Đột phá về thể chế và chính sách
Năm 2025 ghi nhận sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước với giáo dục thông qua Nghị quyết 71-NQ/TW, khẳng định đây là "nhân tố quyết định tương lai dân tộc". Đây cũng là năm đột phá về xây dựng thể chế với 99 văn bản quy phạm pháp luật được ban hành — con số lớn nhất từ trước đến nay của ngành.
Lần đầu tiên trong lịch sử, 4 dự án Luật thuộc lĩnh vực giáo dục được thông qua trong một năm, nổi bật là Luật Nhà giáo. Bên cạnh việc xếp lương cao nhất hệ thống hành chính sự nghiệp, Luật còn "cởi trói" cho ngành giáo dục quyền chủ động trong tuyển dụng, cho phép giáo viên mầm non nghỉ hưu sớm 5 năm. Việc này nhằm tạo động lực, tuyển dụng và giữ chân đội ngũ trong bối cảnh thiếu hụt giáo viên.
Ngoài ra, chính sách miễn học phí cho học sinh từ mầm non đến hết THPT công lập trên phạm vi cả nước trở thành một dấu ấn nhân văn đậm nét.
Hoàn tất thay chương trình mới và quay về "một bộ sách giáo khoa"
Năm 2025 đánh dấu cột mốc mới của ngành giáo dục khi hoàn tất triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và thay sách, sau 5 năm.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhìn nhận chương trình mới đã giúp học sinh trải nghiệm đa dạng hoạt động, bộc lộ sở trường, chọn môn học gắn với định hướng nghề nghiệp, tiếp cận tri thức toàn diện. Ngành cũng thẳng thắn chỉ ra "nút thắt" nằm ở môn tích hợp và việc chọn tổ hợp môn tại cấp THPT do thiếu nguồn lực.
Bộ cho biết sẽ rà soát, cập nhật chương trình giáo dục phổ thông. Việc này trong bối cảnh học sinh cả nước sẽ trở lại dùng chung một bộ sách kể từ năm học tới, đặt dấu chấm hết cho mô hình "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" từ năm 2014.
Nhiều chuyên gia nhìn nhận điều này không khép lại cải cách giáo dục. Trọng tâm của cải cách vẫn nằm ở chương trình và đội ngũ giáo viên, đòi hỏi làm rõ chuẩn đầu ra, cập nhật nội dung phù hợp với thực tiễn, bồi dưỡng năng lực sư phạm để thầy cô chủ động trong xây dựng bài giảng, tài liệu học tập.
Siết dạy thêm
Giữa tháng 2/2025, Thông tư 29 có hiệu lực như một liều thuốc mạnh nhằm chấn chỉnh tình trạng dạy thêm biến tướng.
Giáo viên bị cấm thu tiền dạy thêm với học sinh lớp mình. Các trường chỉ được dạy thêm miễn phí, áp dụng với nhóm học sinh chưa đạt, học sinh giỏi hoặc cuối cấp tự nguyện ôn thi.
Chính sách mới gây hai luồng dư luận trái chiều: một bên ủng hộ giảm áp lực cho trẻ em, bên còn lại lo ngại con em tụt hậu khi các kỳ thi chuyển cấp vẫn còn quá căng thẳng. Không ít giáo viên tâm tư, thấy bị "chặn đường" kiếm tiền chính đáng.
Nhiều vướng mắc cũng nảy sinh sau đó, như số trung tâm dạy thêm gia tăng đột biến, chi phí học tăng, trường học không có kinh phí để bồi dưỡng học sinh cuối cấp...
Song, lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo kiên định việc này, khẳng định quan điểm là hướng tới không có học thêm, dạy thêm trong nhà trường. Thay vào đó, sau giờ học chính khóa, học sinh có thời gian, không gian để vui chơi, tham gia các hoạt động nhằm phát triển toàn diện về nhân cách, lối sống, ý thức trách nhiệm và khả năng hòa nhập với xã hội.
"Quản lý dạy thêm không chỉ là vấn đề chính sách mà là sự thay đổi nhận thức của xã hội", Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng nói.
Kỳ thi tốt nghiệp THPT lịch sử và mùa tuyển sinh rối loạn
Tháng 6/2025, hơn 1,1 triệu thí sinh tham gia kỳ thi tốt nghiệp THPT theo chương trình mới, với 2 môn bắt buộc và 2 môn lựa chọn. Đây là kỳ thi ngắn nhất trong một thập kỷ (1,5 ngày) nhưng lại gây xôn xao vì đề thi Toán và Tiếng Anh bị đánh giá "vượt chuẩn", quá khó so với mặt bằng chung.
Một mùa tuyển sinh đại học đầy "rối loạn" diễn ra sau đó, khi các trường không được xét tuyển sớm bằng học bạ, phải quy đổi điểm tương đương giữa các phương thức. Với hơn 340 tổ hợp, 7,6 triệu nguyện vọng và dữ liệu quy đổi bách phân vị phức tạp, hệ thống lọc ảo ở phía Bắc đã gặp sự cố ngay ngày đầu, buộc Bộ phải dời lịch công bố điểm chuẩn.
Các chuyên gia tuyển sinh đánh giá đây là bài học lớn về việc ban hành quy chế sát nút, ở "phút 89" mà không hình dung được sự phức tạp và mức độ tác động đến cả thí sinh lẫn nhà trường.
Đại học Việt Nam vươn tầm thế giới
Giáo dục đại học ghi nhận một năm đột phá trên bản đồ quốc tế. Việt Nam có 25 trường vào bảng xếp hạng QS Asia và 11 trường lọt top thế giới của THE – đông nhất từ trước đến nay.
Các trường góp mặt thuộc cả khối công lập và tư thục. Một số lần đầu xuất hiện như Đại học Công nghệ TP HCM (Hutech), Ngoại thương (cơ sở Hà Nội), Nông Lâm TP HCM, Phenikaa, Thủy lợi, Thương mại, Học viện Nông nghiệp Việt Nam và Học viện Ngân hàng...
Theo giới chuyên gia, "cú hích" từ Nghị quyết 71 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo sẽ tiếp tục thúc đẩy các trường tham gia xếp hạng ngày càng đông.
Để đạt mục tiêu có ít nhất một trường vào top 100 thế giới theo lĩnh vực vào năm 2030, các đại học đang nỗ lực chuyển mình thành trung tâm nghiên cứu với chỉ tiêu tăng trưởng công bố quốc tế và bằng sáng chế từ 12-16% mỗi năm. Mục tiêu đón 66.000 sinh viên nước ngoài (3% tổng số sinh viên) cũng là một phần trong chiến lược nâng tầm thương hiệu giáo dục Việt Nam trên bản đồ toàn cầu.
Người Việt du học đông nhất trước nay
250.000 học sinh, sinh viên Việt Nam đang ở nước ngoài, đông kỷ lục. Mỹ tiếp tục là điểm đến hàng đầu với hơn 25.600 du học sinh, tăng 16% so với năm ngoái. Việt Nam trong top 5 quốc gia có nhiều du học sinh nhất tại Mỹ, đóng góp cho nền kinh tế nước này hơn 1,1 tỷ USD.
Trong khi đó, tại khu vực châu Á, Việt Nam đông nhất về số sinh viên quốc tế tại đảo Đài Loan (Trung Quốc) với gần 40.000 người, tăng gần 70% so với ba năm trước. Tương tự, theo thống kê của Bộ Giáo dục Hàn Quốc, sinh viên Việt lần đầu vượt nhóm đến từ Trung Quốc để dẫn đầu với 108.000 người.
Những điểm đến khác được người Việt ưa chuộng là Australia (36.400), Canada (22.000), Trung Quốc đại lục (24.000), Nhật Bản (40.000).
Làn sóng này không chỉ phản ánh nhu cầu tiếp cận tri thức toàn cầu của người trẻ mà còn đặt ra bài toán về việc thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao quay trở về đóng góp cho đất nước.
Thanh Hằng - Dương Tâm - Lệ Nguyễn
