Trong 6 tháng đầu năm, lĩnh vực công nghệ chứng kiến một làn sóng sa thải mới khi hàng chục công ty công nghệ lớn cắt giảm nhân sự, như Microsoft, Google, Meta, IBM, hay các công ty ít tên tuổi hơn như PwC, Chegg.
AI với khả năng đảm nhiệm một phần công việc được coi là nguyên nhân chính. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng thực tế phức tạp hơn, khi các ông lớn sa thải nhân viên vì cần thêm nhiều vốn để đặt cược vào AI, cũng như tuyển dụng lực lượng lao động mới có chuyên môn AI nhiều hơn.
Minh họa việc nhân sự bị sa thải vì AI. Ảnh: Meta AI
Microsoft trở thành tâm điểm trong làn sóng sa thải những tháng qua, khi cho gần 6.000 nhân viên nghỉ việc vào tháng 5 và 9.000 nhân viên khác vào tháng 7. Ban lãnh đạo tập đoàn không giấu tham vọng và CEO Satya Nadella cũng công khai về kế hoạch chuyển đổi AI của công ty. "Có khoảng 20-30% số code trong kho lưu trữ và một số dự án của chúng tôi được viết bằng AI", ông Nadella cho biết hồi tháng 4. "Không những thế, các AI Agent còn có thể xem xét và kiểm tra code. Tỷ lệ sử dụng đang tăng lên".
Trong báo cáo tài chính hồi tháng 5, ông cho biết Microsoft chi tiêu vốn 21,4 tỷ USD trong quý I/2025, một phần dành để thuê các trung tâm dữ liệu. Ông nhấn mạnh công ty "đang trên đà đẩy chi tiêu vốn lên 80 tỷ USD năm nay", phần lớn cho mục tiêu liên quan đến AI.
Hồi đầu năm, Meta sa thải 5% nhân viên, tương đương 4.000 người. Trong khi đó, CEO Mark Zuckerberg tái khẳng định kế hoạch đầu tư hơn 60 tỷ USD riêng trong năm 2025 vào trí tuệ nhân tạo, chủ yếu xây dựng trung tâm dữ liệu. Về lâu dài, Meta sẽ chi "hàng trăm tỷ USD" cho hạ tầng AI.
"Chúng tôi đặt cược trong năm tới, có lẽ một nửa hoạt động về phát triển phần mềm sẽ được thực hiện bởi AI thay vì con người. Sau đó, số này sẽ tăng dần", CEO Meta nói trong cuộc trò chuyện với Nadella.
Một trong những tham vọng của Zuckerberg là phát triển "siêu trí tuệ nhân tạo" bằng cách chi hàng tỷ USD lôi kéo nhân tài. Ông sẵn sàng bỏ ra tới 14,3 tỷ USD để mua 49% cổ phần Scale AI và lôi kéo nhà sáng lập Alexandr Wang đầu quân cho công ty.
IBM cũng cắt giảm khoảng 8.000 người ở bộ phận nhân sự và một số bộ phận khác, trong bối cảnh AI đảm nhiệm được công việc hành chính thông thường. Tuy nhiên, công ty cũng đang tuyển dụng thêm kỹ sư và nhân viên bán hàng, báo hiệu sự chuyển dịch sang những vị trí đòi hỏi sự sáng tạo và khả năng ra quyết định phức tạp.
Google không có đợt điều chỉnh nhân sự quy mô lớn, nhưng thực hiện những đợt cắt giảm nhỏ lẻ ở từng bộ phận, như hàng trăm vị trí trong nhóm Android, Pixel và Chrome. Hãng cho biết nhu cầu tinh giản hoạt động và đầu tư vào AI là hai lý do chính. Cuối tháng 4, CEO Sundar Pichai nói 30% code mới tại công ty được viết bằng AI, tăng từ 25% so với tháng 10/2024.
Công ty kiểm toán PwC và công ty công nghệ giáo dục Chegg cũng tham gia "xu hướng sa thải". Trong đó PwC giảm 1.500 việc làm. Chegg giảm 22% lực lượng lao động. Ngày 16/7, "đội quân nhãn dán" Scale AI cũng sa thải 14% lực lượng lao động, tương đương 200 nhân viên chính thức.
"Việc sa thải không chỉ do AI thay thế người lao động, mà các công ty cần giải phóng vốn để đầu tư vào AI", nhà phân tích Deedy Das của Menlo Ventures nói với CNBC-TV18.
"Vấn đề không phải là AI thay thế con người mà là tái cấu trúc để có nguồn vốn tài trợ cho sáng kiến AI", nhà bình luận công nghệ Wes Roth đồng tình. "Cách tiếp cận của các công ty như Microsoft, Meta được phản ánh trên toàn ngành. Họ đang tinh giản các tầng quản lý, ưu tiên vai trò kỹ thuật hơn là hành chính".
"Có thể sẽ phải hối hận sau 5 năm nữa"
"Con người đại diện cho sự đổi mới, còn AI là sự bắt chước", Alexandra Ebert, Giám đốc AI và dữ liệu tại công ty phân tích Mostly AI, nêu ý kiến trên Fortune. "Sa thải vì AI không chỉ thiển cận, mà còn là hoạt động kinh doanh tồi tệ. Hành động hôm nay có thể buộc họ phải đuổi theo vào ngày mai".
Bà Ebert đánh giá AI rất tuyệt vời khi làm được nhiều việc hơn trong thời gian ngắn hơn. Tuy nhiên, nó chỉ giúp tăng tốc quy trình, giảm công việc lặp đi lặp lại và tiết kiệm thời gian, nhưng không thể tạo ra thế hệ sản phẩm và dịch vụ tiếp theo. Do đó, nếu cắt giảm nhân sự, các công ty có thể sẽ hối hận trong ít nhất 5 năm tới.
"Những doanh nghiệp chiến thắng về lâu dài đều đổi mới, sáng tạo, tạo sản phẩm mới, định hình cách thức vận hành và tìm ra thứ mang tính đột phá, tạo ấn tượng với khách hàng theo cách mới mẻ", bà tiếp tục. "Những tư duy sáng tạo đó chỉ đến từ con người. AI đóng vai trò 'tái chế' vì được đào tạo dựa trên ý tưởng của người khác, bắt chước khuôn mẫu".
Theo học giả Mark Runco, AI "tạo ra sự sáng tạo nhân tạo", tức làm nhiệm vụ hỗ trợ người sáng tạo, không thể thay thế họ. Doanh nghiệp nên yêu cầu các nhóm dùng AI để "giải phóng công việc", nhưng cũng tạo không gian mới để họ suy nghĩ, sáng tạo
Bà Ebert cũng nhận định các dự đoán về AI hiện có thể đã bị thổi phồng. "Nhân loại chưa bao giờ có thành tích tốt khi dự đoán tương lai", bà nói. "Nếu dự đoán của các tạp chí những năm 1950-1960 đúng, đây có lẽ chúng ta đã đi làm bằng ôtô bay, hay dọn dẹp nhà cửa bằng máy hút bụi chạy bằng năng lượng hạt nhân rồi".
Bảo Lâm tổng hợp
- CEO Luna Base AI: Lập trình viên cấp thấp dễ bị AI thay thế
- 'Sếp' Microsoft bị phản ứng vì khuyên dùng AI 'chữa lành' khi mất việc
- Những dự đoán của Sam Altman về cách AI thay đổi thế giới
- 'Bão' đơn xin việc AI
- CEO Salesforce: 'AI đang đảm nhiệm 30% công việc của công ty'