Khi lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas có hiệu lực ngày 10/10, hàng chục nghìn người Palestine phải di tản vì chiến sự cũng bắt đầu rời các trại tị nạn để trở về quê nhà ở miền bắc Gaza. Hầu hết họ đi bộ, mang theo chút tài sản ít ỏi còn lại sau nhiều lần sơ tán liên tiếp cùng hy vọng xung đột kết thúc vĩnh viễn.
Nhưng với nhiều người, hành trình này lại là cú sốc đầy cay đắng, bởi nơi họ trở về chỉ còn là đống hoang tàn vì chiến sự. Một vùng rộng lớn đã bị san phẳng, những khu dân cư họ từng gắn bó nhiều năm hoàn toàn biến mất.
"Tôi đã hy vọng sẽ thấy nhà mình còn đó, nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại. Tôi thậm chí không nhận ra nổi khu vực này nữa", Suhair al-Absi, 50 tuổi, mẹ của 7 con, nói khi về quận Sheikh Radwan, phía bắc Gaza City, thành phố lớn nhất ở Gaza.
"Không một cột bê tông nào nguyên vẹn, ngay cả những viên đá cũng bị nghiền thành mảnh nhỏ. Điều khiến tôi bàng hoàng nhất là mức độ tàn phá trên khắp khu phố. Tôi chưa bao giờ thấy điều gì như thế. Cảm giác như thể nơi này vừa hứng chịu một quả bom hạt nhân vậy", al-Absi tiếp tục.

Người dân Palestine trở về khu vực al-Gabari, Gaza City, Gaza ngày 18/10. Ảnh: AFP
Gia đình al-Absi hồi tháng 9 cố bám trụ lại Gaza City, bất chấp quân đội Israel nhiều lần phát cảnh báo yêu cầu họ sơ tán. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) khi đó muốn mở chiến dịch tấn công trên bộ vào thành phố để loại bỏ các thành viên Hamas còn ẩn náu.
Al-Absi đã chứng kiến cảnh từng ngôi nhà gần đó bị "robot" của Israel cho nổ tung. Chúng là các phương tiện bọc thép hoán cải điều khiển từ xa, chứa đầy thuốc nổ, được IDF sử dụng để giảm thiểu thương vong khi tiến quân vào khu vực đô thị.
"Chúng tôi quyết định rời đi lúc xe tăng Israel áp sát khu dân cư, chọn di tản xuống miền nam để bảo vệ gia đình", al-Absi nói. "Giờ đây, khi thấy nhà mình trở thành đống gạch vụn, tôi chỉ biết ngồi sụp xuống khóc. Tất cả ký ức, kỷ niệm của gia đình suốt 40 năm đều đã biến mất".
Quanh khu Sheikh Radwan, một số gia đình bắt đầu dựng tạm nơi trú ẩn trong những căn nhà đổ nát, treo vải và chăn làm vách ngăn giữa vài cột bê tông còn sót lại. Al-Absi cho biết cô cũng sẽ dựng lều ngay trên đống đổ nát vì không còn lựa chọn nào khác và tiếp tục sống ở khu vực bị tàn phá này.
"Đây là nơi tôi đã lớn lên. Con người chỉ cảm thấy an toàn và bình yên ở nơi mình thuộc về", cô chia sẻ. "Điều khiến tôi day dứt bây giờ là làm sao tiếp tục sống và làm lại từ đầu. Tôi nghĩ rất nhiều về tương lai của các con. Hiện tại, Gaza chẳng còn tương lai nào cả".
Cảnh đổ nát ở Gaza City do xung đột Israel - Hamas gây ra. Video: AFP
Tại khu Shejaiya, phía nam Gaza City, Susan al-Shayah cũng trải qua cảm giác bàng hoàng và lạc lõng khi trở về cùng gia đình.
"Ban đầu, tôi không thể xác định chính xác vị trí ngôi nhà, vì đống đổ nát lẫn lộn vào nhau, còn đường phố thì bị tàn phá", cô nói. "Cú sốc quá lớn khiến tôi không còn đủ sức để bới tìm bất cứ kỷ vật nào. Tôi chẳng thể cứu được một ký ức nào".
Gia đình al-Shayah mất 4 ngày để tìm chỗ dựng lều trong tàn tích trường học gần đó, nơi còn chút ít nước, tài nguyên đang cực kỳ khan hiếm ở miền bắc Gaza.
Tại Sheikh Radwan, gia đình al-Absi không thể tìm được nước sạch vì bể chứa bị nhiễm bẩn do vỡ đường ống nước thải.
Liên Hợp Quốc cho biết trạm bơm nước trong khu vực đã hư hại nghiêm trọng, và việc sửa chữa phụ thuộc vào khả năng đưa linh kiện qua các cửa khẩu vào Gaza. Nhà máy khử mặn ở miền bắc Gaza đã bị phá hủy trong mùa hè và phải mất nhiều tháng mới khôi phục.

Các vùng đô thị lớn tại Dải Gaza. Đồ họa: BBC
Tại Jabalia, phía bắc Gaza City, Hany Abed-Rabou trở về để kiểm tra 4 ngôi nhà của gia đình trong khu Joron. Không căn nào còn đứng vững.
"Tôi đã quỵ xuống, ngất đi vì cú sốc. Thật khó chịu đựng khi nhìn thấy chúng biến thành đống gạch vụn", người đàn ông 60 tuổi nói.
Abed-Rabou đã mất một con trai và một cháu trong xung đột. Kế hoạch của ông lúc này là dựng lều cho những người thân còn sống trên nền một trong 4 ngôi nhà. Nhưng vật liệu dựng lều lúc này cũng khan hiếm.
Dù vậy, Abed-Rabou vẫn kiên định. "Tôi sinh ra ở đây, lớn lên ở đây và cũng sẽ chết ở đây, tại Jabalia", ông tuyên bố.
Như Tâm (Theo Guardian, Reuters, AFP)