Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 30/10 gặp trực tiếp ở thành phố cảng Busan của Hàn Quốc. Sau cuộc họp kéo dài khoảng 1 giờ 40 phút, hai lãnh đạo rời đi và đều tỏ ra hài lòng với những gì mình thu được.
Giới phân tích cho rằng các kết quả hai bên thu được tại sự kiện đủ để lãnh đạo hai nước có thể tuyên bố là "thành công", nhưng không bên nào giành được thắng lợi rõ ràng.
"Hai bên đều lùi một bước mà không ai phải cảm thấy thua cuộc", Sun Chenghao, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Quốc tế về An ninh và Chiến lược, Đại học Thanh Hoa, Trung Quốc, bình luận với Channel News Asia.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại thành phố Busan, Hàn Quốc ngày 30/10. Ảnh: AP
Cuộc gặp diễn ra trong không khí tích cực. Ông Trump gọi ông Tập là "bạn lâu năm", mô tả lãnh đạo Trung Quốc là "kiệt xuất, được kính trọng, nhà đàm phán cứng rắn". Ông Tập bày tỏ "rất vui" khi gặp ông Trump, đánh giá cao "đóng góp to lớn" của Tổng thống Mỹ cho nỗ lực chấm dứt xung đột trên thế giới.
Phát biểu mở đầu cuộc họp, ông Tập cho rằng điều kiện quốc gia khác nhau khiến Trung Quốc và Mỹ không phải lúc nào cũng có cùng quan điểm. "Hai nền kinh tế hàng đầu thế giới thi thoảng xích mích cũng là lẽ tự nhiên", ông nói.
Wu Se-chih, phó giáo sư tại Đại học Kỹ thuật Hàng hải Đài Bắc, cho rằng những phát biểu của ông Tập cho thấy lãnh đạo Trung Quốc đã tinh tế đánh trúng mong muốn của ông Trump, muốn được nhìn nhận là "tổng thống vì hòa bình". Trong khi đó, Tổng thống Trump tỏ ra kiểm soát hơn về nghị trình trao đổi, tập trung đến những kết quả có thể giúp ông có lợi với cử tri trong nước.
"Ông Trump đã có được hình ảnh mong muốn: tự tin, chủ động và dẫn dắt cuộc gặp", ông Wu tiếp tục.
Trên chuyến bay trở về Washington sau sự kiện, Tổng thống Trump nói với các phóng viên rằng ông chấm cuộc gặp với Chủ tịch Tập "12 điểm trên thang điểm 10". "Đó là một loạt quyết định xuất sắc, theo tôi là như vậy. Rất nhiều quyết định đã được đưa ra, và không có gì bị bỏ sót", ông Trump nói.
Theo giới quan sát, thành công lớn nhất mà hai bên thu được sau cuộc gặp là thỏa thuận giúp xoa dịu căng thẳng thương mại đang leo thang. Mỹ chấp thuận giảm thuế nhập khẩu với hàng hóa liên quan fentanyl từ Trung Quốc, tạm hoãn một năm quy định hạn chế xuất khẩu hàng công nghệ cao cho các công ty trong danh sách đen Bộ Tài chính Mỹ, trong đó có hàng nghìn công ty Trung Quốc, hoãn tăng phí với tàu có yếu tố Trung Quốc cập cảng.
Đổi lại, Trung Quốc hoãn triển khai một năm với chính sách hạn chế xuất khẩu đất hiếm được công bố đầu tháng 10, đồng ý mua 12 triệu tấn đậu nành Mỹ trong niên vụ hiện tại và 25 triệu tấn mỗi năm trong ba năm tiếp theo cùng một số nông sản khác, tăng cường hợp tác chống buôn lậu fentanyl vào Mỹ.
"Hai lãnh đạo đều chọn lùi một bước khỏi bờ vực của kịch bản 'tách rời kinh tế' Mỹ - Trung mà nhiều nhà phân tích đã lo ngại suốt gần 10 năm qua", theo David Ignatius, cây viết bình luận của Washington Post.
"Hai phía đã nhận thấy 'tách rời kinh tế' thực sự sẽ có ảnh hưởng tiêu cực thế nào và quyết định hàn gắn tạm thời. Động thái này sẽ cho phép chính phủ hai nước có thêm không gian để hành động", Christopher Johnson, giám đốc tổ chức tư vấn về Trung Quốc China Strategies Group, bình luận.
Với Chủ tịch Trung Quốc, cuộc gặp tại Hàn Quốc là cơ hội để ông thể hiện sức ảnh hưởng của mình trên cả trường quốc tế lẫn trong nước. Ông không ngần ngại khẳng định sức mạnh đàm phán của Trung Quốc bằng thế gần như độc quyền về đất hiếm và các thương vụ mua đậu nành Mỹ để giành lấy những nhượng bộ từ phía Nhà Trắng.
"Điều rõ ràng là Trung Quốc đã trở nên ngày càng quyết đoán trong thể hiện đòn bẩy của mình và họ hài lòng với những nhượng bộ mà phía Mỹ đưa ra", Julian Gewirtz, cựu quan chức về chính sách Trung Quốc tại Bộ Ngoại giao Mỹ dưới thời Biden, nói.
Điều đáng chú ý là trong cuộc gặp, ông Tập đã thể hiện vị thế ngang hàng của mình khi nói với ông Trump rằng cả hai bên đều phải rút ra bài học từ những biến động trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.
"Hai nước cần tính đến đại cục, tập trung vào lợi ích lâu dài của hợp tác, thay vì rơi vào vòng xoáy đáp trả lẫn nhau", ông Tập nói. Theo Gewirtz, thông điệp mà ông Tập đưa ra ở đây là: Trung Quốc đã thể hiện được khả năng đáp trả và Mỹ cần ghi nhớ điều đó.
"Sau khi ông Trump phát động cuộc chiến thuế quan và thương mại toàn cầu, Trung Quốc là nước duy nhất có khả năng ăn miếng trả miếng với Mỹ", Zhu Feng, giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Nam Kinh, nói, thêm rằng thắng lợi lớn nhất mà ông Tập giành được là khiến Washington phải cân nhắc rất kỹ lưỡng trước khi áp đặt thêm biện pháp hạn chế thương mại nào với Bắc Kinh.
Theo ông Johnson, kết quả cuộc gặp cho thấy Trung Quốc đã chứng minh được rằng họ có thể tước đi "quyền chủ động leo thang" của Tổng thống Trump bằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu những sản phẩm có vai trò quan trọng trong ngành công nghệ cao.
Một số chuyên gia cho rằng Trung Quốc nắm thế chủ động trong cuộc chiến thương mại, phần lớn vì chính quyền ông Trump chưa có mục tiêu rõ ràng. Sau cuộc gặp, kết quả Trung Quốc thu được có phần lợi thế hơn, trong khi chỉ cần "khôi phục nguyên trạng", bằng cách mua đậu nành Mỹ và hoãn siết chặt xuất khẩu đất hiếm, là đủ để giúp ông Trump tuyên bố chiến thắng.
"Mục tiêu bề ngoài là giải quyết những vấn đề thương mại ảnh hưởng quan hệ hai nước, nhưng Trung Quốc đã khéo léo biến cuộc chơi thành trò 'đập chuột chũi', khiến chính quyền ông Trump phải liên tục đối phó với các vấn đề phát sinh", Jonathan Czin, chuyên gia tại Viện Brookings, bình luận.
Công ty dịch vụ tài chính đa quốc gia BNP Paribas cũng công bố báo cáo phân tích cho rằng Washington đang dần chấp nhận thực tế họ phải đối đầu với một đối thủ ngang tầm, có khả năng gây tổn hại kinh tế thực sự cho Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại cuộc gặp ở thành phố Busan, Hàn Quốc ngày 30/10. Ảnh: AP
Kể từ khi ông Trump đắc cử nhiệm kỳ hai, Trung Quốc dường như đã chuẩn bị kỹ lưỡng cho những chiến thuật ông có thể tung ra nhắm vào nước này. Bắc Kinh còn tiếp tục nỗ lực ứng phó biến động toàn cầu trong tương lai bằng kế hoạch 5 năm sắp tới nhằm đẩy mạnh chiến lược tự chủ về công nghệ và công nghiệp.
"Trung Quốc rất bình tĩnh khi đối mặt với mọi xung đột và khó khăn do Mỹ tạo ra", ông Wang Wen, viện trưởng Viện Nghiên cứu Tài chính Trùng Dương, Đại học Nhân dân Bắc Kinh, nói với CNN. "Mỹ vẫn là đối tác quan trọng, tuy nhiên trong bức tranh tổng thể của Trung Quốc, vị thế của Mỹ đang dần suy giảm".
Các học giả Trung Quốc còn chỉ ra một thắng lợi quan trọng mà nước này giành được từ cuộc gặp tại Busan, đó là Bắc Kinh đang khiến ông Trump phải chú ý hơn tới hợp tác và làm việc với họ, thay vì các đồng minh truyền thống ở châu Âu.
"Nếu ông Trump thực sự muốn làm điều gì đó, nếu ông ấy muốn hướng đông, đội ngũ trợ lý của ông ấy sẽ không dám đi về phía tây", Xin Qiang, chuyên gia về quan hệ Mỹ - Trung tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải, nói.
Như Tâm (Theo Washington Post, FT, CNN)