Từ ngày 1/7, Quảng Nam sáp nhập với Đà Nẵng, trở thành thành phố trực thuộc Trung ương có diện tích lớn nhất cả nước, 11.860 km2, dân số hơn 3 triệu người, trong đó phần lớn diện tích Quảng Nam cũ là miền núi.
Ba xã A Ting, Jơ Ngây, Sông Kôn (huyện Đông Giang, Quảng Nam cũ) được sáp nhập thành xã Sông Kôn. Nhân Ngày hội văn hóa truyền thống Cơ Tu cuối tháng 9, các già làng quyết định kết nghĩa anh em để thắt chặt đoàn kết trên dãy Trường Sơn.
Những người có uy tín của ba xã được dân làng đón tiếp trước lễ. Trụ sở xã Sông Kôn mới đặt tại địa bàn Jơ Ngây cũ, vì vậy già làng Jơ Ngây là chủ nhà, còn già làng A Ting và Sông Kôn là khách đến kết nghĩa.
Trong lúc xếp hàng tiến vào cánh cổng nhà văn hóa, già làng Briu Danh, 69 tuổi, trú thôn Bhờ Hoồng, xã Sông Kôn (cũ) đã thổi tù và mời gọi dân làng tụ tập lại nhà văn hóa, chuẩn bị cho buổi lễ quan trọng.
Tiếng tù và là âm thanh linh thiêng trong lễ hội của người Cơ Tu, được thổi để mở đầu cho buổi lễ, gọi thần linh, tổ tiên về chứng giám.
Lễ vật những người xã A Ting và Sông Kôn mang đến làng ở xã Jơ Ngây ngoài rượu tà vạt (lấy từ cây đoác), cá sông còn có một con gà. Khoảng 30 người có uy tín trong hai xã cũ đã lần lượt bước qua cánh cổng nhà văn hóa để thực hiện nghi lễ quan trọng của đồng bào.
Sau màn chào hỏi, các già làng cùng nhau ngồi lại trên chiếc bàn đã dọn sẵn, hát lý (hình thức dân ca phổ biến với người Cơ Tu), để thể hiện sự tôn trọng, ca ngợi tình cảm anh em, tình nghĩa gắn bó giữa các cộng đồng, cam kết sống chan hòa, giúp đỡ nhau lâu dài.
Các già làng sau đó cùng nâng ly rượu, dùng một ít thịt heo nướng để thể hiện sự kính trọng và hiếu khách, khẳng định lời hứa kết nghĩa anh em giữa các buôn làng, xã cũ.
Sau ly rượu, già làng A Lăng Chúc, 84 tuổi, thôn Ra Lang, xã Jơ Ngây cũ (áo dài, khăn đóng) bắt tay các già làng đại diện cho xã A Ting và Sông Kôn, khẳng định thêm tình đoàn kết gắn bó.
Những người uy tín trong làng cũng lần lượt bước vào nhà văn hóa, họ được những người chủ nhà thiết đãi rượu, thịt, trao nhau những cái bắt tay nồng ấm.
Trong tiếng chiêng trống, đoàn người cùng nhau đi quanh cây nêu - biểu tượng kết nối trời, đất và con người; con trâu - lễ vật dâng thần linh. Khi trâu được buộc dưới cây nêu, cả làng cùng nhau nhảy múa, hát lý, uống rượu.
Đồng bào Cơ Tu sau đó đứng vòng quanh linh vật trâu - linh vật dâng cúng thần linh để nhảy điệu múa truyền thống tâng tung da dá. Điệu múa thể hiện sự biết ơn thần linh, cầu mong mùa màng bội thu, dân làng đoàn kết, cuộc sống ấm no.
Trong thời gian này, các già làng và người có uy tín cùng nhau tề tựu trong gian nhà được lợp mái từ cây rừng, xung quanh trang trí vải thổ cẩm người dân trong vùng dệt thủ công để hát lý, bàn cách gìn giữ phong tục, gắn kết cộng đồng.
Già làng xã Jơ Ngây chuẩn bị vật phẩm là bình sứ, vải thổ cẩm của người trong làng, dành tặng cho các già làng hai xã A Ting và Sông Kôn.
Sau lễ kết nghĩa, người dân ba xã cùng thi múa tâng tung da dá, hàng nghìn người tập trung về nhà văn hóa để cổ vũ, tìm hiểu văn hóa Cơ Tu.
Những tiết mục văn nghệ cũng được người dân tập luyện suốt nhiều tháng để cùng trình diễn trước cộng đồng.
Ngày hội văn hóa Cơ Tu xã Sông Kôn lần thứ nhất còn có nhiều hoạt động như gian hàng bán sản vật, món ăn địa phương, đồ thủ công mỹ nghệ...
Ông Đỗ Hữu Tùng, Chủ tịch UBND xã Sông Kôn, cho biết trước đây đồng bào Cơ Tu chỉ kết nghĩa giữa các làng, đây là lần đầu tiên việc kết nghĩa diễn ra giữa các xã. “Sau sáp nhập, ba xã thành xã Sông Kôn. Lễ kết nghĩa có ý nghĩa quan trọng, giúp thắt chặt quan hệ và tạo tiếng nói chung”, ông nói.
Trong văn hóa Cơ Tu, kết nghĩa anh em giữa các làng là cách hóa giải mâu thuẫn trong quá khứ. Với ba xã A Ting, Sông Kôn và Jơ Ngây, tuy không có hiềm khích, song do khoảng cách địa lý nên ít giao lưu, gắn kết. “Việc kết nghĩa lần này không chỉ gìn giữ, phát huy văn hóa Cơ Tu mà còn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, hướng tới đời sống tốt đẹp hơn”, ông Tùng nhấn mạnh.
Nguyễn Đông