Ngộ nhận chết người khi nhiều tài xế xe tải từ chối thắt dây

"Anh em đi đường dài nhiều khi không thắt dây an toàn, ví dụ như trên đèo núi hoặc khi đi qua cầu, vì mọi người thường nói lỡ có tình huống cần thoát ra khỏi xe thì không thắt dây sẽ đỡ vướng hơn", anh Mạnh Quân, một tài xế xe tải với 10 năm kinh nghiệm lái xe ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ, chia sẻ.

Quan điểm này không hiếm gặp trong giới tài xế xe tải tại Việt Nam. Thực tế, trên mạng xã hội và dưới các bài báo về an toàn giao thông, không ít tài xế xe tải đưa ra đủ lý lẽ để giải thích cho việc không thắt dây an toàn, từ cho rằng xe tải chậm nên không cần, đến việc tin rằng đeo dây sẽ khó thở, khó xử lý, hoặc "cản trở thoát hiểm" khi mất phanh, lật xe. Tuy nhiên, theo các nghiên cứu an toàn giao thông quốc tế, đây là một quan niệm sai lầm.

Tốc độ thấp không đồng nghĩa an toàn

Một quan niệm phổ biến là "xe tải nặng, tốc độ không cao, nên thắt dây cũng như không thắt vì không có tác dụng gì nhiều". Nhưng dữ liệu từ Cơ quan An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ (NHTSA) và Cơ quan An toàn Giao thông châu Âu (ETSC) lại chứng minh điều ngược lại.

Số liệu của NHTSA vào năm 2022 cho thấy dây an toàn giảm 45% nguy cơ tử vong trên xe tải hạng nặng và giảm tới 60% trên ôtô. Báo cáo năm 2024 của ETSC khẳng định nạn nhân không thắt dây an toàn trong tai nạn xe tải có nguy cơ tử vong tăng đáng kể so với người thắt dây đúng cách. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng nhấn mạnh việc không thắt dây làm tăng đáng kể khả năng tử vong hoặc chấn thương nặng, kể cả trong các va chạm tốc độ thấp.

 

 

Xe ben không làm chủ tốc độ tông thẳng xe máy và lật ngang

Đai an toàn hoạt động dựa trên nguyên lý kìm hãm quán tính, giúp cơ thể không bị hất tung về phía trước hoặc sang hai bên. Với xe tải có trọng lượng lớn, những cú va chạm ở tốc độ thấp có thể ít làm biến dạng cabin hơn xe con, nhưng lực quán tính dồn lên người lái vẫn đủ để gây chấn thương nặng nếu không được giữ lại bằng dây an toàn. Do đó, dây an toàn vẫn đảm nhiệm chức năng bảo vệ người ngồi trong xe ở mọi dải vận tốc.

Đeo dây an toàn sai cách: nguyên nhân chính gây ra sự "vướng víu"

Một trong những lý do phổ biến mà tài xế xe tải cho biết là dây an toàn khiến họ khó chịu, khó thở hoặc "chậm phản xạ". Trên thực tế, nhiều người không đeo dây đúng cách đã khiến xảy ra tình trạng này. Cách đeo sai dễ thấy nhất là tài xế cài sẵn chốt, ngồi vào ghế, rồi quàng dây qua ngực. Khi làm vậy, dây ba điểm (bảo vệ vai, ngực, hông) biến thành dây hai điểm, khiến lực va chạm dồn vào bụng hoặc ngực, không còn phân bổ đều lên cơ thể để giảm mức độ nghiêm trọng nữa.

 

 

Thắt dây an toàn khi ngồi trên ôtô sao cho đúng

Hơn nữa, cách đeo sai như trên cũng là nguyên nhân chính gây ra cảm giác "vướng víu", khó thoát hiểm. Bởi vì nếu đeo đúng, tài xế chỉ cần thao tác bấm mở khóa chốt là dây sẽ tự động thu lại gọn gàng, không vướng víu. Nếu đeo sai, tài xế không thể thoát ra bằng cách mở khóa chốt như thông thường, mà muốn thoát họ phải nới dây và "chui đầu" ra khỏi dây.

Nghiêm trọng hơn, việc đeo sai cách cũng sẽ khiến dây chèn qua phần cổ, thay vì đặt trên vai, khiến người lái khó chịu khi lái xe đường dài. Với nhiều dòng xe tải, tài xế có thể chỉnh độ cao của dây trên cột B, đồng thời điều chỉnh ghế để dây ôm vai và ngực. Khi đeo đúng cách, dây không gây cấn hay siết, đồng thời mới phát huy tối đa tác dụng bảo vệ.

"Nhảy khỏi xe khi gặp nạn" - phản xạ sai lầm

Một lập luận khác là "khi xe mất phanh, tài xế không đeo dây sẽ nhảy khỏi xe để thoát thân dễ hơn". Nhưng các chuyên gia cho rằng đây là điều khó khả thi. Dữ liệu từ NHTSA và nghiên cứu của Đại học Michigan vào 2015 cho thấy trong các vụ tai nạn lật hoặc va chạm xe tải, người bị văng ra khỏi cabin có tỷ lệ tử vong rất cao, lên đến 65%. Trong khi đó, những người trong cabin, thắt dây an toàn đúng cách có nguy cơ tử vong và chấn thương nghiêm trọng thấp hơn nhiều, nhờ cơ chế giữ người cố định của dây, kết hợp với khung cabin bảo vệ của xe.

Nguyên nhân vì khi xe di chuyển ở 60-80 km/h, cơ thể tài xế cũng mang vận tốc đó. Việc nhảy ra không giúp giảm quán tính, mà chỉ khiến họ tiếp đất với cùng tốc độ, dẫn đến chấn thương chí mạng hoặc bị xe khác chèn qua.

Không chỉ bất khả thi về mặt vật lý, việc "nhảy khỏi xe" còn bị coi là thiếu đạo đức nghề nghiệp. Khi người lái rời ghế, chiếc xe nặng hàng chục tấn trở thành khối thép mất kiểm soát, đe dọa trực tiếp đến những phương tiện và con người xung quanh. Trách nhiệm của tài xế là kiểm soát xe đến giây cuối cùng, bằng cách về số thấp, dùng phanh động cơ hoặc chọn điểm va chạm ít nguy hiểm, chứ không phải bỏ mặc để thoát thân.

Như vậy, khi có nguy cơ xảy ra tai nạn, mỗi giây và mỗi hành động của tài xế đều quyết định sự sống còn. Thắt dây an toàn đúng cách không phải là một tùy chọn có cũng được không có cũng không sao, mà đó là cách duy nhất và dễ dàng nhất để tăng cơ hội sống sót, hạn chế nguy cơ biến xe tải thành mối nguy cho những người xung quanh.

Hồ Tân