Nhồi máu cơ tim ở người 'trẻ, khỏe'

"Kết quả khiến tôi bị sốc. Tôi đã luôn cảm thấy mình hoàn toàn khỏe mạnh", cô nói, giọng vẫn còn run khi nhớ lại khoảnh khắc bác sĩ thông báo vừa trải qua một cơn nhồi máu cơ tim cấp. Người phụ nữ sống ở Hà Nội, không hút thuốc, không có tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường hay rối loạn mỡ máu. Chỉ số BMI của cô nằm trong ngưỡng lý tưởng, thậm chí còn tập yoga ba lần một tuần.

Tại Viện Tim mạch, Bệnh viện Bạch Mai, các bác sĩ cấp cứu phát hiện động mạch liên thất trước của cô - nhánh mạch máu quan trọng nhất nuôi tim - tắc hoàn toàn. Những huyết khối mới hình thành chen chúc trong lòng mạch. Một động tác sai trong can thiệp có thể làm vỡ các cục máu đông này, khiến chúng lao vào các nhánh mạch nhỏ hơn, cướp đi mạng sống của một người mẹ trẻ.

Cũng tại Viện Tim mạch, một thanh niên 25 tuổi được đưa vào cấp cứu trong tình trạng tương tự. Anh đang chơi game online với bạn bè vào lúc nửa đêm thì bất ngờ ôm ngực, la lên đau đớn. Bạn cùng phòng trọ tưởng thanh niên bị co giật, vội gọi xe cứu thương.

Men tim của anh tăng cao bất thường, chức năng tim chỉ còn 46%, động mạch vành phải bị tắc hoàn toàn từ đoạn giữa. Chàng trai trở thành một trong những bệnh nhân nhồi máu cơ tim trẻ tuổi nhất mà viện từng tiếp nhận.

"Anh ấy nói với tôi chỉ 25 tuổi, không thể nào bị bệnh tim được", bác sĩ điều trị nhớ lại. "Nhưng khi tôi hỏi về thói quen sinh hoạt, cậu thừa nhận hút hơn một bao thuốc mỗi ngày từ năm 18 tuổi". 7 năm hút thuốc lá đã đủ để tàn phá hệ mạch máu của một thanh niên khỏe mạnh, biến các động mạch vành mềm mại thành những ống dẫn cứng đờ, phủ đầy mảng xơ vữa.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính mỗi năm toàn cầu có 17,5 triệu người tử vong do các bệnh tim mạch. Trong đó, nhồi máu cơ tim là cấp cứu khẩn, nếu không kịp thời, nguy cơ tử vong 50%. Theo Hiệp hội tim mạch Mỹ, tỷ lệ mắc nhồi máu cơ tim cấp ở người bệnh trẻ, dưới 45 tuổi, tăng dần theo thời gian, hiện chiếm 6-10% tổng số người bệnh nhồi máu cơ tim cấp. Đây là nguyên nhân quan trọng gây bệnh và tử vong ở người trẻ tuổi trên toàn thế giới.

Tại Việt Nam, mỗi năm khoảng 200.000 người chết vì bệnh tim mạch, chiếm 33% tổng số ca tử vong. Bệnh có thể xảy ra đột ngột khi đang ngủ, chơi hay làm việc và có xu hướng ngày càng trẻ hóa. Tỷ lệ người trẻ nhập viện tăng 5-10% mỗi năm.

PGS. TS Phạm Mạnh Hùng, nguyên Viện trưởng Tim mạch, Bệnh viện Bạch Mai, nhìn nhận căn bệnh vốn gặp ở người già, nay tấn công người còn rất trẻ, tưởng như khỏe mạnh và là gánh nặng y tế lớn. Tại Viện Tim mạch, mỗi năm có 3.500-4.000 trường hợp can thiệp tim mạch, trong đó 15-17% là bệnh nhân dưới 40 tuổi. Có những người 25-30 tuổi bị nhồi máu cơ tim.

Nhồi máu cơ tim xảy ra khi mảng xơ vữa trong động mạch vành nứt vỡ, tạo cục máu đông làm tắc dòng máu nuôi tim. Điều này dẫn đến hoại tử cơ tim, gây rối loạn nhịp hoặc ngừng tim đột ngột.

Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, Hội Bệnh Mạch máu Việt Nam, cho biết nhiều nguyên nhân khiến người trẻ, khỏe mắc bệnh. Nhiều người trẻ mang gene di truyền bất thường về chuyển hóa lipid hoặc gen đông máu, tăng cholesterol, dù ăn uống kiêng khem vẫn có LDL (cholesterol xấu) cao, dễ tạo mảng xơ vữa từ sớm. Một số khác dị dạng mạch vành bẩm sinh, rối loạn gene đông máu, làm máu dễ hình thành cục huyết khối gây tắc mạch vành đột ngột. Nhìn bề ngoài họ khỏe mạnh, thể thao đều đặn, nhưng trong lòng mạch máu đã âm thầm tích tụ mảng xơ vữa hoặc có nguy cơ huyết khối cao.

Stress hoặc lạm dụng chất kích thích có thể gây co thắt đột ngột mạch vành, khiến mạch bị bóp nghẹt, ngưng dòng máu về tim. Cục máu đông đột ngột - hệ quả của viêm hoặc rối loạn đông máu khiến cơ thể rơi vào trạng thái viêm nội mạc mạch máu, dễ hình thành huyết khối. Ngoài ra, sử dụng thuốc tránh thai, hormone, mất nước, ngồi lâu... cũng tăng nguy cơ đông máu.

Đặc biệt, lối sống "hiện đại nhưng không lành mạnh thật sự", như nhiều người tưởng mình khỏe vì tập gym, ăn "healthy", nhưng lại dùng thực phẩm chức năng sai cách, lạm dụng thuốc tăng cơ, steroid, gây tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu. Lạm dụng cà phê, thức khuya, stress kéo dài, khiến tim hoạt động quá sức, mất cân bằng hormone. Ăn kiêng sai cách (cắt bỏ hoàn toàn chất béo tốt) khiến mạch máu dễ tổn thương. Hút thuốc lá lâu năm sẽ gây ra bệnh lý xơ vữa mạch mãn tính với tất cả các mạch máu trong cơ thể, dần dần gây hẹp, dẫn đến nhồi máu cơ tim cấp.

Các yếu tố khác như huyết áp cao, đường máu cao... làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Nhiều người chủ quan, không kiểm tra sức khỏe định kỳ, nên không phát hiện rối loạn lipid máu, tăng huyết áp nhẹ, hoặc men tim tăng nhẹ, đến khi cơn nhồi máu cơ tim xảy ra mới biết mình có bệnh nền tiềm ẩn. Không ít trường hợp người trẻ đột tử vì ngừng tim, chưa từng được chẩn đoán bệnh tim trước đó.

"Họ có thể chỉ thấy mệt nhẹ, hồi hộp, chóng mặt thoáng qua nhưng không kiểm tra sức khỏe, khi sự cố xảy ra không ai kịp can thiệp", bác sĩ cho hay.

Biểu hiện nhồi máu cơ tim điển hình là đau nặng ngực, đau giữa ngực, sau xương ức hoặc hơi lệch trái, cảm giác nặng, bóp nghẹt, siết chặt, đè, có khi lan ra tay trái, lên cằm xuống bụng vùng trên rốn. Thời gian đau ngực thường trong khoảng 20-30 phút hoặc dài hơn. Người bệnh có thể vã mồ hôi, khó thở và bất tỉnh.

Các bác sĩ khuyến cáo mọi người cần kiểm soát các yếu tố nguy cơ, duy trì cân nặng khỏe mạnh. Hạn chế uống rượu, bỏ hút thuốc; ăn nhiều rau, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt; không tiêu thụ thức ăn nhanh, nhiều chất béo công nghiệp, đồ chiên rán xào...

Hoạt động thể dục từ 30-60 phút/ngày và 5 ngày một tuần. Tiêm phòng ngừa cúm, phế cầu và các bệnh nhiễm trùng lan rộng khác. Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng tâm lý xã hội, trầm cảm. Từ 40 tuổi trở lên, bạn nên đi khám tầm soát với siêu âm tim, điện tâm đồ, kiểm tra các chỉ số như mỡ máu, đường huyết, huyết áp.

Người trẻ không nên chủ quan nghĩ rằng nhồi máu cơ tim chỉ xuất hiện ở người lớn tuổi mà bỏ qua các dấu hiệu bệnh, dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Khi có các biểu hiện bất thường cần lập tức vào viện. Người bị nhồi máu cơ tim cần được tái lưu thông mạch máu nuôi tim càng sớm càng tốt. Thời gian vàng là 48 giờ đầu tiên, nhất là 12 giờ đầu.

Thúy Quỳnh