Nằm cách đất liền hàng chục hải lý, đặc khu Kiên Hải (An Giang) gồm nhiều đảo lớn nhỏ rải rác ngoài khơi. Điều kiện tự nhiên đặc thù khiến nơi đây hầu như không có sông suối, tầng nước ngầm mỏng và dễ nhiễm mặn, trong khi lượng mưa phân bố không đều theo mùa. Trong bối cảnh ấy, mỗi giọt nước mưa được người dân nâng niu, tích trữ để phục vụ sinh hoạt và sản xuất.
Khác với đất liền, nguồn nước sinh hoạt trên các xã đảo Kiên Hải phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nước mưa, suối và một phần nhỏ nước ngầm. Việc cấp nước vì thế chịu tác động trực tiếp của thời tiết, mùa vụ và biến đổi khí hậu. Vào mùa khô, khi lượng mưa giảm mạnh, tình trạng thiếu nước cục bộ xảy ra tại nhiều khu vực, buộc không ít hộ dân phải thắt chặt sinh hoạt.
Áp lực chồng khó khăn
Áp lực về nguồn cung càng gia tăng trong bối cảnh du lịch biển đảo phát triển, lượng khách ra đảo ngày một đông, kéo theo nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt tăng nhanh.
"Trước đây rất thiếu nước, nhiều thời điểm phải mua nước từ nơi khác chở ra đảo để dùng cho sinh hoạt và phục vụ y tế", ông Nguyễn Văn Cẩn, Phó giám đốc Trung tâm Y tế Kiên Hải cho biết.
Từ thực tế khan hiếm nước ngọt, nhiều năm qua, các giải pháp cấp nước cho biển đảo tại An Giang đã từng bước được triển khai theo hướng phù hợp với điều kiện từng địa bàn.
Tại các xã đảo đông dân cư, chính quyền đầu tư các công trình cấp nước tập trung, hồ chứa nước ngọt và hệ thống đê giữ nước. Hệ thống này đóng vai trò nguồn cung chủ lực cho sinh hoạt. Ở những đảo nhỏ, ít hộ dân, việc xây dựng bể trữ nước mưa tại hộ gia đình, kết hợp tận dụng nguồn nước suối, cho thấy hiệu quả rõ rệt, vừa tiết kiệm chi phí, vừa dễ quản lý.
Ông Huỳnh Văn Lời, Phó chủ tịch Uỷ ban nhân dân đặc khu Kiên Hải, An Giang, chia sẻ những năm qua, Trung ương và tỉnh đã quan tâm đầu tư các hồ chứa nước ngọt, đê giữ nước để phục vụ sinh hoạt cho người dân trên đảo. Tuy nhiên, hiện nay du lịch phát triển, lượng người đến đảo tăng nhanh, nên nhu cầu cấp nước sinh hoạt cũng tăng theo.
"Chúng tôi mong muốn thời gian tới tiếp tục được đầu tư thêm các bể chứa nước dự trữ để bảo đảm sinh hoạt ổn định cho người dân", ông nói thêm.
Bồn chứa nước dung tích lớn được lắp đặt tại khu vực ven biển, đóng vai trò tích trữ và điều tiết nguồn nước sạch phục vụ sinh hoạt của người dân. Ảnh: Trung tâm Quốc gia Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn
Dù đã có nhiều chuyển biến, công tác cấp nước sạch cho các xã đảo của tỉnh An Giang vẫn còn những khó khăn cần tiếp tục tháo gỡ. Sau quá trình sắp xếp lại tổ chức hành chính, việc quản lý, vận hành các công trình cấp nước gặp áp lực về nhân lực và kinh phí bảo dưỡng. Một số công trình quy mô nhỏ đã hoạt động hết công suất, trong khi nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng.
Theo bà Trang Ngọc Ánh, Phó giám đốc Trung tâm Nước sạch tỉnh An Giang, hiện nay, nhiều công trình cấp nước ở các xã đảo đã hoạt động hết công suất. Với những đảo đông dân cư, công trình cấp nước tập trung cơ bản đáp ứng nhu cầu. Còn với các đảo ít hộ dân, giải pháp hiệu quả nhất vẫn là đầu tư bể trữ nước mưa và giao cho cộng đồng quản lý.
"Trong mùa khô, chúng tôi phải triển khai thêm các biện pháp hỗ trợ như vận chuyển nước ra đảo hoặc cấp dụng cụ trữ nước cho người dân", bà kể lại.
Theo các đơn vị quản lý, yêu cầu đặt ra hiện nay không chỉ là đầu tư mới, mà còn phải bảo đảm vận hành bền vững, lâu dài, phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội của từng xã đảo.
Tái sinh nguồn sống nơi đảo xa
Những năm gần đây, địa phương đã nỗ lực thực hiện Quyết định số 925 của Thủ tướng Chính phủ về cấp nước sạch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới, mục tiêu năm 2025, tối thiểu 55% dân số nông thôn được tiếp cận bền vững với nước sạch đạt quy chuẩn, với mức tối thiểu 60 lít mỗi người mỗi ngày; 40% dân số nông thôn được sử dụng nước sạch từ các công trình cấp nước tập trung.
Đồng thời, chính sách ưu tiên bảo đảm cấp nước sinh hoạt quy mô hộ gia đình tại những khu vực chưa có khả năng tiếp cận nguồn nước tập trung, nhất là vùng khan hiếm, khó khăn về nguồn nước, thường xuyên chịu tác động của thiên tai, hạn hán, xâm nhập mặn, những đặc thù hiện hữu tại các xã đảo như Kiên Hải.
Từ khi các công trình cấp nước sạch được đầu tư và đi vào vận hành ổn định, đời sống người dân trên các xã đảo thuộc đặc khu Kiên Hải đã có những chuyển biến rõ rệt. Nỗi lo thiếu nước mỗi mùa nắng nóng dần được giải tỏa, sinh hoạt hằng ngày thuận tiện hơn.
Có nguồn nước ổn định, người dân có thêm điều kiện để yên tâm gắn bó với đảo, duy trì và mở rộng sinh kế. Nhiều hộ đã trồng thêm rau màu, cây ăn trái phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng. Trên những mảnh đất vốn khô cằn, cây cối dần xanh trở lại, đâm chồi, trổ bông ngay cả trong những tháng cao điểm mùa khô.
Bà Lý Thị Nhẫn, nông dân ở xã Hòn Tre, cho biết từ ngày có nước sạch ổn định, gia đình yên tâm gắn bó với sản xuất, không còn cảnh canh từng bồn nước như trước.
"Khi nguồn nước được bảo đảm, đời sống người dân chúng tôi ổn định hơn, sinh kế bền vững hơn. Từ nền tảng ấy, các xã đảo như Kiên Hải chúng tôi có thể phát triển lâu dài, vững vàng trước những biến động của thiên nhiên và xã hội", bà nói thêm.
Nhật Lệ