Khoản 21 Điều 3 Luật Đất đai năm 2024 quy định Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất (gọi tắt là Sổ đỏ) là chứng thư pháp lý để Nhà nước xác nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất hợp pháp của người có quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất. Tài sản gắn liền với đất được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất là nhà ở, công trình xây dựng gắn liền với đất theo quy định của pháp luật. Giấy chứng nhận về quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (tên gọi trước đây) theo quy định của các luật có liên quan được thực hiện theo quy định của Luật này có giá trị pháp lý tương đương như Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất tại Luật này.
Trên phương diện pháp lý, bản chụp (photocopy) hay bản sao (có công chứng, chứng thực) không có giá trị pháp lý để thay thế bản gốc trong các trường hợp liên quan đến quyền định đoạt quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất như: tặng cho, thừa kế, chuyển nhượng, thế chấp... và một số trường hợp khác theo quy định của pháp luật. Việc người khác sử dụng bản chụp, bản sao không thể thực hiện các quyền nói trên.
Tuy nhiên, việc để lộ lọt bản photocopy có thể là cơ hội để kẻ gian thực hiện một số hành vi phạm pháp. Mặc dù không mang tính phổ biến nhưng đã có một số vụ việc được thực hiện một cách trót lọt. Cụ thể như sau:
Kẻ gian sẽ tạo một bản sổ đỏ giống y thật (scan, copy toàn bộ nội dung từ sổ đỏ photo sang sổ đỏ giả). Sau đó, kẻ gian làm hồ sơ giả gồm CCCD, đăng ký kết hôn, giấy chứng tử, Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân... theo đúng thông tin người chủ sử dụng đất. Tuy nhiên, ảnh và vân tay trên CCCD thì không phải ảnh của chủ đất mà là ảnh và vân tay của người đóng thế mà người này sẽ là người thực hiện các giao dịch liên quan đến sổ đỏ đó như nhận đặt cọc, chuyển nhượng, cầm cố. Một số trường hợp sự giả mạo hồ sơ, giấy tờ rất tinh vi, đòi hỏi phải có nghiệp vụ mới có thể phát hiện.
Để phòng ngừa, người dân cần bảo quản, cất giữ sổ đỏ ở nơi an toàn. Không cung cấp, chia sẻ thông tin sổ đỏ một cách tùy tiện. Cụ thể như việc đăng bán nhà đất thì nhiều người đăng cả bản chụp sổ đỏ để chứng minh mình là chính chủ mà không làm mờ các thông tin quan trọng như số sổ, ngày cấp, người cấp, số thửa, diện tích, sơ đồ thửa đất.
Hành động này thực sự tiềm ẩn rủi ro mà chủ đất thường chủ quan với suy nghĩ rằng đằng nào cũng bán thì không cần phải giữ bí mật nữa. Trong khi việc bán nhà có thể mất cả năm thì đã quá đủ thời gian để kẻ gian thực hiện hành vi bất chính.
Trong trường hợp có sự nghi ngờ đã bị kẻ gian lợi dụng thì đương sự có thể đến văn phòng công chứng nhờ tra cứu thông tin về tình trạng pháp lý của sổ đỏ được lưu trữ trên hệ thống Quản lý Hợp đồng công chứng và dữ liệu ngăn chặn (UCHI) và phải trả phí theo quy định (nếu có).
Luật sư Nguyễn Thị Phương Hoa
Công ty Luật Bảo An, Hà Nội