Việc xây dựng kinh tế theo hướng tuần hoàn giúp tăng trưởng kinh tế song song với chuyển đổi xanh, phát triển bền vững, theo chia sẻ của nhiều chuyên gia tại Diễn đàn cấp cao Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026 ngày 16/12.
Bà Francesca Nardini, Phó trưởng đại diện Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, lấy ví dụ mô hình tại Huế, nơi UNDP hỗ trợ nghiên cứu và triển khai sáng kiến. Nghiên cứu các dòng chuyển hóa vật liệu cùng 14 giải pháp can thiệp ưu tiên, việc triển khai kinh tế tuần hoàn giúp thành phố giảm 89% lượng rác thải, tăng 4,5% GRDP vào năm 2030.
Một người dân thử nghiệm hoàn vỏ tại máy thu gom chai nhựa tai Huế hồi tháng 9. Ảnh: TTXVN
Đến 2050, các giải pháp trên dự kiến giảm 41% lượng khí nhà kính, góp phần hiện thực hóa tham vọng phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) của thành phố này.
Cụ thể hơn, ông Cung Trọng Cường, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển thành phố Huế, nói họ tránh lãng phí và tận dụng tối đa lượng chất thải tái chế. Năm 2019, thành phố thải 400 tấn rác mỗi ngày, 67% là hữu cơ, nhựa hơn 15%. Ngoài UNDP, họ nhận được hỗ trợ từ WWF nhằm giảm lượng rác nhựa 30% vào năm ngoái.
Trong các dòng nguyên vật liệu, vật liệu xây dựng chiếm tới 77%. Vật liệu sản xuất và tiêu dùng thực phẩm cũng chiếm tỷ trọng đáng kể, trong bối cảnh Huế sản xuất 580.000 tấn nông sản mỗi năm. Do đó, thành phố triển khai chính sách phân loại rác tại nguồn nhằm giảm thiểu lãng phí thực phẩm, đồng thời hỗ trợ một doanh nghiệp xử lý chất thải xây dựng.
Về quan điểm quản lý rác thải, đại diện Huế quan niệm giảm thiểu quan trọng hơn nhiều nỗ lực xử lý sau đó. Lấy ví dụ trận lụt lịch sử tháng trước tại Huế, ông Cường nói lượng rác riêng tại chợ Đông Ba lên tới 200 tấn. Trong khi một ngày bình thường, chợ này thải ra 5 tấn, gồm 1,8 tấn có thể tái chế.
Bên cạnh đó, ông cho rằng chính sách phân loại tất cả rác tại nguồn chỉ phù hợp cho việc tái chế. Trong khi đó, nhà máy điện đốt rác phù hợp và giảm thiểu nhiều cho hoạt động xử lý rác tại địa phương. Cùng với nhà máy điện rác công suất 600 tấn mỗi ngày, ông Cường cho biết Huế không còn rác để chôn lấp.
Với nhà máy điện rác, ông Hoàng Thành Vĩnh, Quản lý chương trình Kinh tế tuần hoàn tại UNDP Việt Nam, khuyến nghị việc phát triển cần sự cân đối hợp lý. Ví dụ, với rác nhựa khó xử lý, tổ chức này và Đại sứ quán Na Uy đang thực hiện sáng kiến đồng xử lý trong sản xuất xi măng. Tức là, rác nhựa khó tái chế như nilon, nhựa tạp, có thể xử lý và trộn với nhiên liệu dùng trong ngành công nghiệp này, hiện tỷ lệ thay thế ở mức 4-5%. Tỷ lệ này còn thấp so với các nước phát triển như Na Uy, Đức.
Rác nhựa là một trong những vấn nạn môi trường tại Việt Nam. Loại này cùng với chất thải từ nông nghiệp, dệt may, điện tử chiếm tới 60% tổng rác thải Việt Nam, theo UNDP.
Ông Vĩnh nói nguồn vật liệu này chưa được tận dụng hết, là nguyên nhân Việt Nam vẫn nhập khẩu nhựa để đáp ứng nhu cầu sản xuất. Trong khi đó, nhựa tái chế đắt hơn nguyên sinh, là rào cản chi phí cho các nhà sản xuất.
Ông nhắc lại việc phát triển các nhà máy điện rác trong bối cảnh Việt Nam còn nhiều dư địa xử lý rác nhựa là chưa hợp lý. Điều này cũng khiến việc phân loại rác tại nguồn ít ý nghĩa, khi công suất xử lý rác phát điện tương đương lượng rác thải phát sinh.
Bên cạnh đó, công cuộc xanh hóa có nhiều điểm sáng. Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Lê Công thành cho biết xu hướng tiêu dùng xanh, giảm chất thải nhựa đang được người dân cùng nhiều siêu thị hưởng ứng. Thêm vào đó, chính sách mua sắm công, phân loại rác tại nguồn đang bắt đầu được áp dụng.
Tuy nhiên, Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn bởi thói quen sản xuất, canh tác cũ của các doanh nghiệp, hợp tác xã. Thị trường tín chỉ carbon chưa được hình thành và vận hành đồng bộ, các cơ chế khác như tín chỉ đa dạng sinh học, tín chỉ nhựa chưa đủ khuôn khổ là một điểm nghẽn trong phát triển xanh.
Thủy Trương