Ngày 30/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có cuộc gặp bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc. Sau cuộc họp kéo dài 2 giờ, ông Trump cho biết hai bên đã đạt thỏa thuận giảm thuế nhập khẩu cho hàng Trung Quốc. Đổi lại, Bắc Kinh nối lại việc mua đậu nành Mỹ, duy trì xuất khẩu đất hiếm và siết chặt hoạt động buôn bán fentanyl.
Bộ Thương mại Trung Quốc sau đó cũng xác nhận hai bên đã thống nhất được nhiều vấn đề, từ fentanyl, nhập khẩu nông sản đến điều tra doanh nghiệp. Họ cũng hoãn áp dụng chính sách kiểm soát xuất khẩu đất hiếm thêm một năm, tạm dừng một số chính sách đáp trả Mỹ và cam kết giải quyết hợp lý các vấn đề liên quan đến TikTok.
Tuy nhiên, phản ứng của thị trường tài chính sau đó khá biến động, khi nhà đầu tư cố gắng diễn giải các thông tin ban đầu và chờ thêm chi tiết. Chỉ số Shanghai Composite trên thị trường chứng khoán Trung Quốc lên cao nhất kể từ năm 2015, nhưng chốt phiên giảm gần 0,8%. Hang Seng Index của Hong Kong giảm 0,2%. Giá nhân dân tệ trên thị trường quốc tế cũng rời đỉnh một năm so với USD.
Chỉ số theo dõi cổ phiếu doanh nghiệp liên quan đất hiếm CSI Rare Earth tăng hơn 2% sau cuộc gặp. Nhóm cổ phiếu rượu và ngân hàng tại thị trường Trung Quốc thu hẹp đà tăng. Chỉ số AI CSI - theo dõi doanh nghiệp ngành AI của Trung Quốc giảm gần 2%.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Mỹ Donald Trump và các quan chức trong cuộc gặp sáng 30/10. Ảnh: Reuters
Giới đầu tư đang tỏ ra lạc quan thận trọng trước các dấu hiệu hạ nhiệt căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Họ vẫn duy trì vị thế phòng thủ vì lo ngại kịch bản quen thuộc tái diễn. Đó là thỏa thuận thực tế có thể không được như kỳ vọng. Nhiều cuộc đàm phán thương mại trước đây có khởi đầu hứa hẹn, nhưng sau đó lại gặp thách thức.
"Phản ứng của thị trường khá thận trọng, trái ngược với cách mô tả đầy phấn khích của ông Trump rằng cuộc gặp với ông Tập đạt '12 điểm trên thang 10'", Besa Deda, kinh tế trưởng tại hãng tư vấn William Buck nhận định. "Vẫn còn nhiều vấn đề mang tính cấu trúc chưa được giải quyết, có thể khiến thị trường dè chừng và làm giảm bớt sự hứng khởi quanh thỏa thuận đình chiến", bà nói thêm.
Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh căng thẳng thương mại hai nước leo thang trở lại sau nửa năm lắng dịu. Ngày 9/10, Trung Quốc thông báo siết kiểm soát xuất khẩu đất hiếm lần thứ hai trong năm nay. Đây là vật liệu quan trọng trong nhiều ngành sản xuất, từ điện tử tiêu dùng đến thiết bị quân sự.
Ông Trump sau đó đáp trả bằng tuyên bố tăng thuế nhập khẩu thêm 100% với hàng Trung Quốc, bắt đầu từ 1/11. Ngoài thuế, hai nước cũng căng thẳng quanh vấn đề đưa doanh nghiệp vào danh sách đen, áp phí cảng và giảm mua đậu nành.
Căng thẳng leo thang khi thị trường Trung Quốc tăng mạnh từ đầu năm khiến cuộc gặp càng được chú ý. Chỉ số Shanghai Composite đã tăng gần 20% năm nay. Hang Seng Index cũng thêm hơn 30%, nằm trong nhóm thị trường diễn biến tốt nhất thế giới.
"Việc hai bên gặp gỡ và hạ nhiệt căng thẳng đã giúp loại bỏ một nguồn bất ổn lớn khi năm 2025 sắp kết thúc", Lynn Song, kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc của ING, nhận định.
Giới phân tích cho rằng cuộc gặp ngày 30/10 giống một nỗ lực thiết lập lại không khí đàm phán, mở một số kênh thương mại để củng cố niềm tin, hơn là bước ngoặt căn bản trong quan hệ địa chính trị. "Rất khó coi đây là một tín hiệu tích cực cho các tài sản rủi ro. Nhà đầu tư cổ phiếu từng thấy kịch bản này nhiều lần rồi. Phát biểu lạc quan, nhưng hành động sau đó thì ít", Charu Chanana, chiến lược gia trưởng tại Saxo (Singapore) nói.
Chanana nhấn mạnh vẫn còn nhiều khoảng trống trong các tuyên bố của lãnh đạo hai bên sau cuộc họp. Trung Quốc chưa có mốc thời gian rõ ràng cho xuất khẩu đất hiếm, đậu nành cũng không phải thắng lợi lớn của Mỹ nếu các nhà máy ép dầu Trung Quốc không cần nhập khẩu. Hai bên cũng không đề cập đến chip Blackwell của Nvidia trong cuộc gặp.
Việc chỉ được giảm thuế một phần khó giúp các hãng sản xuất và xuất khẩu Trung Quốc đang thua lỗ, cũng như không thể kích cầu tiêu dùng tại đây. "Nhìn chung, diễn biến hôm nay giống một khoảng dừng chiến thuật hơn là một bước đột phá chiến lược", Tareck Horchani - trưởng bộ phận môi giới tại Maybank Securities kết luận.
Lịch sử cũng cho thấy mọi sự đồng thuận giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới sẽ khó kéo dài. Thỏa thuận giảm thuế năm nay từng nhiều lần lung lay.
Văn bản lớn gần nhất mà hai bên từng ký là "Thỏa thuận Thương mại Giai đoạn một" năm 2020. Tuy nhiên, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ gần đây lại thông báo mở cuộc điều tra về việc Trung Quốc "dường như không tuân thủ" thỏa thuận này. Giới phân tích cho rằng đây là tín hiệu không mấy khả quan cho một thỏa thuận bao trùm những vấn đề khó giải quyết nhất giữa Washington và Bắc Kinh.
Hà Thu (theo Reuters)