Căng thẳng chính trị cộng thêm Covid-19 khiến số lượng người Mỹ năm nay đi bỏ phiếu bầu cử tăng kỷ lục, chủ yếu bằng hình thức gửi thư qua bưu điện hoặc bỏ trực tiếp vào máy bỏ phiếu. Việc kiểm đếm các phiếu này cũng sẽ thông qua các cỗ máy chuyên dụng.
Cử tri bang Minnesota đang sử dụng các máy bỏ phiếu. Ảnh: AFP.
Công nghệ được sử dụng trong bỏ phiếu và kiểm phiếu đang tiếp tục phát triển, nhưng vẫn tồn tại một số lỗi nhất định. Mới đây, Douglas W. Jones, nhà khoa học máy tính tại Đại học Iowa và đồng tác giả của cuốn sách Broken Ballots đã giải thích về cách làm việc của máy kiểm phiếu này.
Kiểm soát phiếu bầu qua máy bỏ phiếu
Theo Jones, Mỹ đã bỏ máy kiểm phiếu bằng thẻ đục lỗ cũng như máy dùng đòn bẩy cơ học từ nhiều năm trước. Những chiếc máy được giới thiệu từ những năm 1960 và 1970 này đã lỗi thời. Máy bỏ phiếu dùng công nghệ quét quang học được đưa vào sử dụng và hiện phổ biến nhất tại Mỹ. "Nó có cách thức hoạt động tương tự máy chấm điểm bài thi", Jones giải thích.
Máy bỏ phiếu thông báo cử tri đã bầu thành công. Ảnh: AFP.
Một loại máy khác đang có là máy bỏ phiếu điện tử ghi âm trực tiếp (direct-recording electronic voting machine). Thiết bị này từng được áp dụng ở bang Illinois và dự kiến triển khai đại trà nhưng bị hạn chế sau khi Đạo luật giúp người Mỹ bỏ phiếu (HAVA) được thông qua vào năm 2002. Trên thực tế, loại máy này cũng có vấn đề về bảo mật.
Lỗ hổng cơ bản của máy bỏ phiếu ghi âm trực tiếp là người điều khiển phải kéo cần gạt (trên máy cơ cũ) hoặc chạm vào màn hình cảm ứng (trên máy hiện đại). Với cả hai cách này, việc kiểm tra tính trung thực của nó với một người bình thường là không thể bởi cần phải tách nó ra và kiểm tra cơ chế bên trong.
Theo chuyên gia này, một quy tắc trong bảo mật máy tính ra đời từ những năm 1970 nhưng vẫn đúng là "mối đe dọa lớn nhất với tất cả hệ thống không phải là hacker, mà là lỗi do chính người xây dựng gây ra". "Những kỹ sư tạo ra các cỗ máy cũng là con người và họ hoàn toàn có thể mắc sai lầm", Jones nhấn mạnh.
Chuyên gia này giải thích rằng, với các phiếu bầu dạng ô tròn, lỗi điển hình là phiếu bầu khi in ra sẽ xếp các ứng cử viên theo một thứ tự, nhưng lập trình trên máy quét các ứng cử viên theo một thứ tự khác. Điều đó từng xảy ra tại quận Pottawattamie của Iowa vào năm 2006. Kết quả là những con số do máy xuất ra khá vô nghĩa. Mọi thứ sau đó phải kiểm đếm lại bằng tay.
Kiểm soát phiếu bầu cử qua thư
Theo giải thích của Jones, những lá phiếu theo hình thức bầu qua thư sẽ được tập hợp để kiểm tra. Chúng được đưa qua máy quét tốc độ cao với 800 lá phiếu mỗi phút. Một số bang còn sử dụng thiết bị mở phong bì tự động. Người kiểm tra chỉ cần lấy toàn bộ chồng phong bì, xếp ngay ngắn, đặt chúng vào máy và cuối cùng nhận kết quả.
Một nhân viên bầu cử xử lý phiếu bầu qua thư tại Texas. Ảnh: Reuters.
Nhiều bang cũng sử dụng phần mềm xác minh chữ ký để tránh gian lận. Cỗ máy này sẽ hút phong bì vào trong, đặt trước camera độ phân giải cao và đối chiếu với chữ ký của cử tri trong cơ sở dữ liệu đã được thu thập trước đó. Những cỗ máy này tương tự hệ thống tự động đọc địa chỉ thư dùng tại Bưu điện, nhưng mục đích là để xác minh chữ ký. Tuy vậy, cỗ máy này có thể hoạt động không chính xác, bởi nhiều người thường ký không đồng nhất.
Ngày cuối cùng bỏ phiếu trực tiếp trong cuộc bầu cử năm nay là ngày 3/11. Tương tự những đợt bầu cử trước đây, nhiều phiếu bầu qua thư sẽ đến muộn hơn. Vì vậy, trong tuần sau cuộc bầu cử, tất cả phong bì gửi trễ đều được kiểm tra dấu bưu điện. Phiếu bầu gửi trước thời điểm trên vẫn sẽ được tính.
Trước đây, các bưu điện thường đóng mộc ngày gửi lên bì thư, nhưng hiện nay hình thức này đã bị hạn chế. Thay vào đó, họ cung cấp mã vạch trên phong bì giúp việc kiểm tra dễ dàng hơn trước rất nhiều thông qua máy quét. Dù vậy, theo luật của một số tiểu bang, các hệ thống máy quét không được chấp nhận, buộc mọi thứ phải kiểm đếm bằng tay.
Sau bầu cử sẽ có một quá trình kiểm tra chéo gọi là Canvass nhằm loại trừ những sai sót có thể xảy ra khi kiểm phiếu bằng máy tính. Quá trình này có thể mất vài ngày, qua nhiều cơ quan khác nhau và phải mất vài tuần để cho ra kết quả cuối cùng.
Bảo Lâm (theo Scientific American)