Ngày 23/10, nhà đấu giá Christie's thông báo bức California (IKB 71) của Yves Klein có giá 18,4 triệu euro (21,4 triệu USD, khoảng 563 tỷ đồng). Ảnh: Christie's
Tranh cao gần 2 m, với điểm nhấn là màu sơn xanh thẫm do họa sĩ và nhà hóa học Edouard Adam phát minh, lấy cảm hứng từ bầu trời. Năm 1960, Klein nhận bằng sáng chế kỹ thuật pha màu với tên IKB (International Klein Blue). Theo Christie's, nghệ sĩ gắn nhiều viên sỏi nhỏ lên bề mặt tác phẩm, gợi liên tưởng đến "đáy biển dưới vực thẳm xanh của đại dương".
Video giới thiệu bức tranh của Yves Klein. Video: Christie's
California là một trong những tác phẩm hiếm hoi được ông đặt tên theo nơi trưng bày, dù trước đó từng xuất hiện tại một phòng triển lãm ở New York. Sau khi hoàn thành tranh ở Pháp năm 1961, Klein có chuyến đi đầu tiên cũng như cuối cùng đến Mỹ. Năm 1962, ông mất ở tuổi 34 do một cơn đau tim, khi vợ đang mang thai.
Yves Klein sinh năm 1928 tại Nice (Pháp), có bố mẹ là họa sĩ. Ông từng nuôi ý định làm võ sĩ judo, tu nghiệp tại Nhật Bản khi 24 tuổi. Năm 1954, ông về Pháp và xây dựng danh tiếng trong giới nghệ thuật. Nghệ sĩ gây ấn tượng với lối dùng màu đơn sắc, nhất là màu IKB.
Chân dung "bậc thầy màu xanh" Yves Klein. Ảnh: BPK Berlin
Theo Guardian, dù có tuổi đời ngắn ngủi, Klein là một trong những nhân vật cấp tiến nhất trong nghệ thuật phương Tây thời hậu chiến. Phong cách của ông ảnh hưởng nghệ thuật tối giản, ý niệm và trình diễn, đồng thời giải phóng hội họa khỏi khuôn khổ.
Yves Klein cũng là gương mặt chủ chốt của phong trào nouveau réalisme (chủ nghĩa hiện thực mới), dùng hội họa để xóa nhận thức của người xem về thực tại. Ông nổi tiếng với câu nói: "Tác phẩm của tôi chỉ là tro tàn của nghệ thuật".
Sinh thời, Yves Klein có nhiều buổi triển lãm, trình diễn táo bạo. Một trong số đó là dùng cơ thể người làm "cọ sống" trong loạt tranh Nhân trắc học (Anthropometries) giai đoạn 1960-1962. Ông chỉ đạo người mẫu tự bôi sơn lên thân trước, sau đó áp người lên giấy. Fire Color (Màu lửa, FC1) là bức đắt nhất thuộc đề tài này, được Christie's bán với giá 36,4 triệu USD tháng 5/2012. Ảnh: Christie's
Trích quá trình phun lửa tạo vết cháy bức FC1. Video: Christie's
Theo nhà đấu giá, bức tranh mô tả hai phụ nữ nhảy trên nền vàng, xanh, đỏ rực lửa theo lối siêu thực - tượng trưng cho "khoảnh khắc thần thánh của sự siêu việt, chuyển hóa". Sau khi người mẫu áp cơ thể dính nước vào tấm ván chống cháy, Yves Klein dùng thiết bị phun lửa để tạo đường nét chủ thể. Tranh cũng thuộc chủ đề Màu lửa (1961-1962), nhưng là bức duy nhất kết hợp ý tưởng Nhân trắc học.
Anthropométrie de l’époque bleue (ANT 124, 1960) - một trong những bức nổi tiếng nhất đề tài Nhân trắc học - được Christie's gõ búa 27 triệu bảng (33,4 triệu USD khi đó) vào năm 2022. Ảnh: Christie's
Tác phẩm là kết quả của buổi diễn trực tiếp tại sự kiện Galerie Internationale d'Art Contemporain tháng 9/1960. Dưới bản giao hưởng Monotone Symphony, ba nữ phụ tá bôi màu lên cơ thể khỏa thân, để lại dấu sơn trên giấy theo hướng dẫn của ông. Theo đại diện của Christie's, ANT 124 cho thấy Klein nắm bắt bản chất con người: hiện diện, tạo ảnh hưởng, để lại dấu ấn vĩnh cửu, dấu vết của cơ thể và cuộc đời.
Barbara (ANT 113) - cũng thuộc nhóm tranh hình người - có giá 15,5 triệu USD năm 2019. Ảnh: Christie's
Tranh cao 2 m, là một trong những tác phẩm lớn nhất của loạt tranh Nhân trắc học. Alex Rotter - chủ tịch bộ phận nghệ thuật thời hậu chiến, đương đại của nhà đấu giá - nhận xét tác phẩm tràn đầy sức sống, mạnh mẽ.
Le Buffle (Con trâu, 1960) có giá 12,4 triệu USD vào năm 2010. Ảnh: Christie's
Ngoài ý tưởng dùng người làm "cọ sống", Klein nổi tiếng với những bức đơn sắc gắn bọt biển tự nhiên và đá cuội lên bề mặt tranh. Năm 2022, nhà đấu giá Phillips bán bức Relief Éponge bleu sans titre (RE 49) với giá gần 20 triệu USD. Ảnh: Phillips
Họa sĩ từng gọi loài động vật này là "chất liệu thô", ấn tượng trước khả năng thấm hút của chúng. Với ông, những người ngắm tranh đơn sắc giống bọt biển - thấm đẫm cảm xúc sau khi "du hành trong sắc xanh".
Tác phẩm trong buổi chào bán tranh Yves Klein năm 2022. Cũng trong phiên đấu giá, Phillips thu về hơn 2,7 triệu USD cho bức chỉ có màu xanh - Monochrome bleu sans titre (IKB 267). Video: Phillips
Guardian nhận định Yves Klein cũng làm nhòa ranh giới giữa điêu khắc và hội họa bằng cách phủ xanh nhiều vật thể. Tượng Sculpture Éponge Bleue Sans Titre (SE 168, 1959), cao 1,12 m, là một trong những tác phẩm thể hiện tinh thần đó. Họa sĩ nhuộm xanh miếng bọt biển tự nhiên, gắn chúng lên một thanh kim loại đặt trên bệ đá. Năm 2013, Sotheby's bán tượng với giá 22 triệu USD.
Dù tên tuổi Yves Klein gắn liền với IKB, sắc xanh đó chỉ là một trong ba màu đơn sắc ông thường sử dụng. Hai màu còn lại là vàng kim loại (gold) và hồng (rose). Tháng 6/2012, Christie's bán bức Le Rose du Bleu (RE 22, 1960) với giá 23,5 triệu bảng (36,7 triệu USD khi ấy). Ảnh: Christie's
Trịnh Lâm