Lựa chọn của Fahd Pasha là nền tảng tài chính Affirm, cho phép khách hàng trả góp khoảng 89 USD mỗi tháng cho chiếc điện thoại trong vòng hai năm.
"Vợ chồng tôi muốn đảm bảo cả hai đều có điện thoại mới để có thể ghi lại hầu như mọi khoảnh khắc trong cuộc sống của con", Pasha, người mới lên chức bố, nói. "Dịch vụ này phù hợp với ngân sách của chúng tôi. Tôi cũng có thể giữ lại tiền để đầu tư, tiết kiệm, gửi sinh lãi ở nơi khác".
Giống Pasha, ngày càng nhiều người Canada đang sử dụng những công cụ tài chính cho phép sắm trước, trả sau (BNPL) như một chiến lược quản lý chi tiêu, dù những dịch vụ này trước đây thường được coi là dành cho người thu nhập thấp.
Theo giới quan sát, nhóm này đang dùng BNPL để mua mọi thứ, từ iPhone, đồ gia dụng, cho đến quần áo, vé xem hòa nhạc, tiêm Botox, làm thay đổi cục diện chi tiêu ở Canada.
Người mua sắm trên đường phố Toronto, Canada. Ảnh: Canadian Press
Dữ liệu của Payments Canada cho thấy 26% người dân nước này đã sử dụng dịch vụ BNPL trong năm 2025.
Klarna, một trong những nhà cung cấp dịch vụ BNPL lớn nhất thế giới, hiện có 2,2 triệu khách hàng ở Canada, tăng 244% so với năm 2023. Dữ liệu cho thấy mức độ sử dụng dịch vụ BNPL ở nhóm thu nhập trung bình gần tương đương nhóm thu nhập thấp.
Pasha cho biết sẽ tiếp tục dùng BNPL cho những khoản chi lớn có kế hoạch, như cải tạo nhà tắm, nhưng khẳng định không dùng nó cho các khoản mua nhỏ tùy hứng hoặc cho thực phẩm. "Tôi không dùng nó cho bất kỳ thứ gì dưới 100 USD", anh nói.
29% người Canada dùng BNPL một hoặc nhiều lần một năm có thu nhập hộ gia đình dưới 40.000 USD, trong khi 27% có thu nhập trên 80.000 USD. Nhưng nhóm thu nhập cao nhất có xu hướng dùng dịch vụ này nhiều hơn một lần một tháng.
Dù BNPL có những rủi ro và định kiến đi kèm, loại hình dịch vụ này không hẳn là tệ hơn các hình thức tín dụng khác, Kim Holder, giám đốc Trung tâm Giáo dục Kinh tế thuộc Đại học Tennessee, Mỹ, nói.
Trên thực tế, tỷ lệ vỡ nợ BNPL ở Mỹ thấp hơn so với các loại hình tín dụng tiêu dùng khác, theo Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng Mỹ.
"Nếu tôi biết thu nhập của mình sẽ tăng theo thời gian, mà cần chi lập tức cho điều gì đó, như giáo dục, tôi có thể tính toán khoản thanh toán đó và trả dần", bà Holder giải thích.
Tuy nhiên, rủi ro nảy sinh khi hình thức tín dụng này có thể được sử dụng rộng rãi mà không có biện pháp kiểm soát đi kèm.
Theo bà Holder, điều này kết hợp với sự hiện diện dày đặc ở mọi bước trong hành trình mua sắm, từ lúc chọn một sản phẩm ưng ý đến lúc bấm thanh toán, khiến phần thiệt thường nghiêng về phía những người dễ tổn thương về tài chính nhất.
"Không doanh nghiệp nào muốn cho tiền miễn phí. Sòng bạc tồn tại vì nhà cái luôn thắng", bà Holder nói.
Biển quảng cáo của Klarna ở New York, Mỹ. Ảnh: AFP
Về khía cạnh này, BNPL có thể giống với giai đoạn đầu của thẻ tín dụng, khi việc quản lý và giám sát còn lỏng lẻo.
Nhóm thu nhập thấp có thể đang sử dụng BNPL theo cách rủi ro hơn. Theo Payments Canada, hai lý do hàng đầu khiến người Canada trong độ tuổi 18-34 sử dụng BNPL là khả năng hoãn thanh toán và duyệt vay nhanh. Quần áo, đồ điện tử và thực phẩm là những danh mục chi tiêu hàng đầu của họ.
Đối với người Canada trung niên, các yếu tố thúc đẩy chính là mong muốn quản lý ngân sách dễ dàng hơn và trả dần một cách "kỷ luật". Phần lớn nhóm này sử dụng BNPL để sắm đồ gia dụng, quần áo.
Một số rủi ro của BNPL thể hiện rõ qua cách các nhà cung cấp kiếm lợi nhuận. Theo hồ sơ nộp lên sàn vào tháng 9, Klarna đã thu về khoảng 254 triệu USD tiền "phí nhắc nhở trả chậm" trong năm 2024, tăng từ 198 triệu USD năm 2023 và 166 triệu USD năm 2022.
Với mỗi lần trả chậm, người mua sắm sẽ bị phạt 7 USD hoặc 25% giá trị kỳ thanh toán, lấy theo mức thấp hơn. Tổng phí phạt tối đa cho một đơn hàng không vượt quá 25% giá trị đơn. Nếu khách hàng không thanh toán trong 91 ngày, cơ quan thu nợ có thể can thiệp.
"Các phép tính rất quan trọng. Có thể mọi nhóm thu nhập đều đang dùng BNPL, nhưng khả năng cao nhóm tiêu dùng dễ bị tổn thương nhất mới là nhóm gánh phần lớn các khoản vay có lãi", bà Holder cảnh báo.
Người dùng thẻ tín dụng cũng đối mặt rủi ro tương tự, nhưng có một số điểm khác biệt chính. Trước hết, thẻ tín dụng cho phép người tiêu dùng mua những thứ mà họ vốn không đủ khả năng chi trả, trong khi BNPL lại khiến họ tin rằng hoàn toàn có thể trả được.
Điều này do nhiều gói BNPL không tính lãi theo thời gian, hoặc chỉ kèm mức phí nhỏ. Người tiêu dùng dễ chủ quan, dẫn đến vay nhiều khoản nhỏ cùng lúc và tích lũy phí trả chậm ở nhiều nơi. Ví dụ, một người trễ hạn 4 kỳ thanh toán cho ba đơn hàng Klarna, mỗi đơn trị giá 200 USD, tổng phí phạt có thể lên tới 84 USD.
Đối với các lựa chọn tài chính dài hạn, như trả góp trong 6 hoặc 24 tháng, lãi suất cho các khoản nợ BNPL thường dao động từ 0 đến 35%.
Giao diện của Klarna trên màn hình điện thoại. Ảnh: CBC
Điều đáng chú ý là người dùng BNPL thường chi tiêu nhiều hơn khi các quảng cáo dịch vụ xuất hiện dày đặc trong quá trình mua. Nghiên cứu năm 2021 của RBC Capital Markets cho thấy tỷ lệ chuyển đổi mua hàng tăng từ 20 đến 30%.
Nhưng tỷ lệ thanh toán trễ cũng gia tăng. Dữ liệu của LendingTree hồi tháng 5 cho thấy 41% người dùng BNPL cho biết họ từng thanh toán trễ một khoản vay trong năm qua, so với 34% trong năm trước.
"Một số chủ nợ đã bắt đầu đăng ký quyền cầm giữ (lien) đối với các hàng hóa được mua, thậm chí đối với tài sản của con nợ, như một biện pháp đảm bảo", Francisco Remolino, quản tài viên của Remolino & Associates, cho biết.
Dù nợ BNPL vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng nợ tiêu dùng so với thẻ tín dụng hay hạn mức tín dụng cá nhân, hình thức này đang "ngày càng xuất hiện nhiều hơn trong các hồ sơ mất khả năng thanh toán", ông cảnh báo thêm.
Đức Trung (Theo Globe and Mail, CBC, Toronto Star)