Chiều 6/11, nêu ý kiến tại họp tổ ở Quốc hội về dự án Luật Công nghệ cao sửa đổi, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân cho biết Luật hiện hành ra đời từ năm 2008, đến nay đã thu hút được doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào công nghệ; hình thành một số hạ tầng, trong đó có khu công nghệ cao. Ứng dụng công nghệ cao đã lan tỏa trên mọi mặt kinh tế - xã hội, thúc đẩy phát triển hạ tầng như phòng thí nghiệm và đào tạo nhân lực.
Tuy nhiên, luật hiện hành đã bộc lộ một số hạn chế cần phải sửa đổi. Hàm lượng công nghệ cao trong nước, tỷ lệ nội địa hóa, nghiên cứu phát triển còn thấp; các ưu đãi chưa thật sự đột phá; hệ thống phòng thí nghiệm sau thời gian hoạt động đã xuống cấp, chưa được duy trì.
Theo Thứ trưởng Quân, việc sửa Luật phải bám sát Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, trong đó có những khái niệm mới như "công nghệ chiến lược" hay "công nghệ lõi" cần được luật hóa. "Quan trọng nhất, chúng ta phải định nghĩa lại những ưu đãi để kiến tạo phát triển doanh nghiệp công nghệ, doanh nghiệp công nghệ cao và doanh nghiệp công nghệ chiến lược", ông nói. Các ưu đãi này sẽ dựa vào tỷ lệ nội địa hóa và tỷ lệ chi nghiên cứu - phát triển (R&D) trên tổng doanh thu của doanh nghiệp.
Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân. Ảnh: Hoàng Phong
Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP HCM) đề nghị làm rõ các khái niệm "công nghệ lõi", "công nghệ mở", "công nghệ có hàm lượng cao"; đồng thời xác định rõ tiêu chuẩn công nghệ cao được ưu tiên đầu tư và công nghệ chiến lược. Ông cho rằng dự luật cần định lượng cụ thể hơn, tránh sử dụng những cụm từ định tính như "công nghệ có tác động lớn" hay "có lợi thế lớn". Danh mục công nghệ chiến lược cần được cập nhật định kỳ, 6 tháng một lần, thay vì chỉ "bổ sung khi thiếu", ưu tiên các lĩnh vực vi mạch bán dẫn, sinh học, y khoa, nông nghiệp và an ninh - quốc phòng.
Đại biểu Nguyễn Thị Lệ (Chủ tịch HĐND TP HCM) đồng tình với quy định Nhà nước coi phát triển công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ chiến lược, là một trong những đột phá chiến lược cho phát triển nhanh, bền vững, nâng cao năng lực tự chủ công nghệ quốc gia. Bà đề nghị bổ sung cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học - những lĩnh vực cần khung pháp lý thử nghiệm trước khi triển khai rộng.
Bà cũng kiến nghị Chính phủ định hình rõ tiêu chí công nghệ cao và công nghệ chiến lược. Theo bà, công nghệ chiến lược phải vừa đáp ứng tiêu chí công nghệ cao, vừa có tác động lớn đến kinh tế, xã hội và an ninh - quốc phòng. Dự luật hiện vẫn sử dụng nhiều tiêu chí định tính, khó lượng hóa như "có khả năng lan tỏa" hoặc "có ý nghĩa chiến lược". Bà đề nghị Chính phủ sớm ban hành văn bản dưới luật quy định hệ thống chỉ số định lượng cụ thể, tránh tùy tiện trong thẩm định và lựa chọn.
Một điểm mới của dự luật là phát triển khu và đô thị công nghệ cao - các địa bàn được hưởng chính sách như vùng đặc biệt khó khăn, được hỗ trợ về đất đai, thuế, tín dụng, thủ tục hành chính. Bà Lệ đồng tình đây là chính sách cần thiết, song cho rằng cần bổ sung cơ chế thu hút tư nhân, hợp tác công - tư (PPP) để phát triển hạ tầng số và hạ tầng nghiên cứu, gắn kết với các trung tâm đổi mới sáng tạo, đại học và viện nghiên cứu.
Quốc hội sẽ thảo luận tại hội trường về dự án Luật Công nghệ cao sửa đổi vào ngày 21/11 và dự kiến thông qua ngày 10/12.
Về Luật Chuyển đổi số, Thứ trưởng Vũ Hải Quân cho rằng văn bản được xây dựng dựa trên Luật Công nghệ thông tin đã có từ lâu. Nhiều nội dung trong luật cũ đã được tách ra thành các luật chuyên ngành như dữ liệu, an ninh mạng, phần còn lại được đưa vào Luật Chuyển đổi số. Ông nhấn mạnh đây là khung pháp lý cho một "quốc gia số", bao gồm hệ thống chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, Quốc hội, các ban Đảng, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc, các bộ ngành, địa phương. Luật có vai trò thể chế hóa các thành phần của hệ thống chuyển đổi số.
Luật Chuyển đổi số cũng tập trung giải quyết vấn đề đầu tư kinh phí cho chuyển đổi số - điểm nghẽn lớn nhất hiện nay. Nhiều dự án chuyển đổi số, đặc biệt trong lĩnh vực công, đang gặp khó khăn về nguồn vốn. Dự luật hướng đến tháo gỡ nút thắt này, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số và văn hóa số; bảo đảm công bằng, thu hẹp khoảng cách chuyển đổi số giữa các vùng miền, giúp người dân được tiếp cận bình đẳng với dịch vụ số.
Sơn Hà