Từng tiếng cuốc bổ xuống lại nhắc nhở anh về niềm hy vọng sụp đổ. Chỉ vài tháng trước, chàng kỹ sư 27 tuổi này còn đang nghiên cứu file dự án trong phòng máy lạnh ở một nhà máy cách đó hàng trăm km. Công việc ấy là tấm vé đưa cả gia đình Bawge thoát cảnh nghèo đói. Gia đình đã hy sinh nhiều năm để Bawge hoàn thành việc học.
Bây giờ anh lại quay về quê do chẳng còn con đường nào khác khi làn sóng tàn phá kinh tế đang lan khắp Ấn Độ vì Covid-19. Để sống tiếp, Bawge nhận việc đào mương cho một dự án công. Bên cạnh anh là một cựu nhân viên ngân hàng, một bác sĩ thú y và ba sinh viên MBA. Hết ngày, mỗi người nhận 3,7 USD.
"Nếu tôi không làm việc, cả nhà sẽ không có gì ăn", Bawge nói, mồ hôi lấm tấm trên trán. "Cái đói đánh bay mọi khát vọng".
Earappa Bawge (phải), đào hố trồng cây ở quê để kiếm tiền theo chương trình việc làm nông thôn của chính phủ hôm 14/9, sau khi mất việc vì Covid-19. Ảnh: Washington Post
Kinh tế lao đao do hậu quả của một trong những lệnh phong tỏa nghiêm ngặt nhất thế giới, chương trình việc làm nông thôn ở Ấn Độ nổi lên như cứu cánh cho một ít trong hàng chục triệu lao động mất việc làm.
Chương trình của chính phủ nhằm đảm bảo 100 ngày làm việc cho lao động không có kỹ năng ở nông thôn, vốn thiết kế để chống lại đói nghèo và giảm tính bấp bênh của thu nhập nông thôn, giờ trở thành biểu tượng cho thấy giấc mơ của hàng triệu người thuộc tầng lớp trung lưu Ấn Độ đang được gỡ rối như thế nào.
Chương trình đang là giải pháp cuối cùng cho người có bằng đại học cũng như giới cổ cồn trắng, những người không tìm được mạng lưới an toàn nào khác. Hơn 17 triệu người đã nộp đơn tham gia chương trình từ tháng 4 đến giữa tháng 9. Gần 60 triệu hộ gia đình đã tham gia trong thời gian này, cao hơn tổng số người tham gia của năm ngoái và cao nhất trong lịch sử 14 năm của chương trình.
Nhu cầu vô cùng lớn. Sản lượng kinh tế Ấn Độ suy giảm 24% trong quý hai so với cùng kỳ năm ngoái, tệ hơn bất kỳ nền kinh tế lớn nào. Suốt thời gian toàn quốc phong tỏa, Ấn Độ mất hơn 120 triệu việc làm, đa số là công việc trong các ngành nghề phi chính thức. Nhiều người trong số các lao động mất việc buộc phải quay lại làm những công việc không đúng chuyên môn, thường bị trả lương thấp hơn nhiều.
Những người làm công ăn lương cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Một khảo sát của Trung tâm Giám sát Kinh tế Ấn Độ cho thấy từ tháng 4 đến tháng 8, 21 triệu người làm công ăn lương bị mất việc. Nhóm bị ảnh hưởng nặng nề nhất là lao động có trình độ cao như kỹ sư, giáo viên và kế toán.
Trong khi đó, đại dịch không hề có dấu hiệu sẽ kết thúc. Ấn Độ ghi nhận hơn 5 triệu ca nhiễm Covid-19 và ngày nào số ca nhiễm mới cũng cao nhất thế giới. Với đà này, Ấn Độ sẽ vượt Mỹ, trở thành nước có số ca nhiễm cao nhất thế giới vào tháng tới.
Khi kinh tế suy thoái, ngày càng nhiều người Ấn Độ chuyển sang một chương trình khác đặt tên theo Mohandas Gandhi (MGNREGA), người đã lãnh đạo đất nước giành độc lập. Chương trình do chính phủ khóa trước phát động.
"Những người đến với chương trình là những người bần cùng bất đắc dĩ", Amit Basole, nhà kinh tế học ở Đại học Azim Premji tại Bangalore, nói. Số liệu cho thấy nhu cầu với MGNREGA cao tới mức vượt xa khả năng cung cấp công việc của chính quyền địa phương.
Bawge sống ở huyện Bidar, bang miền nam Karnataka. Theo chính quyền địa phương, hơn 11.000 người có trình độ đại học trở lên đã xin việc trong chương trình này của huyện từ khi lệnh phong tỏa bắt đầu. Họ đào mương, nạo vét hồ và trồng cây. Nhu cầu việc làm tăng đột biến sau khi lệnh phong tỏa hết hiệu lực.
"Thật đáng buồn khi chúng tôi không thể cung cấp việc làm phù hợp trình độ của họ", Gyanendra Kumar Gangwar, cán bộ giám sát chương trình ở Bidar, nói.
Bawge là thế hệ đầu tiên tốt nghiệp đại học của một nhóm dân tộc thiểu số, một trong những nhóm thiệt thòi nhất ở Ấn Độ. Tốt nghiệp đại học đồng nghĩa với việc hy sinh nhiều năm thu nhập có thể nuôi sống cả gia đình 5 người của anh.
Khi bố của Bawge qua đời năm cuối đại học, áp lực đè nặng lên anh khi tìm việc. Cuối năm ngoái, tương lai của Bawge có vẻ tươi sáng khi nhận được công việc quản lý ở một công ty sản xuất dụng cụ tại Bangalore, thủ phủ công nghệ của Ấn Độ. Anh hy vọng sẽ trụ lại được và thăng tiến lên những vị trí cao hơn.
Sau đó, nhà máy đóng cửa vì lệnh phong tỏa do Covid-19. Chuyển sang lao động chân tay không phải quyết định dễ dàng. Nhưng vì ngày càng nhiều thanh niên quay lại làng, họ đi làm cùng nhau.
"Ban đầu tôi rất thất vọng vì cảm thấy mọi hy sinh mà gia đình đã dành cho tôi để học hành tử tế đều lãng phí", Bawge nói.
Trong một ngõ nhỏ khác cùng làng là nhà của Atish Metre, 25 tuổi, có bằng quản trị kinh doanh MBA, người đang đào mương cùng Bawge. Hồi tháng 2, anh từng làm nhân viên cho vay mua nhà tại một trong những ngân hàng lớn nhất Ấn Độ ở Bangalore. Thu nhập 200 USD mỗi tháng đủ để Metre tiết kiệm một khoản nhỏ. Anh rất yêu công việc vì được mặc áo sơ mi cài cúc và đi giày Tây.
Sau khi lệnh phong tỏa ban bố hồi cuối tháng 3, không còn khách hàng nào quan tâm đến việc vay tiền mua nhà nữa. Metre không thể hoàn thành chỉ tiêu do quản lý đặt ra và bị gây áp lực buộc phải nghỉ việc. Anh về làng, dự kiến sẽ ở nhà một tháng hoặc lâu hơn, sau đó quay lại thành phố tìm việc mới. Nhưng bây giờ, Metre rất lo lắng vì số ca nhiễm mới đang tăng cao ở Bangalore.
"Bạn bè sốc khi biết tin tôi đang làm việc này", anh nói. "Họ bảo, cậu học MBA mà bây giờ làm cái này ư?"
Tình hình tương tự diễn ra ở những khu vực khác của Ấn Độ. Tại bang Telangana, Shankaraiah Karravula, người làm giáo viên 14 năm nay, buộc phải chuyển sang chương trình việc làm nông thôn khi ngừng nhận lương vì trường học đóng cửa hồi tháng 3.
"Tôi sẵn sàng làm bất kỳ công việc nào", anh nói.
Ở bang miền đông Odisha, Rajendra Pradhan, 24 tuổi, kỹ sư, vừa đăng ký chương trình.
"Tôi rất buồn nhưng gia đình phụ thuộc vào tôi", anh nói. "Tôi không thể ngồi yên nhìn cả nhà đói khổ".
Bawge trong ngôi nhà ở làng Kamthana. Ảnh: Washington Post
Lệnh phong tỏa dỡ bỏ hồi tháng 6 và tỷ lệ thất nghiệp đã được cải thiện, nhưng nhiều chỉ số kinh tế vẫn suy giảm.
Sudha Narayanan, nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Phát triển Indira Gandhi ở Mumbai, nhận định chương trình việc làm nông thôn vẫn là mạng lưới an toàn trong hai năm tới.
"Đó là lựa chọn dự phòng, nhưng chưa có số liệu nào chỉ ra tình trạng việc làm sẽ quay về như cũ", bà nói.
Bà cho hay chính phủ cần cấp bách mở rộng ngân sách cho chương trình và gia tăng số ngày làm việc.
Với Bawge, công việc này giúp gia đình vẫn có tiền ăn. Anh hy vọng nhà máy sẽ gọi mình quay lại. Nhà máy đã mở cửa lại sau khi hết lệnh hạn chế, nhưng quản lý cho biết công việc chưa nhiều để gọi hết nhân viên về.
"Bố nhất quyết bắt tôi đi học để có tương lai tốt hơn ông", Bawge run giọng nói. "Lệnh phong tỏa đã bóp chết giấc mơ của chúng tôi".
Hồng Hạnh (Theo Washington Post)