Những ngày cuối tháng 9, dọc gầm cầu vượt Phú Mỹ qua hai phường Phú Thuận và Tân Thuận (quận 7 cũ), gần chục ôtô, xe tải đậu dàn hàng ngang bên cạnh nhiều xe chở đầy rác thải. Ở dưới đất nhiều túi nilon, ly nhựa, bìa carton chất thành nhiều bãi lớn.

Những đoạn có rào chắn cao hơn hai mét phía cuối cầu, nhiều người dân mở lối để bàn ghế, đậu hàng dài xe máy buôn bán cà phê, nước giải khát. Có nơi gầm cầu còn thành bãi chứa máy móc, vật liệu xây dựng, thùng gỗ, giấy... Dù theo quy định không cho phép khai thác, sử dụng không gian dưới gầm cầu.

Nhà ở gần công trình này, bà Mai Lan, cho biết gầm cầu đoạn trước nhà lâu nay đã thành nơi đổ rác, đậu ôtô tràn lan. Hàng ngày, xe tự chế kéo thùng rác phía sau đem tới nơi này đổ thành bãi rác để phân loại. Ban đêm, nhiều người lại thường chở bao tải quần áo, nệm, sofa, tủ gỗ cồng kềnh vứt bỏ.

"Có hôm họ chở xác chó, mèo trong các bao tải ra để nhiều ngày bốc mùi theo hướng gió thổi vào nhà rất khó chịu, tôi phải tự tay đi dọn", bà nói.

Trước việc chiếm dụng không gian dưới cầu thành nơi xả rác, đậu xe, hồi năm 2022 và 2023, TP HCM từng triển khai rào chắn các gầm cầu. Tuy nhiên, một số nơi vẫn diễn ra bị chiếm dụng.

Tại cầu Rạch Chiếc (TP Thủ Đức cũ), nhiều đoạn rào chắn bằng thép cũng bị phá để bỏ nhiều bộ sofa, chăn mền, tấm cao su dày và tấm bạt của thùng xe tải. Thậm chí, nhiều tấm nệm, thùng xốp còn đặt cạnh rào chắn, lấn ra mặt đường cản trở xe chạy.

Cách đó khoảng 10 km, phía dưới cầu Nguyễn Văn Cừ (quận 8 cũ), tấm ván ép, thùng xốp chất đống nằm cạnh cây cối um tùm. Một số hộ sống dưới dạ cầu còn nuôi gia cầm, nấu ăn.

Ông Lê Lợi, Chủ tịch UBND phường Phú Thuận, cho biết đơn vị thường xử lý hành vi lấn chiếm khu vực gầm cầu Phú Mỹ nhưng người dân vẫn tái phạm. Nhiều người thiếu ý thức canh lúc ban đêm chở rác đến vứt, trong đó có nhiều loại cồng kềnh như nệm, sofa, đồ gỗ, phường phải huy động người thu gom mất thời gian.

Đến cuối năm 2024, TP HCM cũ có hơn 1.100 cầu lớn, nhỏ. Theo rà soát của Sở Xây dựng, gần đây tại nhiều dạ cầu như Phú Mỹ, Him Lam, Ông Lớn, Lò Gốm ở các quận 6, 7 và huyện Bình Chánh cũ đã xảy ra tình trạng đổ xe tự phát, tập kết rác thải, vật liệu nhà xưởng, công trình, lấn chiếm trái phép để dựng nhà ở.

Tại cầu Rạch Ông, nhiều xe máy để dưới gầm cầu bên cạnh các dây điện, bó cáp viễn thông đấu nối chằng chịt dọc theo thành và gầm cầu dễ gây chập điện cháy nổ. Sở Xây dựng đã có nhiều văn bản yêu cầu các đơn vị quản lý nhắc nhở, chấn chỉnh tuy nhiên vẫn còn tình trạng tái lấn chiến sau khi đoàn kiểm tra rời đi.

Trước tình trạng này, đơn vị đã đề xuất tận dụng các gầm cầu tổ chức bãi trông xe, hoạt động thể dục thể thao phù hợp với điều kiện thực tế, không ảnh hưởng đến an toàn kết cấu công trình, đảm bảo an toàn phòng cháy, trật tự giao thông. Việc này nhằm góp phần giải quyết nhu cầu đổ xe rất lớn trong điều kiện thiếu bến bãi.

Về phía công an, đại tá Trần Văn Hiếu, Trưởng phòng Cảnh sát PCCC TP HCM, cho biết lực lượng đang chủ động rà soát các khu vực cầu vượt, gầm cầu bị chiếm dụng dễ dẫn đến nguy cơ cháy nổ. Đồng thời đơn vị đã hướng dẫn, xử lý các trường hợp vi phạm, yêu cầu khắc phục để tránh xảy ra sự cố.

Hiện gầm cầu không được phép kinh doanh, dừng đỗ xe, vì nằm trong phạm vi bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông. Tuy nhiên do nhu cầu thực tế, một số địa phương đã đề xuất tận dụng tạm thời. Hà Nội trước đây từng bố trí bãi xe dưới gầm cầu Vĩnh Tuy nhiên sau vụ cháy nghiêm trọng thiêu rụi hàng trăm phương tiện, thành phố đã yêu cầu di dời toàn bộ bãi xe dưới gầm cầu. Hồi đầu năm 2023, cầu Rạch Lăng ở quận Bình Thạnh cũ từng xảy ra cháy do đốt rác làm yếu kết cấu cầu.

Đình Văn - Giang Anh