Tổng thống Donald Trump hồi tháng một trở lại Nhà Trắng với lời hứa thực hiện "chương trình trục xuất lớn nhất lịch sử", đồng thời mang đến "thời kỳ hoàng kim" cho các doanh nghiệp Mỹ.
Nhưng vài tuần gần đây, khó khăn trong việc cùng lúc hiện thực hóa hai cam kết đó thể hiện rõ nét hơn bao giờ hết, khiến ông Trump phải đảo ngược hoặc giảm bớt một số chính sách chống nhập cư quan trọng nhất của mình, khi chúng có nguy cơ gây áp lực lên nền kinh tế.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Washington hôm 11/9. Ảnh: Reuters
Tổng thống Trump từng bày tỏ tự hào về những thành công ông đạt được trong nỗ lực kéo giảm số người vượt biên trái phép vào Mỹ, cũng như chính sách siết kiểm soát nhập cư. Tuy nhiên, ông hiện phải đối mặt với thực tế rằng các chính sách truy quét nhập cư cứng rắn đang xung đột mạnh với nỗ lực thúc đẩy kinh tế, đặc biệt về khía cạnh lao động nước ngoài, thị thực sinh viên hay các ngành công nghiệp phụ thuộc vào lao động nhập cư.
Tuần trước, Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE), mũi nhọn trong chiến dịch truy quét nhập cư của ông Trump, bất ngờ mở chiến dịch đột kích vào công trường xây dựng nhà máy pin xe điện của LG và Hyundai ở Georgia. Họ bắt gần 500 công nhân, hầu hết là công dân Hàn Quốc, còng tay, chân và đưa lên xe chuyên chở tù nhân về nơi giam giữ.
Đây được coi là chiến dịch truy quét nhập cư lớn nhất của ICE trong vài tháng qua, thể hiện cam kết của họ về biện pháp mạnh tay đối phó với những lao động nhập cư trái phép. Nhưng nó cũng thổi bùng thịnh nộ tại Hàn Quốc, đồng minh và đối tác thương mại quan trọng của Mỹ, đồng thời có nguy cơ làm suy yếu dòng tiền đầu tư từ nước ngoài vào ngành sản xuất mà ông Trump đang cố gắng thúc đẩy.
Dù ICE tuyên bố những lao động trên lưu trú tại Mỹ bất hợp pháp, Tổng thống Trump đã đình chỉ việc trục xuất để cân nhắc cho phép số công nhân Hàn Quốc tiếp tục ở lại nhằm giúp hoàn thành nhà máy, theo các quan chức ở Seoul.
Tuy nhiên, chính phủ Hàn Quốc đã rất tức giận và điều máy bay đưa hầu hết những công nhân này về nước. Seoul cũng tuyên bố sẽ mở cuộc điều tra về chiến dịch truy quét của ICE, nhằm xem xét họ có các hành động vi phạm về nhân quyền hay không.
Phản ứng quyết liệt từ Hàn Quốc, cùng nỗi lo sợ trong cộng đồng nhà đầu tư nước ngoài tại Mỹ, dường như đã khiến ông Trump chùn bước. Tổng thống Mỹ ngày 14/9 khẳng định "không muốn khiến nhà đầu tư vào Mỹ hoảng sợ hay nhụt chí".
"Chúng tôi hoan nghênh các nhà đầu tư cùng nhân viên của họ, sẵn sàng tự hào nói rằng chúng tôi sẽ học hỏi và thậm chí còn làm tốt hơn trong lĩnh vực của chính họ vào thời điểm nào đó trong tương lai không xa", ông Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social.
Thay đổi lập trường của ông Trump không chỉ khiến các đồng minh cực hữu giận dữ, mà còn gây hoang mang cho các đặc vụ ICE, những người đang thực thi chính sách trục xuất do Tổng thống chỉ đạo.
"Ông ấy không hướng tới việc thanh lọc người nhập cư theo chủ nghĩa bản địa như phần còn lại của chính quyền", David J. Bier, giám đốc nghiên cứu nhập cư tại Viện Cato, nhận xét. "Tổng thống luôn là người thích thử nghiệm, nhưng đồng thời, ông ấy luôn có một điểm yếu trước những nhu cầu kinh tế từ góc độ kinh doanh".
Phát ngôn viên Nhà Trắng Abigail Jackson trong khi đó cho hay Tổng thống Trump "cực kỳ nhất quán về chính sách nhập cư", khẳng định bất kỳ ai có suy nghĩ ngược lại chỉ cho thấy họ "thiếu hiểu biết cơ bản về chương trình nghị sự của ông".
Nhưng trên thực tế, ông Trump dường như cũng đã từ bỏ cách tiếp cận cứng rắn đối với vấn đề thị thực sinh viên, khi nó được cho là có thể làm đảo lộn sức khỏe tài chính của các trường đại học. Theo thống kê, du học sinh tới Mỹ thường đóng học phí cao hơn sinh viên bản địa, mang lại nguồn thu quan trọng cho các trường đại học ở nước này, đặc biệt là sinh viên tới từ Trung Quốc.
Hồi tháng 5, Ngoại trưởng Marco Rubio thông báo chính quyền sẽ "mạnh tay thu hồi" thị thực của sinh viên Trung Quốc và "xem xét kỹ lưỡng hơn" đơn xin cấp thị thực trong tương lai từ Trung Quốc.
Gần hai tháng sau, Tổng thống Trump gây sốc cho các đồng minh bảo thủ khi thông báo sẽ cho phép 600.000 sinh viên Trung Quốc vào các trường đại học Mỹ. "Tôi thích sinh viên từ các quốc gia khác đến đây", ông nói. "Và bạn biết điều gì sẽ xảy ra nếu thiếu họ không? Hệ thống đại học của chúng ta sẽ nhanh chóng sụp đổ".
Nghị sĩ Cộng hòa Marjorie Taylor Greene, người có quan điểm cứng rắn về nhập cư, lập tức phản ứng bằng câu hỏi tại sao chính quyền lại cho phép "600.000 sinh viên từ Trung Quốc chiếm lấy cơ hội của sinh viên Mỹ chúng ta?". "Chúng ta không được để điều đó xảy ra", bà viết trên mạng xã hội X.
Laura Ingraham, người dẫn chương trình kênh Fox News, đã chất vấn Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick về việc liệu cho phép 600.000 sinh viên Trung Quốc vào học có phải là "đặt nước Mỹ lên trên hết không?". Bộ trưởng Lutnick trả lời rằng điều này dựa trên "góc nhìn kinh tế" của Tổng thống.
Hồi tháng 6, Tổng thống Trump thừa nhận rằng chương trình nghị sự về nhập cư của ông đang gây tổn hại cho một số ngành kinh tế, trong đó có nông nghiệp. "Những nông dân tuyệt vời và những người trong ngành kinh doanh khách sạn, giải trí nói rằng chính sách nhập cư rất quyết liệt của chúng ta đang lấy đi các công nhân giỏi, lâu năm, vốn đáp ứng những công việc gần như không thể thay thế", ông viết trên mạng xã hội.
Cùng ngày, ICE đưa ra hướng dẫn yêu cầu các đặc vụ tránh tiến hành những chiến dịch bắt người nhập cư tại nơi làm việc đối với một số ngành, trong đó có khách sạn và nhà hàng. Nhưng vài ngày sau, ICE rút lại hướng dẫn, tuyên bố tất cả hoạt động vẫn được duy trì.
Công nhân Hàn Quốc bị quấn dây xích và áp giải lên xe sau khi giới chức Mỹ đột kích nhà máy sản xuất pin của Hyundai, LG ở bang Georgia ngày 4/9. Video: ICE
Mark Krikorian, lãnh đạo Trung tâm Nghiên cứu Nhập cư, nhóm ủng hộ hạn chế nhập cư, cho biết lợi ích doanh nghiệp trong nhiều thập kỷ đã tác động không nhỏ đến những quyết sách từ các chính quyền do đảng Cộng hòa lãnh đạo. Bất chấp những thay đổi quan điểm của Tổng thống Trump, Krikorian vẫn tin rằng lợi ích doanh nghiệp sẽ không thể làm suy yếu chương trình nghị sự trục xuất nhập cư mà chính quyền Trump đang tiến hành.
Các đồng minh với Tổng thống Trump thừa nhận ông khá nhạy cảm với ý kiến từ giới lãnh đạo doanh nghiệp, những người đang ngày càng lo lắng về hậu quả mà chính sách siết nhập cư của ông gây ra với hoạt động kinh doanh của mình.
"Tổng thống là một doanh nhân. Ông ấy sẽ lo ngại khi mọi người nói 'bạn biết đấy, tôi không thể kinh doanh được nữa'", Kenneth Cuccinelli, cựu quyền thứ trưởng an ninh nội địa Mỹ trong chính quyền ông Trump, cho hay.
Vũ Hoàng (Theo AP, AFP, Reuters)