Ông Hoàng rời khỏi nhà khi mặt trời vừa ló dạng, chiếc xe máy ràng sẵn hai thau nhựa, chiếc vợt làm bằng lưới cước dài một mét, chai nước nhỏ, vài điếu thuốc gói kỹ trong bọc ni lông.
Ông Hoàng xúc trùn chỉ đã 13 năm mỗi ngày kiếm được vài trăm nghìn đồng. Ảnh: Ngọc Tài
Người đàn ông gần 60 tuổi, chạy xe về hướng rạch Xẻo Tre, xã Hoà Lạc, huyện Phú Tân - nơi đang tập trung gần chục người xúc trùn. Con rạch ngoằn ngoèo, rộng chừng 8 m, dài hơn 15 km hai bên người dân nuôi đủ loại cá tra, lóc, nàng hai, chạch lấu... làm giống.
"Chỗ có nhiều ao hầm nuôi cá mới có trùn chỉ chứ không phải kênh nào cũng có", ông nói rồi ùm xuống nước dùng tay bóc một nắm bùn. Quan sát kỹ trong mớ sình nhão, ông chỉ những con trùn nhỏ xíu màu hồng đang nhúc nhích. Ước lượng đủ để xúc lại thấy nước trong, dòng chảy không xoáy, ông đoán gần đây chưa ai hành nghề, quyết định trầm mình khởi đầu ngày làm việc.
Sau 13 năm gắn bó với nghề, người đàn ông quê Phú Tân không còn ớn lạnh mỗi khi xuống nước kể cả những ngày lập đông. Cởi chiếc áo thun màu đỏ, ông buộc dây vào hai chiếc thau rồi vòng qua thắt lưng. Sáng nay nước kém, chỉ ngang bụng, tay phải ông cầm vợt, tay trái cào sình vào, bước chậm từng bước.
Được chừng ba mét ông dừng lại, lựa bỏ rác to, lọc sình, trong vợt chỉ còn một ít bả thực vật nhỏ kèm trùn nhỏ như sợi chỉ, rồi trút vào thau. Công việc lặp đi lặp lại suốt buổi sáng nhưng có chỗ trùn nhiều, chỗ ít lựa rác xong thấy quá "hẻo" ông úp ngược vợt ra kênh.
Trời đứng bóng, da tay nhăn nhúm, người đàn ông U60 bắt đầu lên bờ về nhà nghỉ trưa, tầm hai giờ sau tiếp công việc. "Tệ lắm cũng kiếm được 200.000 đồng mỗi ngày. Nghề này chịu khó trầm nước chứ không nặng nhọc", ông nói.
Đoạn kênh Xẻo Tre tập trung nhiều người xúc trùn. Ảnh: Ngọc Tài
Gần đó, anh Phan Văn Tú vừa bắt đầu ngày làm việc lúc 9h. Đến trễ nên các đoạn sông đều có người xúc, anh cũng không vội, trò chuyện đôi câu với đồng nghiệp. Nghe những người làm cùng than trùn rạch Xẻo Tre ngày càng ít, người đàn ông gần 40 tuổi rủ: "Mai mấy anh em mình qua cánh Hồng Ngự, Đồng Tháp. Bên đó nhóm ông Cường nói trùn nhiều nhưng nước sâu, phải lặn".
Chuyến hành trình săn tìm trùn của anh Tú lắm lúc cách cả trăm km, đến huyện biên giới Tân Hồng, tỉnh giáp ranh hoặc ngược ra kênh Cây Dương, huyện Châu Phú (An Giang) cách 30 km. Ai vào nghề đôi ba năm đều phải thủ sẵn vài điểm hành nghề, xoay vòng, cứ trụ một chỗ khó có thu nhập cao. "Chỗ nào trúng chừng ba tiếng là đầy hai thau nhưng có chỗ rất ít, chiều về thau không", anh Tú chia sẻ.
Theo những người trong nghề, làm việc dưới lòng kênh lắm lúc giẫm phải vật sắc nhọn, đứt chân, trầy tay. Mỗi lần như thế họ buộc tạm vết thương bằng vải, chờ cầm máu rồi tiếp tục công việc. Họ không quên nhặt mảnh chai đem về phòng cho bản thân và những người khác. Ngoài ra, nhiều chủ đất ven kênh xua đuổi người xúc trùn vì sợ lở đất, những người xúc trùn phải tìm chỗ khác.
Trùn chỉ - giống giun nước, thân mảnh, màu hồng, thường sống ở những vùng nước chảy chậm, nước ấm, thiếu oxy. Khi xúc về, trùn lẫn bã thực vật, bùn, phải ủ trong trong thau nước, đậy mũ. Sau khoảng hai giờ, trùn chụm lại thành cụm, người dân vớt ra có thể cân bán cho thương lái hoặc chủ ao cá.
Nghề xúc trùn bên dòng sông Hậu phát triển cùng làng nghề nuôi cá giống ở Phú Tân. Người nuôi chuộng mua trùn làm thức ăn cá giống, giai đoạn cá bột (kích cỡ nhỏ).
Giá trùng hiện giao động từ 60.000-65.000 đồng một kg, rẻ hơn trước cùng kỳ năm ngoái khoảng 30.000 đồng. Giá giảm, người xúc trầm mình lâu hơn để bắt được nhiều hơn. Với họ nghề xúc trùn, cần siêng năng là có thể nuôi sống gia đình. "Khoảng 13 năm nay không nghề nào thu nhập ổn định như xúc trùn", ông Hoàng nói khi rời khỏi mặt nước với thau trùn chừng 10 kg.
Xúc trùn chỉ ở bên các dòng kênh. Ảnh: Ngọc Tài
Ngọc Tài