Crissa Tolentino từ lâu đã chấp nhận lũ lụt như một phần cuộc sống. Cô giáo 36 tuổi này hàng ngày di chuyển bằng thuyền từ nhà ở ngoại ô, qua những con đường ngập nước để tới dạy học tại ngôi trường trung tâm Apalit, thị trấn trũng thấp gần thủ đô Manila của Philippines.
Chiếc thuyền cũ là phương tiện duy nhất đưa Tolentino đi làm và đến phòng khám nơi cô đang điều trị ung thư. Cô cho biết đường phố chỉ khô ráo khoảng hai tháng trong năm.
Dù đã quen với cảnh khổ sở, lần này, Tolentino vô cùng giận dữ. Một đợt gió mùa khắc nghiệt bất thường năm nay đã làm đảo lộn cuộc sống thường nhật tại Philippines, làm dấy lên làn sóng phẫn nộ và những cáo buộc về nạn tham nhũng trong các dự án chống lũ lụt.
Crissa Tolentino đi làm bằng thuyền. Ảnh: BBC
Mưa lớn khiến hàng triệu người bị mắc kẹt giữa đường trong dòng nước lũ, nhiều ôtô trôi nổi trên những con phố bị biến thành sông và dịch bệnh cũng từ đó bùng phát.
"Tôi cảm thấy bị phản bội", Tolentino nói. "Tôi làm việc chăm chỉ, không tiêu xài hoang phí và tiền thuế vẫn được khấu trừ từ lương tháng của tôi. Vậy mà tôi lại biết rằng các chính trị gia tham nhũng đang hưởng thụ trên tiền thuế mà chúng tôi đã đóng".
Những cáo buộc như vậy đang trở thành vấn đề gây căng thẳng ở Philippines, khi người dân không ngừng chất vấn tại sao chính phủ không thể kiểm soát lũ lụt, dù đã đổ hàng tỷ USD vào cơ sở hạ tầng như đường sá, cầu cống, đê điều.
Cơn thịnh nộ của họ được thể hiện rõ trên mạng xã hội như TikTok, Facebook hay X, nơi người dân trút giận lên các nghị sĩ và chủ thầu xây dựng, những người họ cáo buộc đã thúc đẩy các "dự án ma" không bao giờ thành hiện thực.
Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. hôm 13/8 tới kiểm tra các dự án thi công đập chống lũ ở thành phố Iloilo và phát hiện ra công trình này có rất nhiều vấn đề. "Trong chuyến thăm tới Iloilo, chúng tôi đã chứng kiến những dự án kiểm soát lũ lụt bị chậm trễ và không đạt tiêu chuẩn, khiến tình hình ngập lụt càng nghiêm trọng hơn", ông viết trên Facebook.
Sau đó, Bộ trưởng Kế hoạch Kinh tế Philippines cho biết 70% ngân sách phân bổ cho việc kiểm soát lũ lụt đã bị tham nhũng. Tổng thống Marcos Jr. thừa nhận đây thực sự là "thách thức dai dẳng" mà Philippines đang đối mặt.
Chủ tịch Hạ viện, người có liên quan tới dự án, đã nộp đơn từ chức, dù ông phủ nhận mọi hành vi sai trái. Lãnh đạo Thượng viện cũng bị phế truất sau khi lộ thông tin về việc một nhà thầu xây dựng dự án chống lũ từng quyên tiền cho chiến dịch tranh cử của ông vào năm 2022.
Những người Philippines giận dữ đã đăng video tạo bằng AI mô tả các nghị sĩ giống như cá sấu, biểu tượng của lòng tham. Tolentino cho hay cô cảm thấy đồng cảm nhất với một ca khúc rap từ năm 2009, bài hát đã trở thành "nhạc nền" phổ biến trong các video bày tỏ nỗi giận dữ từ công chúng.
Upuan, bài hát của nghệ sĩ địa phương Gloc-9, đặt câu hỏi vì sao các chính trị gia không thể đồng cảm với dân thường. Tên bài hát có nghĩa là "chiếc ghế" trong tiếng Tagalog và nó bày tỏ tức giận đối với những người giữ ghế trong nghị viện nhưng dường như hoàn toàn xa rời cuộc sống người dân.
"Ca khúc đó phản ánh tình cảnh hiện nay của chúng tôi", Tolentino. "Nó đúng về mọi thứ".
Một cuộc biểu tình chống tham nhũng lớn dự kiến diễn ra vào ngày 21/9, ngày mà cựu tổng thống Ferdinand Marcos, bố của Tổng thống đương nhiệm, ban bố thiết quân luật trên khắp đất nước Philippines vào năm 1972. Ông Ferdinand Marcos bị lật đổ trong các cuộc biểu tình chống tham nhũng vào năm 1986.
Một người đàn ông lội qua vùng nước ngập ngang ngực sau trận bão Wipha ở thành phố Quezon, Philippines, hồi tháng 7. Ảnh: AP
Gần đây hơn, các cuộc biểu tình chống tham nhũng buộc Indonesia phải cải cách luật pháp. Khi người dân Philippines yêu cầu một lời giải thích rõ ràng, Tổng thống Marcos Jr. tuyên bố tiến hành cuộc điều tra diện rộng nhằm "lột mặt những kẻ lừa đảo và truy tìm số tiền họ đánh cắp".
"Nếu không phải Tổng thống, có lẽ tôi đã xuống đường cùng họ", ông nói trước báo giới. "Hãy cho họ biết họ đã làm tổn thương các bạn như thế nào, đã đánh cắp của các bạn những gì. Hãy cho họ biết, hãy hét lên với họ, biểu tình đi, nhưng hãy nhớ giữ hòa bình".
Trước đó, Tổng thống chỉ trích các chính trị gia và công ty xây dựng tham nhũng gây ra tình trạng thiếu hụt cơ sở hạ tầng nghiêm trọng. "Thật đáng xấu hổ", ông nói. Tại một cuộc họp báo, ông cho biết đã phát hiện ra sự thật "đáng lo ngại" về việc Bộ Công trình Công cộng ký hợp đồng với chỉ vỏn vẹn 15 công ty để xây dựng các dự án kiểm soát lũ lụt trị giá 9 tỷ USD.
Tất cả những công ty trên đang bị điều tra và Ngân hàng Trung ương Philippines đã phong tỏa tài sản của họ, nhưng mọi chú ý lại đang đổ dồn vào một doanh nghiệp gia đình là công ty của vợ chồng Pacifico và Sarah Discaya, hai doanh nhân rất giàu có và hoạt động tích cực trên mạng xã hội.
Cuối năm ngoái, vợ chồng doanh nhân này trả lời phỏng vấn trên các kênh YouTube nổi tiếng, nơi họ kể câu chuyện từ nghèo khó vươn lên giàu có của mình. Một người phỏng vấn mô tả đó là câu chuyện "truyền cảm hứng sâu sắc".
Sau đợt lũ lụt thảm khốc, những video trên xuất hiện trở lại, nhưng là nguồn cơn thổi bùng giận dữ. Video cho thấy cặp vợ chồng khoe bộ sưu tập hơn 30 chiếc xe sang. Họ thậm chí mua một số mẫu xe với hai màu khác nhau, đen và trắng.
Người dân đẩy chiếc xe bị mắc kẹt trong nước lũ ở thành phố Quezon, Philippines, ngày 22/7. Video: Inquirer
Vợ chồng Discaya đã bị Hạ viện và Thượng viện triệu tập để điều tra. Giới chức đưa doanh nghiệp của họ vào danh sách đen, trong khi những người biểu tình bôi bùn lên cổng công ty hay sơn dòng chữ "kẻ trộm" trên tường văn phòng.
Trong một phiên điều trần gần đây tại Hạ viện, Pacifico Discaya thừa nhận đã chi tiền hối lộ cho các nhà lập pháp. "Chúng tôi không thể làm gì khác ngoài việc chiều theo họ", ông nói, song các nghị sĩ quốc hội bác bỏ thông tin.
Vợ chồng Discaya và các nhà thầu khác còn cáo buộc hơn 10 nghị sĩ, trong đó có cả những đồng minh chủ chốt của Tổng thống Marcos, nhận hối lộ, song tất cả đều phủ nhận.
Làn sóng phẫn nộ còn hướng tới nhóm "con ông cháu cha", con cái các chính trị gia hay nhà thầu giàu có bị nghi ngờ lạm dụng công quỹ, khi những người này thường xuyên khoe khoang cuộc sống thượng lưu trên mạng xã hội.
Con gái một cựu nghị sĩ đã hứng chỉ trích gay gắt khi cô thường xuyên diện váy vóc từ hãng Fendi và Dior, xách chiếc túi Birkin đắt đỏ từ thương hiệu Hermes. Một số người thậm chí phải tắt bình luận trên trang mạng xã hội hoặc xóa hẳn tài khoản vì làn sóng bất bình.
Sinh viên tại một trường đại học của Philippines biểu tình chống nạn tham nhũng hôm 17/9. Ảnh: Inquirer
"Chúng tôi sẽ không dừng lại. Chúng tôi sẽ lên tiếng thật lớn. Chúng tôi sẽ là tấm gương soi chiếu quyền lực và chúng tôi sẽ không rời mắt cho đến khi công lý được thực thi", nhóm có tên "Creators Against Corruption" (Những nhà sáng tạo nội dung chống tham nhũng), tuyên bố.
Nỗi tức giận cũng bùng phát ngoài đời thực. Các nhân viên Bộ Công trình Công cộng, những kỹ sư bị cáo buộc tiếp tay cho tham nhũng, đã được phép không mặc đồng phục đi làm, sau khi có thông tin cho họ bị la ó và quấy rối ở nơi công cộng.
Rhens Rafael Galang, 28 tuổi, là một chuyên viên làm việc tại Calumpit, một trong những tỉnh bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi lũ lụt. Khi đi làm mỗi ngày, anh luôn rời nhà với chiếc quần đùi, lội qua các con phố ngập nước và sau đó thay bộ quần áo khác khi đến nơi khô ráo.
Galang sau đó thường xuyên đăng những video lội qua nước lụt này lên TikTok. Những video ghi lại hành trình của anh đang lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội Philippines. Một video quay cảnh anh lội qua con phố ngập lụt đạt tới ba triệu lượt xem.
"Tôi giận dữ và thất vọng vì tiền được phân bổ cho các dự án kiểm soát lũ lụt ở tỉnh chúng tôi đã bị lãng phí, rơi vào tay những người sử dụng nó cho lợi ích cá nhân", anh nói.
Galang sẽ phải tiếp tục sống như vậy cho đến khi hệ thống thoát nước và đê điều trong khu vực của anh được nâng cấp. "Nhưng tôi hy vọng rằng, theo thời gian, chính phủ sẽ xây dựng một dự án kiểm soát lũ lụt dài hạn tại nơi sinh sống của chúng tôi và các quỹ sẽ được sử dụng một cách trung thực hơn", anh nói.
Nghị sĩ Leila de Lima khi còn là bộ trưởng tư pháp từng điều tra các cáo buộc tham nhũng trong giới chính trị gia. Hiện tại, trước một bê bối tham nhũng khổng lồ khác, bà lo lắng rằng quy mô đã tăng lên, từ hàng tỷ lên hàng chục tỷ USD.
"Tôi không biết phải cảm thấy như thế nào nữa. Đây thực sự là một mớ hỗn độn", bà cho hay.
Vũ Hoàng (Theo BBC, Reuters, AFP)