Sau kỳ nghỉ hè thư giãn trên các bãi biển ở Nam Âu, người Đức đang trở lại làm việc. Nhưng không phải ai cũng như vậy.
Số liệu thống kê về giờ làm việc của người Đức gây bất ngờ. Trong số 38 nền kinh tế thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Đức đứng cuối về số giờ làm việc hàng năm.
Số giờ làm trung bình của một người Đức hàng năm là 1.331, thấp hơn nhiều so với một số quốc gia vùng Nam Âu mà truyền thông Đức từng mô tả là "lười biếng". Dữ liệu OECD chỉ ra một người Hy Lạp làm trung bình 1.898 giờ năm 2024, trong khi người Bồ Đào Nha là 1.716 giờ và người Italy là 1.709 giờ.
Nhưng vấn đề không chỉ là số giờ làm việc. Nền kinh tế Đức cũng đang tụt hậu so với các nước láng giềng. Tuần trước, số người thất nghiệp ở Đức lần đầu vượt mốc 3 triệu người sau 10 năm. Tỷ lệ thất nghiệp ở quốc gia này đã tăng đều đặn qua các năm, dù vẫn ở mức dưới trung bình của châu Âu.
Hành khách chờ xe buýt ở Munich, bang Bavaria, Đức ngày 10/8. Ảnh: AFP
Carsten Brzeski, nhà kinh tế trưởng của ngân hàng ING Đức, cho hay nền kinh tế Đức đã suy giảm trong hai năm qua và hiện có quy mô nhỏ hơn năm 2019. Trong khi đó, nền kinh tế Tây Ban Nha và Hy Lạp đều tăng trưởng hơn 2% vào năm ngoái.
"Tây Ban Nha tăng trưởng rất nhanh. Hy Lạp cũng vậy. Các quốc gia mà chúng tôi từng xem là tụt hậu giờ lại cho thấy họ có hiệu quả làm việc cao, còn chúng tôi có mức tăng trưởng kém", Steffen Kampeter, giám đốc điều hành của Liên đoàn Các Hiệp hội Người sử dụng lao động Đức và từng là thành viên quốc hội, nói.
Không chỉ có kỳ nghỉ dài, người lao động Đức còn được hưởng 20 ngày nghỉ phép có lương, chưa kể ngày lễ. Người Đức cũng nghỉ ốm trung bình 19 ngày mỗi năm, theo Techniker Krankenkasse, công ty bảo hiểm y tế lớn nhất Đức. Con số này tăng từ mức 16 ngày trước đại dịch và chuyên gia cho rằng đây là sự thay đổi về văn hóa làm việc, chứ không phải vì sức khỏe.
"Tôi không nghĩ có lý do chính đáng nào khiến người Đức lại có sức khỏe kém hơn đáng kể so với các nước thu nhập cao khác", Jonas Jessen, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Khoa học Xã hội Berlin, nói.
Vấn đề này đã trở thành chủ đề tranh cãi vào tháng trước, khi truyền thông Đức đưa tin về một giáo viên trường dạy nghề ở North Rhine-Westphalia bị phát hiện nghỉ ốm từ năm 2009 những vẫn nhận lương đầy đủ.
"Điều này không thể tiếp tục tồn tại. Cần phải thay đổi. Làm việc bán thời gian không thể trở thành lẽ đương nhiên của nền kinh tế Đức", Michael Kretschmer, thủ hiến bang Saxony kiêm phó chủ tịch đảng Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU), nói.
Kretschmer cho hay tại Saxony, ngành điều dưỡng và chăm sóc sức khỏe đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng vì xu hướng giảm giờ làm và mỗi lần tăng lương đều đi kèm giảm giờ làm việc. "Chúng ta phải trở thành bang dẫn đầu về số giờ làm, thay vì cứ tụt lại phía sau", ông nói.
Christopher Sitzmann, sinh viên luật 27 tuổi, cho rằng "cuộc sống không chỉ có công việc", mà cần có những hoạt động cá nhân. Tuy nhiên, Kampeter cho rằng tư duy của người Đức về cân bằng giữa công việc và cuộc sống đang bị nghiêng quá nhiều về phía "cuộc sống".
"Họ dường như đang hiểu lầm rằng có thể có cuộc sống tốt mà không cần làm việc", ông nói.
Faeze Haddadi, 34 tuổi, đã chuyển từ Iran tới Berlin 4 năm trước. Cô cùng chồng đã nghĩ rằng sẽ phải làm việc trong môi trường khắc nghiệt. "Chúng tôi từng nghĩ mình sẽ phải làm việc chăm chỉ hơn, nhiều giờ hơn, nhưng cuối cùng nhận ra có vẻ như mọi người xung quanh không có áp lực phải làm việc", cô nói.
Chuyên gia cho biết lý do chính khiến thời gian làm việc ở Đức giảm không phải do lười biếng, mà là do các yếu tố khiến nhiều lao động, đặc biệt là phụ nữ, khó có thể làm việc toàn thời gian.
Theo dữ liệu của Liên minh châu Âu, 48% phụ nữ có việc làm ở Đức đã làm việc bán thời gian trong năm 2023, trong khi nam giới là 10%. Đối với những phụ nữ đã có con, tỷ lệ này lên tới hơn 65%.
Nhiều trường học và trung tâm giữ trẻ ở Đức thường kết thúc giờ làm việc vào đầu hoặc giữa buổi chiều, khiến cha mẹ khó có thể làm việc toàn thời gian. Nhà nghiên cứu Jonas Jessen thêm rằng văn hóa ở Đức cũng coi phụ nữ là người gánh vác phần trách nhiệm chăm sóc con cái nhiều hơn.
Khách tham quan ở Đảo Bảo tàng tại Berlin ngày 20/7. Ảnh: AFP
Giới chuyên gia Đức hiện tại có quan điểm khác nhau về cách khuyến khích người Đức làm việc. Tuy nhiên, họ đồng thuận rằng nước này cần phải cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc trẻ em, đặc biệt là tăng thời gian hoạt động của các cơ sở này. Các lãnh đạo doanh nghiệp như Kampeter cũng muốn chính phủ cắt bỏ quy định rườm rà, quan liêu và tăng cường lao động nhập cư.
Jessen gợi ý những điều chỉnh kỹ thuật đơn giản, như chuyển từ chế độ khai thuế chung cho các cặp vợ chồng sang khai thuế riêng lẻ, cho phép các bà mẹ làm việc nhiều giờ hơn và được hưởng mức thuế thấp hơn. Một nghiên cứu cho thấy việc khai thuế riêng lẻ có thể làm tăng nguồn cung lao động ở Đức tương đương với nửa triệu việc làm toàn thời gian. Tuy nhiên, Jessen thừa nhận rằng thay đổi như vậy sẽ khó khăn về mặt chính trị vì biện pháp đó bị coi là "thiếu tính ủng hộ gia đình".
Chưa rõ chính phủ Đức sẽ giải quyết vấn đề này như nào, nhưng xu hướng ở nhiều doanh nghiệp hiện tại là "làm ít hơn".
Năm ngoái, 45 công ty ở Đức thử nghiệm trong 6 tháng mô hình làm việc 4 ngày mỗi tuần, cho phép nhân viên làm việc ít hơn nhưng vẫn nhận đủ lương. Kết quả thu về khá tích cực, khi năng suất theo giờ cao hơn và nhân viên cảm thấy hạnh phúc hơn. Hầu hết công ty tham gia cho biết họ sẽ tiếp tục áp dụng mô hình này sau giai đoạn thử nghiệm.
Tuy nhiên, trong bài phát biểu đầu tiên sau khi nhậm chức hồi tháng 5, Thủ tướng Friedrich Merz tuyên bố "chúng ta phải làm việc nhiều hơn và hiệu quả hơn". Ông cảnh báo không nên thử nghiệm giảm ngày làm việc trong tuần.
"Với tuần làm việc 4 ngày để cân bằng giữa cuộc sống và công việc, chúng ta sẽ không thể duy trì sự thịnh vượng của đất nước này", ông nói.
Thanh Tâm (Theo Washington Post, Fortune)