Ca trực duy trì cầu phao Phong Châu của bộ đội công binh Lữ đoàn 249, Binh chủng Công binh những ngày cuối tháng 9 là lúc bão Ragasa vừa tan, Bualoi ập tới. Cầu phao vượt sông Hồng tạm thay thế cho cây cầu sập tháng 9/2024, trong lúc chờ xây mới.
Trung tá Đỗ Xuân Bình, Trợ lý phòng Hậu cần Kỹ thuật ngồi trước màn hình hiển thị bốn góc camera theo dõi diễn biến trên cầu. Chiếc điện thoại cầm trên tay, anh không bỏ sót tin nhắn nào về mực nước, lưu tốc nước sông Hồng từ cơ quan thủy văn miền Bắc. Những ngày bão về, bộ đội ứng trực 24/24, sẵn sàng tạm dừng cầu phao khi lưu tốc dòng chảy vượt ngưỡng 2 m/s.
Một năm qua, anh Bình hầu như không vắng mặt, chịu trách nhiệm phụ trách kỹ thuật, kiểm tra các đốt cầu an toàn để người dân qua sông. "Toàn đơn vị đã cố gắng cho cây cầu vận hành thông suốt, nhiệm vụ sắp hoàn thành, còn vài ngày nữa không thể chủ quan", anh nói.
Cầu phao bắc qua sông Hồng cách cầu Phong Châu mới chuẩn bị khánh thành hơn 300 mét. Ảnh: Huyền Sâm
Dòng sông 'khó đoán'
Trung tá Bình nhớ trưa 9/9/2024 khi cây cầu nối Tam Nông - Lâm Thao sập, đơn vị nhận lệnh sẵn sàng cơ động lực lượng, phương tiện lên bắc cầu phao tại xã Hương Nộn, huyện Tam Nông cũ. Lữ đoàn công binh vượt sông ngoài nhiệm vụ huấn luyện sẵn sàng chiến đấu còn trực tiếp tham gia cứu hộ cứu nạn.
Hơn 23h cùng ngày, 86 đầu phương tiện các loại mang theo bộ cầu phao PMP 60 tấn đã có mặt tại vị trí tập kết, sẵn sàng bắc cầu. Trước đó một tổ công tác đã đến hiện trường khảo sát đường cho xe cơ động và vị trí bắc cầu.
Nơi được chọn bắc cầu phao nhiều năm trước từng là bến đò dân sinh cũng là bến huấn luyện của một đơn vị quân đội. Địa chất hai bên bờ đảm bảo cho xe bắc cầu đưa khí tài hạ thủy. Đoạn sông Hồng chảy qua khu vực này hẹp, độ sâu khoảng 6 mét, đủ điều kiện cho cầu phao hoạt động. Dù vậy, là khúc cua thắt cổ chai, dòng chảy đang rộng đến đoạn này thu hẹp nên lưu tốc rất lớn, rác tập kết về khiến việc dựng, neo giữ cầu rất khó.
Nhiệm vụ khi ấy gấp rút bởi không có cầu thì người dân hai bờ qua lại, giao thương phải đi đường vòng gần 40 cây số. Song trời mưa liên tiếp, nước sông chảy xiết khiến công binh chưa thể bắc cầu. Lưu tốc dòng chảy sau bão Yagi có lúc vượt 4 m/s - không phương tiện nào hoạt động nổi, trong khi lưu tốc cho phép vận hành cầu phao là 2 m/s.
Hai tuần kế tiếp, bộ đội củng cố nơi ăn ở, cứu hộ, gia cố lại bến Vượt chuẩn bị cho xe bắc cầu đưa khí tài hạ thủy. Tới ngày 29/9 khi mực nước sông Hồng ở mức cho phép, Lữ đoàn 249 lập tức bắc cầu và bảo đảm giao thông cho người dân đi lại chỉ một ngày sau đó.
Cầu phao PMP là bộ cầu vượt sông hiện đại nhất của Quân đội nhân dân Việt Nam, lưỡng dụng cho cả mục đích quân sự lẫn dân sinh. Chiều dài sau lắp cầu 60T tối đa 227 mét; cầu 20T tối đa 382 mét. Cầu phao Phong Châu bắc qua sông Hồng dài gần 200 mét tổng cộng 30 đốt cầu.
Trung tá Đỗ Xuân Bình, Lữ đoàn Công binh 249. Ảnh: Phạm Chiểu
Chỉ mất hơn một giờ bắc cầu vượt sông nhưng để vận hành an toàn 365 ngày qua, hàng trăm cán bộ, chiến sĩ Lữ đoàn công binh vượt sông 249 đã thay nhau ứng trực 24/24. "Sông Hồng rất khó đoán", trung tá công binh hơn 25 năm kinh nghiệm bắc cầu, đánh giá.
Dòng sông mang tên nền văn minh Việt cổ chảy qua Bắc Bộ tạo nên một đồng bằng phì nhiêu lâu đời nhất nước, nhưng điều kiện thủy văn khắc nghiệt. Từng đi bắc cầu phao vượt sông khắp miền Bắc, anh Bình khẳng định chưa từng gặp dòng chảy nào phức tạp như sông Hồng, đặc biệt đoạn qua Phong Châu. Lưu tốc dòng lớn, liên tục thay đổi, xoáy ngược, xoáy xuôi. Các cụ già trong vùng từng nói với bộ đội "nước dữ lắm đấy", và khi làm nhiệm vụ, cán bộ, chiến sĩ đã có lúc mất ăn mất ngủ.
Trung tá Bình cho biết mỗi đốt cầu được cố định bằng một chiếc neo vuông góc với mặt nước, trong điều kiện dòng chảy ổn định và ít rác. Nhưng sông Hồng lưu tốc lớn, mang theo nhiều rác thải đã cuốn trôi hai chiếc neo chùm mỗi chiếc nặng hàng chục tấn xuống đáy sông. Neo bị cát vùi lấp đến nay chưa có cách nào lấy lên được.
Không thể dùng neo tời nguyên bản của bộ cầu - vốn chỉ phục vụ cho mục đích quân sự duy trì ngắn ngày, Công binh 249 buộc phải dùng neo tời do đơn vị tự nghiên cứu. Để neo giữ và vận hành, bộ đội đưa toàn bộ hệ thống dây cáp về hai bên đầu cầu và cố định góc 45 độ; thượng lưu, hạ lưu đều dùng dây cáp thép chịu lực lớn từ phi 13 đến phi 20, vận hành bằng tời máy và tời tay để giữ cho nhịp cầu ổn định.
Học sinh tan trường qua sông trên cầu phao. Ảnh: Phạm Chiểu
Cầu phao hoạt động từ 5h đến 21h mỗi ngày. Rạng sáng, tiểu thương chạy chợ, xe cộ nối hàng dài chờ bộ đội mở barie để qua sông. Mỗi đầu cầu có bốn chiến sĩ túc trực giúp bà con đẩy xe hàng, hỗ trợ học sinh di chuyển. Đến giờ quy định, công binh cho phương tiện dừng qua lại để bảo quản, kiểm tra kỹ thuật từng đốt cầu, cho hàn vá, sửa chữa nếu có vấn đề. Công việc kết thúc lúc 23h, bộ đội đóng cầu để nghỉ ngơi.
Thời gian đầu, người dân đi chợ buôn bán đề xuất công binh mở cầu sớm và đóng cầu muộn hơn. Anh Bình cho biết nếu kéo dài vài tháng có thể cân nhắc nhưng một năm ròng bộ đội không thể đảm bảo sức khỏe. Bởi ngoài duy trì đi lại, công binh còn kiểm tra kỹ thuật tới nửa đêm. Sau khi đóng cầu, đơn vị cắt cử chiến sĩ trực gác đảm bảo người và phương tiện không qua lại, bảo vệ trang thiết bị trên sông và đặc biệt theo dõi mực nước lên xuống hàng giờ để kịp thời thông báo cho chỉ huy.
Anh Bình có mặt trong các nhóm thủy văn miền Bắc từ Lào Cai đến Phú Thọ, đều đặn theo dõi thông tin về mưa, nước mỗi ngày. "Dòng sông khó đoán không biết lối nào mà lần", trung tá Bình nhắc lại. Cắt sớm quá bà con khổ không có lối đi, cắt muộn thì nguy cơ trôi mất cầu. Vì thế bộ đội luôn phải canh nước lên là lập tức báo động để kịp thời ứng phó. Ngoài thông tin thủy văn được cung cấp, công binh đóng cọc tiêu đánh dấu mực nước lên xuống mỗi ngày để kịp thời xử lý tình huống.
Trong một năm duy trì, nhiều lần bộ đội Lữ đoàn 249 phải tạm cắt cầu do mực nước biến đổi nhanh bất ngờ. Tháng 10/2024, lũ về, nước sông dâng cao khiến bộ đội phải tạm cắt cầu hai lần. Thấy rõ mực nước lên nhanh, hơn 60 quân nhân được huy động cắt cầu khẩn cấp. Bộ đội hợp lực dùng cả tời tay, tời máy đẩy được một cánh cầu bờ Tam Nông lên thượng lưu, cánh còn lại phía bờ Lâm Thao phải đưa xuống hạ lưu để neo ghìm.
Hai tháng trước, ngày 11/6, lưu tốc dòng lên tới 3 m/s mang theo nhiều rác, cành cây lớn mắc vào cầu khiến nước tràn lên mặt cầu. Lúc 9h, bộ đội phải tạm dừng cho người dân qua sông để cắt cầu khẩn cấp. Mỗi lần cầu phao tạm dừng, bộ đội dùng phà quân sự đưa người dân, xe máy, xe đạp qua sông.
Thượng tá Đỗ Văn Hưng, Phó lữ đoàn trưởng Lữ đoàn Công binh 249 cùng đồng đội đi kiểm tra hoạt động của cầu phao. Ảnh: Phạm Chiểu
Giữ cầu, xây bến
Sau Tết là những ngày công binh "tạm nhàn nhã" khi nước cạn, mặt sông hiền hòa. Nhiệm vụ của đơn vị lúc này ngoài duy trì hoạt động của cầu phao còn thi công công trình cải tạo sửa chữa bến vượt.
Thượng tá Đào Văn Hưng, Phó lữ đoàn trưởng Lữ đoàn 249, cho hay tháng 9/2024 khi khảo sát vị trí bắc cầu phao, bộ đội đã phát hiện sạt lở hai bên bờ. Nếu để kéo dài gây nguy cơ xâm thực, vườn tược, công trình dân sinh sẽ sạt xuống sông. Đơn vị đã báo cáo lãnh đạo Binh chủng Công binh đề xuất gia cố bến Vượt và được Bộ Quốc phòng đồng ý chủ trương sau khi các cơ quan chức năng kiểm tra, khảo sát.
Các hạng mục cải tạo bến vượt cơ bản nằm dưới nước, bộ đội công binh phải đắp bờ vây, hút nước rồi mới kè taluy hai bên bờ kéo dài xuống lòng sông. Bộ đội thi công ngày đêm, phấn đấu khi cầu Phong Châu khánh thành thì công trình cải tạo cũng hoàn thành.
"Công trình sẽ giúp chống sạt lở, đảm bảo an toàn cho nhà cửa nhân dân hai bên bến sông", thượng tá Hưng cho biết. Tháo dỡ xong cầu phao, Lữ đoàn sẽ bàn giao lại cho Quân khu 2 làm bến huấn luyện.
Con đường dẫn xuống bến Vượt được mở rộng vài chục mét giúp dòng phương tiện qua cầu phao dễ hơn. Anh Hưng, anh Bình nhớ một năm trước, nơi này lau sậy cao quá đầu người. Ngày đầu tiên có mặt, bộ đội cầm dao rựa vén cây vạch cỏ phát quang tìm vị trí bắc cầu. Trong cơn mưa trắng trời, công binh ở lều bạt dã chiến, chia nhau ở nhờ trường học, nhà văn hóa, nhà dân trong lúc cấp tốc sửa sang nơi đóng quân.
Sở chỉ huy tạm thời của Lữ đoàn đặt bên bờ Tam Nông cách cầu vài trăm mét, vốn là nhà máy gạch bỏ hoang người dân dùng chăn bò. Dãy nhà hoang sau một năm giờ có phòng khách, phòng ở, phòng giao ban, nhà ăn. Nơi chăn bò thành vườn rau, bắc giàn mướp, nuôi gà, xây dựng cả khu kỹ thuật. Cuộc sống không tạm bợ trong 365 ngày giữ cầu phao, chờ xây cầu mới.
Một năm bộ đội Lữ đoàn Công binh 249 duy trì cầu phao Phong Châu. Video: Lộc Chung
Trước ngày cầu Phong Châu mới khánh thành, cán bộ chiến sĩ Lữ đoàn vẫn túc trực hai đầu cầu hỗ trợ người dân, xe cộ đi lại giữa đôi bờ. Hơn một năm qua, cầu phao đã đảm bảo cho hơn 5 triệu lượt người và phương tiện đi lại qua sông, bình quân mỗi ngày gần 14.000 lượt.
Như người dân hai bên sông, bộ đội công binh cũng đếm ngược từng ngày chờ cầu Phong Châu mới khánh thành để người dân đi lại an toàn, đơn vị hoàn thành nhiệm vụ, yên tâm tháo dỡ cầu phao. Trung tá Bình với đồng đội sẽ không còn đau đáu canh nước sông Hồng mỗi ngày mưa to.
Hoàng Phương