Việc một số trí cửa sổ máy bay lệch ghế ngồi không phải lỗi bố trí nội thất hay sự tùy tiện của hãng hàng không, mà xuất phát từ những ràng buộc kỹ thuật và an toàn trong chế tạo máy bay.
Vị trí ngồi trên máy bay lệch cửa sổ. Ảnh: Inside Hook
Cửa sổ cố định theo khung chịu lực
Thân máy bay được cấu thành từ các khung dọc chịu lực (fuselage frames), đặt cách nhau một khoảng cố định. Theo nghiên cứu của Trung tâm Hàng không Vũ trụ Hoàng gia Hà Lan (NLR), khi bay ở độ cao hành trình, sự chênh lệch áp suất giữa trong và ngoài cabin khiến thân máy bay giãn nở liên tục.
Trong điều kiện này, bất kỳ lỗ khoét nào trên thân, bao gồm cửa sổ, đều làm yếu cấu trúc. Do đó, cửa sổ buộc phải nằm giữa các khoảng khung xương đã được tính toán để phân tán lực đều. Việc thay đổi vị trí cửa sổ sẽ đòi hỏi gia cố thêm khung, làm tăng trọng lượng và chi phí chế tạo. Vì hệ thống khung là bất biến, vị trí cửa sổ cũng cố định và hoàn toàn tách biệt với cách bố trí ghế bên trong.
Hãng bay thay đổi ghế để tối ưu doanh thu
Trái ngược với cửa sổ, hệ thống ghế trong cabin được gắn trên các đường ray linh hoạt dưới sàn, cho phép tùy chỉnh khoảng cách giữa hai hàng ghế (seat pitch).
Theo Boeing, các hãng hàng không thường tối ưu hóa không gian để tăng số lượng khách. Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) cho biết, các hãng hàng không giá rẻ thường bố trí số ghế nhiều hơn tới 18% so với hãng truyền thống trên cùng một loại máy bay.
Để làm được điều này, hãng bay sẽ thu hẹp khoảng cách giữa các hàng ghế, thường dao động từ 71 cm đến 86 cm. Mỗi hãng chọn một khoảng cách khác nhau, dẫn đến việc hàng ghế hiếm khi trùng khớp với các ô cửa sổ vốn đã "đóng đinh" trên thân máy bay. Việc căn chỉnh từng ghế cho khớp với cửa sổ sẽ làm giảm số lượng ghế, không mang lại hiệu quả kinh tế.
Ưu tiên an toàn thoát hiểm
Quy định an toàn cũng là rào cản khiến cửa sổ không thể tùy chỉnh theo trải nghiệm hành khách. Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) yêu cầu nhà sản xuất phải đảm bảo khả năng sơ tán toàn bộ hành khách trong 90 giây.
Các cửa thoát hiểm phải được đặt tại vị trí chịu lực tốt nhất của khung thân. Khu vực xung quanh cửa thoát hiểm cần bố trí tấm vách và thiết bị hỗ trợ, dẫn đến việc cửa sổ tại đây có thể bị lược bỏ hoặc dịch chuyển, gây ra sự lệch pha so với hàng ghế khi nhìn từ bên trong.
Ngoài ra, hình dáng cửa sổ hiện nay đều được bo tròn để tránh tập trung ứng suất gây nứt vỡ vỏ máy bay – bài học từ thảm họa de Havilland Comet năm 1954. NASA khẳng định việc thiết kế cửa sổ là một quá trình phức tạp nhằm cân bằng giữa độ bền, an toàn và trọng lượng, nên không thể thay đổi đơn thuần vì sở thích ngắm cảnh.
Không ảnh hưởng đến an toàn bay
Việc cửa sổ lệch so với ghế ngồi không gây ảnh hưởng đến an toàn của hành khách. Chức năng chính của cửa sổ là duy trì ánh sáng tự nhiên, hỗ trợ quan sát trong một số tình huống và đảm bảo cảm giác thoáng khi ngồi trong cabin. Khả năng quan sát của hành khách không phải yếu tố bắt buộc trong quy trình sơ tán, vốn dựa vào tín hiệu đèn, chỉ dẫn của phi hành đoàn và hệ thống cửa thoát hiểm.
Nói cách khác, dù không nhìn ra ngoài, hành khách vẫn được đảm bảo an toàn theo tiêu chuẩn chung của ngành hàng không.
Bài toán giữa kỹ thuật và trải nghiệm
Từ góc nhìn của hành khách, việc cửa sổ không thẳng hàng với ghế có thể gây khó chịu, đặc biệt với những người thích ngắm cảnh từ trên cao. Theo Nghiên cứu kết cấu thân máy bay của NASA, đằng sau mỗi cửa sổ là một quá trình thiết kế phức tạp, nơi các kỹ sư phải cân bằng giữa độ bền thân máy bay, an toàn thoát hiểm, giảm trọng lượng và tối ưu chi phí vận hành.
Do đó, cửa sổ máy bay không thể tùy chỉnh đơn giản theo mong muốn của hành khách. Chúng là bộ phận gắn liền với cấu trúc chịu lực, phản ánh cách ngành hàng không đặt an toàn và hiệu quả vận hành lên hàng đầu.
Một số nhà sản xuất máy bay và hãng hàng không vẫn tìm cách cải thiện trải nghiệm hành khách bằng cách điều chỉnh nhẹ vị trí ghế, sử dụng tấm vách rộng hơn hoặc thiết kế cửa sổ lớn hơn, như mẫu Boeing 787 Dreamliner. Theo Boeing, mức độ linh hoạt này vẫn rất hạn chế vì mọi thay đổi đều phải tuân thủ các tính toán kết cấu thân máy bay và các quy định an toàn của cơ quan hàng không.
Mai Phương (Theo NASA, FAA, Boeing)