Một số người là công dân Mỹ đã bị chặn lại trên đường hay thậm chí bị cảnh sát bắt khi chính quyền Tổng thống Donald Trump đẩy mạnh chiến dịch trấn áp nhập cư. Mặc dù nhiều người đã lập tức khai báo với cảnh sát rằng họ là công dân Mỹ, lời nói của họ thường xuyên bị phớt lờ, theo các cuộc phỏng vấn với những công dân này, luật sư và tài liệu tòa án.
Rất khó để xác định chính xác có bao nhiêu công dân Mỹ đã bị cuốn vào các cuộc truy quét nhập cư của chính quyền. Chính phủ liên bang không cung cấp dữ liệu đầy đủ về những sự việc như vậy.
Một đánh giá của truyền thông Mỹ từ các sự việc được công khai và hồ sơ tòa án cho thấy từ tháng một đến nay, ít nhất 15 công dân Mỹ đã bị bắt, chặn giữa đường hoặc bị các đặc vụ di trú, cảnh sát địa phương thẩm vấn về quốc tịch.
Một người bị bắt ở Los Angeles hôm 8/6 khi tham gia biểu tình phản đối truy quét nhập cư. Ảnh: AP
Hồi cuối tháng một, Julio Noriega, 54 tuổi, ở Chicago, đang đi rải đơn xin việc tại các cơ sở kinh doanh ở Berwyn, Illinois, thì các sĩ quan từ Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) tiếp cận khi ông vừa bước ra khỏi xe.
Họ còng tay và đưa ông lên xe van, không để ông giải thích rằng mình là công dân, theo đơn kiện đệ trình lên tòa án liên bang. Noriega được trả tự do khoảng 10 giờ sau đó.
Kenny Laynez-Ambrosio, 18 tuổi, sinh ra và lớn lên ở West Palm Beach, Florida, nơi anh sống cùng mẹ và hai người em trai. Hồi tháng 5, Laynez-Ambrosio đang trên đường đi làm cùng mẹ và hai người bạn thì bị lực lượng Tuần tra Cao tốc Florida chặn lại. Ban đầu, Laynez-Ambrosio vẫn khá bình tĩnh, nhưng tình hình trở nên căng thẳng khi các sĩ quan biết những người khác trên xe không có giấy tờ hợp lệ và ra lệnh cho tất cả bước xuống.
Khi không ai bước khỏi xe, lính tuần tra kéo ba nam giới ra ngoài. Một sĩ quan đã bắn súng điện. Laynez-Ambrosio dùng điện thoại ghi hình và liên tục nói với các sĩ quan: "Tôi là người ở đây!".
"Cậu không có quyền gì ở đây cả. Cậu là người nhập cư bất hợp pháp, anh bạn", một sĩ quan tuần tra nói. Tại Florida, luật mới của bang yêu cầu tất cả cơ quan thực thi pháp luật cấp địa phương và cấp bang, trong đó có cả lực lượng Tuần tra Cao tốc, tham gia vào việc truy quét di trú.
Ba người được đưa đến một cơ sở của lực lượng Tuần tra Biên giới gần đó. Dù Laynez-Ambrosio liên tục khẳng định mình là công dân Mỹ, anh vẫn bị giam khoảng 6 giờ.
Khi được hỏi về những trường hợp công dân Mỹ bị xác định nhầm là người nhập cư bất hợp pháp, Bộ An ninh Nội địa đã bảo vệ hành động của mình. "Nếu chúng tôi gặp những cá nhân khả nghi, lực lượng thực thi pháp luật được huấn luyện để hỏi hàng loạt câu hỏi nhằm xác định tình trạng của họ", phát ngôn viên Bộ An ninh Nội địa Tricia McLaughlin cho hay.
Chiến thuật của các sĩ quan liên bang là vấn đề gây tranh cãi tại tòa án. Mùa hè năm nay, Liên minh Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) đã đệ đơn kiện chính quyền liên bang, lập luận rằng các cuộc tuần tra di trú đang nhắm vào người gốc Latin và vi phạm Tu chính án thứ tư, vốn bảo vệ công dân chống lại "những vụ khám xét và bắt giữ phi lý".
Một thẩm phán liên bang ở Los Angeles đã ra lệnh ngừng các vụ chặn xe dựa trên chủng tộc hoặc sắc tộc của một người hay những yếu tố khác cho thấy họ là người gốc Latin, như nói tiếng Tây Ban Nha hoặc tiếng Anh giọng nước ngoài.
Nhưng tháng trước, Tòa án Tối cao đã chặn lệnh này. Trong thời gian chờ đợi phán quyết cuối cùng, các đặc vụ liên bang ở Los Angeles và những khu vực lân cận vẫn được phép chặn xe.
Trong nhiều thập kỷ, đặc vụ thực thi di trú Mỹ chủ yếu thực hiện các cuộc đột kích vào nơi làm việc. Nhưng trong một số cuộc truy quét tại cộng đồng đông dân cư gốc Latin, đặc biệt là ở Nam California, đặc vụ liên bang đã đi khắp đường phố và cả tòa án để yêu cầu cư dân xuất trình bằng chứng quốc tịch. Những cuộc tuần tra, thẩm vấn ngẫu hứng này trái với nhận thức chung rằng hiến pháp cho phép công dân giữ im lặng và đặt ra giới hạn về việc sĩ quan có thể thẩm vấn, bắt và giam giữ ai.
Khi video về những cuộc chạm trán này lan truyền trên mạng, nhiều người gốc Latin là công dân Mỹ bắt đầu mang theo hộ chiếu bên mình trong mọi sinh hoạt hàng ngày.
George Retes Jr., 25 tuổi, cựu binh đang làm nhân viên bảo vệ ở Camarillo, California, cho biết anh đã cố gắng đến nơi làm việc hồi tháng 7 khi nhiều người đang biểu tình phản đối một cuộc truy quét di trú. Anh nói bản thân đã cố giải thích với các sĩ quan rằng mình không tham gia biểu tình và cần vào bên trong, nhưng lại nhận được những chỉ dẫn mâu thuẫn từ họ. Anh kể mình đã quay lại xe và cố lùi theo hướng sĩ quan chỉ định, nhưng những người biểu tình lại tập trung phía sau xe anh.
Sau đó, các sĩ quan liên bang bắn hơi cay vào đám đông, đập vỡ kính chắn gió xe anh, xịt hơi cay vào mặt anh và bắt giam anh. "Khi họ dẫn tôi đi, tôi liên tục nói với họ rằng 'Tôi là công dân Mỹ. Tôi là người Mỹ. Tôi là một cựu binh. Tôi không làm gì sai cả'", Retes nhớ lại. Cuối cùng, anh bị giam trong ba ngày mà không được phép gọi điện thoại.
Trong một bài viết đăng trên tờ San Francisco Chronicle tháng trước, Retes tái khẳng định mình bị giam trái phép và cảnh báo những gì anh phải chịu đựng có thể xảy ra với "bất kỳ ai khác". Đáp lại, Bộ An ninh Nội địa giải thích trên X rằng Retes bị bắt trong cuộc đột kích "vì tội hành hung".
Đặc vụ Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) bắt hai người nhập cư giấy tờ hợp pháp nhưng có tiền án tại bãi đậu xe của cửa hàng Home Depot ở Tucson, Arizona, hồi tháng một. Ảnh: Reuters
Hồi tháng 8, một thiếu niên 15 tuổi, là công dân Mỹ, bị khuyết tật phát triển đang ngồi trong ôtô cùng mẹ bên ngoài một trường trung học ở Los Angeles để chờ anh họ đăng ký học thì bị các đặc vụ bao vây. Cậu bé bị chĩa súng và còng tay trong vài phút trước khi các đặc vụ thả ra, theo lời luật sư và đơn khiếu nại gửi tới cơ quan di trú liên bang.
Khi được hỏi về sự việc, quan chức di trú cho biết họ đang truy đuổi một người đàn ông từ El Salvador có liên hệ với băng đảng. Trong đơn khiếu nại, luật sư của cậu bé, được xác định là B.G., khẳng định các đặc vụ lúc bấy giờ đã có hành động phân biệt chủng tộc với một công dân Mỹ gốc Mexico và đặt gia đình cậu vào tình thế nguy hiểm.
Leonardo Garcia Venegas, sinh ra ở Florida, kể hồi tháng 5, trong lúc làm việc tại một công trường xây dựng ở Foley, Alabama, anh đã nhìn thấy các đặc vụ di trú xô người anh trai không có giấy tờ hợp lệ của mình xuống sàn.
Anh rút điện thoại ra quay phim và nhanh chóng bị các sĩ quan khác quật xuống đất, Venegas kể. Họ còng tay anh suốt nhiều giờ với lý do giấy tờ tùy thân của anh là giả.
Phát ngôn viên Bộ An ninh Nội địa nói rằng Venegas đã cố cản trở các sĩ quan di trú bằng tác động vật lý, nhưng không có cáo buộc nào được đưa ra. Trong khi đó, Venegas khẳng định mình chỉ đứng quay phim cách ở khoảng cách vài m.
Hơn một tháng sau, tại công trường xây dựng khác ở thành phố Fairhope, anh lại bị các đặc vụ chặn lại. Lần này, các đặc vụ không còng tay, nhưng họ tiếp tục thẩm vấn về quốc tịch, hộ tống anh ra ngoài và giữ anh lại ít nhất nửa giờ, Venegas cho hay.
"Tôi không thể làm việc yên ổn nữa", Venegas nói. "Tôi lúc nào cũng lo lắng".
Đối với những người Mỹ bị mắc kẹt trong làn sóng truy quét di trú của chính quyền, những cuộc chạm trán như vậy có thể để lại những ấn tượng sâu sắc, dù họ vẫn phải tiếp tục cuộc sống.
Miguel Angel Ponce Jr., 33 tuổi, nói anh vẫn thấy lo sợ sau những gì xảy ra với mình hồi tháng 7. Ponce kể anh đang đi làm ở Houston thì bị các đặc vụ ICE chặn lại cách nhà vài phút lái xe. Anh không được cho biết lý do bị bắt mà các đặc vụ chỉ thông báo ngắn gọn rằng anh trông giống người họ đang tìm kiếm. Ponce bị còng tay và chở đến một bãi đậu xe gần đó, nơi anh bị giữ lại hơn hai giờ.
Một phát ngôn viên Bộ An ninh Nội địa cho biết Ponce "bị bắt do nhầm lẫn", thêm rằng ngay khi xác nhận anh không phải người họ đang truy tìm, "các đặc vụ đã đưa anh trở về nơi cư trú và xin lỗi".
Chiến thuật trên làm dấy lên hoài nghi ngay cả trong số những người vốn ủng hộ chiến dịch truy quét nhập cư của Tổng thống Trump.
"Nếu làm quá quyết liệt, bạn không được phép mắc sai lầm", Daniel Garza, cựu cảnh sát ủng hộ ông Trump và hiện đứng đầu Libre Initiative, nhóm bảo thủ tập trung vào việc tiếp cận cử tri gốc Latin, cho biết. "Nếu ai đấy bị chặn lại chỉ vì vẻ ngoài của họ, đó là một vấn đề".
Vũ Hoàng (Theo AP, AFP, Reuters)