Nguyên nhân gây ung thư phổi ở người không hút thuốc

Nghiên cứu của Trung tâm Y khoa Truman (Missouri, Mỹ) ghi nhận tỉ lệ ung thư phổi ở người không hút thuốc đang gia tăng, nhất là ở phụ nữ. Trong số các nữ bệnh nhân ung thư phổi trên thế giới, có hơn 50% người không hút thuốc. Trong khi đó, có 15-20% bệnh nhân nam ung thư phổi không có thói quen hút thuốc lá. Tại châu Á, tỉ lệ nữ bệnh nhân ung thư phổi không hút thuốc là 60-80%.

Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS) cho biết, mỗi năm có khoảng 20% tổng số người chết vì ung thư phổi và chưa từng dùng thử loại thuốc lá nào.

Theo ACS, 6 nguyên nhân phổ biến gây ung thư phổi ở người không hút thuốc gồm:

Hút thuốc lá thụ động

Trong khói thuốc chứa hơn 7.000 hoá chất, trong đó có 250 chất gây hại và 70 chất gây ung thư. Hút thuốc lá thụ động cũng gây hại không kém hút thuốc lá chủ động. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh tật (CDC) Mỹ cho biết cứ 4 người Mỹ không hút thuốc thì có 1 người hút thuốc lá thụ động. Mỗi năm có khoảng 7.000 bệnh nhân ung thư phổi tử vong do hút thuốc thụ động tại quốc gia này.

Phụ nữ không hút thuốc vẫn có khả năng mắc ung thư phổi cao từ người chồng nghiện thuốc. Các nhà nghiên cứu từ Đại học Stanford và Đại học California San Francisco (Mỹ) cũng công bố nghiên cứu cho thấy, phụ nữ không hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn 24% so với nhóm đối chứng, nếu bạn đời của họ hút thuốc.

Khói nấu ăn

Khói nấu ăn cũng có thể góp phần tăng tỷ lệ ung thư phổi ở phụ nữ. Cũng theo nghiên cứu từ nhóm chuyên gia từ các đại học trên, phụ nữ nấu ăn bằng than có nguy cơ mắc ung thư phổi cao gấp 5 lần so với những người không nấu ăn. Ngoài ra, dầu ăn còn dẫn đến sự hình thành các hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs), cũng là một chất gây ung thư.

Khí radon

Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA, Mỹ), hít phải khí radon chính là nguyên nhân thứ hai gây bệnh ung thư phổi. Radon là chất khí phóng xạ có trong môi trường, nhà ở, nơi làm việc... Với đặc tính không màu sắc, không mùi vị, radon rất khó nhận biết. Khi người hít phải, khí radon sẽ lắng đọng trên các tế bào lót đường hô hấp, làm hỏng DNA và gây ung thư phổi.

Môi trường làm việc độc hại

CDC Mỹ khuyến cáo người lao động sẽ có nguy cơ ung thư phổi cao hơn nếu làm việc trong môi trường có các tác nhân độc hại như: amiăng, thạch tín, khí thải động cơ diesel, một số dạng silica và crom...

Đột biến gene

Một nghiên cứu của Viện Ung thư Quốc gia Mỹ (NCI) với những bệnh nhân ung thư phổi không có tiền sử hút thuốc lá đã phát hiện phần lớn khối u được phát sinh từ các đột biến. Đây là quá trình diễn ra một cách tự nhiên trong cơ thể con người.

Yếu tố di truyền

ACS cũng cho biết ung thư phổi có khuynh hướng tăng lên nếu gia đình có người thân trực hệ mắc bệnh.

Để phòng tránh ung thư phổi hiệu quả, Bệnh viện K (Hà Nội) khuyến nghị người dân: không hút thuốc chủ động hay thụ động; dinh dưỡng hợp lý, sinh hoạt điều độ. Bên cạnh đó, bạn cũng nên thăm khám sức khoẻ định kỳ, đặc biệt khi có triệu chứng ho kéo dài, đau ngực... cũng như tầm soát ung thư phổi hàng năm.

Việc tầm soát ung thư phổi là cách phòng chống bệnh chủ động, giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời, điều trị hiệu quả. TS.BS Nguyễn Hữu Phúc, Phó trưởng bộ môn ung thư, ĐH Y Dược TP HCM, nhấn mạnh: "Đối với ung thư, nếu chúng ta tầm soát, phát hiện sớm thì người bệnh có khả năng trị khỏi, tiết kiệm chi phí; phần việc của y bác sĩ cũng nhẹ nhàng hơn nhiều".

Hiện nay, công nghệ SPOT-MAS do Gene Solutions phát triển có thể tầm soát cùng lúc 5 loại ung thư chỉ trong một lần thu máu (ung thư gan, phổi, vú, dạ dày và đại trực tràng). SPOT-MAS dựa trên nền tảng công nghệ giải trình tự gene thế hệ mới, thực hiện nhanh chóng, chính xác, không xâm lấn, chi phí hợp lý. Phương pháp tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều người dân tầm soát ung thư, đưa nó thành một thói quen chăm sóc sức khoẻ.

TS.BS Nguyễn Hữu Thịnh - Trưởng khoa Khám bệnh theo yêu cầu Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, nhận định: "Phương pháp SPOT-MAS được kỳ vọng là cuộc cách mạng trong tầm soát sớm các loại ung thư".

Ngoài Việt Nam, tập hợp các báo cáo nghiên cứu tại các nước phát triển như Mỹ, Anh, Úc cũng đánh giá triển vọng nâng cao hiệu quả điều trị ung thư, dựa vào các phương pháp phát hiện sớm từ gene.

Theo số liệu thông tin từ Globocan, ung thư phổi là bệnh lý ung thư phổ biến thứ hai ở cả nam và nữ tại Việt Nam, với hơn 26.000 người mắc mới và hơn 25.000 người tử vong năm 2020.

Ngọc Ly