp bằng chứng khoa học hiếm hoi làm sáng tỏ tiến trình cư trú, thích ứng của con người trước biến đổi môi trường trong giai đoạn hậu kỳ Pleistocene (kéo dài từ khoảng 126.000 đến 11.700 năm trước, đánh dấu sự kết thúc của Kỷ Băng hà và sự ấm lên của Trái Đất, dẫn đến sự tan chảy của băng sông và mực nước biển dâng cao).

Cuộc khai quật khảo cổ đồng thời bổ sung tư liệu quý về nhân học, di truyền học và sự hiện diện của các loài động vật nguy cấp toàn cầu từng sinh sống ở Tràng An. "Những kết quả nghiên cứu mới này một lần nữa khẳng định Tràng An là bảo tàng sống về tiến hóa tự nhiên và văn hóa nhân loại, là di sản chung của toàn cầu cần được bảo vệ và trao truyền cho các thế hệ tương lai", ông nói.

Lê Hoàng