Khi Arij al-Farra, giáo viên dạy tiếng Anh 23 tuổi, hôm 3/10 nghe tin Hamas đã đồng ý một phần kế hoạch hòa bình do Tổng thống Donald Trump đề xuất và ông Trump đã yêu cầu Israel ngừng ném bom Gaza, tia hy vọng vụt lóe lên trong tâm trí cô. Nhưng sau đó lại là một vụ nổ. Máy bay Israel tập kích gần lều của Farra ở Khan Younis, miền nam Gaza.
Farra thoát chết nhưng cô xem cuộc tấn công là điềm xấu cho triển vọng hòa bình ở Gaza. "Tôi cảm thấy như chúng tôi đang rơi vào một cái bẫy. Dù Hamas có đồng ý hay không, chúng tôi cũng sẽ không được an toàn. Cường độ các cuộc tập kích không hề giảm bớt, không có chiến đấu cơ Israel nào rút khỏi bầu trời Gaza", cô nói.
Một khu lều trại cho người tị nạn ở Khan Younis, miền nam Dải Gaza. Ảnh: AP
Tổng thống Trump đầu tuần trước công bố kế hoạch hòa bình 20 điểm trong cuộc gặp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng. Ông cảnh báo nếu Hamas không chấp nhận các điều khoản, ông sẽ bật đèn xanh để Israel "hoàn thành nốt công việc" tiêu diệt nhóm vũ trang này.
Kế hoạch yêu cầu Hamas thả tất cả con tin còn lại bị nhóm bắt sau cuộc đột kích lãnh thổ Israel ngày 7/10/2023 trong vòng 72 giờ kể từ khi đề xuất có hiệu lực. Con số gồm ước tính 20 người được cho là còn sống và thi thể của khoảng 25 con tin khác.
Đáp lại, Israel sẽ trả tự do cho khoảng 250 tù nhân Palestine đang thụ án chung thân ở nước này, thêm 1.700 người Gaza bị bắt trong xung đột và đổi thi thể của 15 tù nhân Gaza cho mỗi thi thể con tin Israel được trao trả.
Phản hồi với đề xuất, Hamas cho biết họ mong muốn hướng tới "hòa bình lâu dài", đánh giá cao nỗ lực của cộng đồng quốc tế và cá nhân Tổng thống Trump.
Hamas "phê duyệt việc thả tất cả các tù binh của phía chiếm đóng, cả còn sống và đã chết, theo công thức trong đề xuất". Nhóm đồng thời bày tỏ sẵn sàng chuyển giao quyền lực ở Gaza cho một nhóm các nhà kỹ trị Palestine, song nhấn mạnh họ vẫn sẽ "tham gia và đóng góp có trách nhiệm" vào các cuộc thảo luận của Palestine về tương lai dải đất.
Việc Hamas đồng ý thả tất cả con tin và từ bỏ quyền lực đã được Tổng thống Trump cùng phần lớn cộng đồng quốc tế ca ngợi là một bước tiến quan trọng dẫn tới hòa bình.
Nhưng người dân Gaza từng trải qua điều này trước đây.
Ông Trump đã vài lần hứa hẹn rằng Gaza chỉ còn cách lệnh ngừng bắn vài ngày nữa, nhưng các cuộc đàm phán lại đột ngột đổ vỡ. Israel hồi tháng ba phá vỡ lệnh ngừng bắn kéo dài 6 tuần sau khi đơn phương tuyên bố tiếp tục chiến dịch tấn công Gaza và bao vây dải đất, gây ra nạn đói ở nhiều khu vực.
"Tôi đặt rất ít hy vọng vào thỏa thuận này vì cứ mỗi lần chúng tôi sắp đạt được lệnh ngừng bắn lại có chuyện xảy ra làm thay đổi hướng đi của kế hoạch", Farra cho hay.
Tuy nhiên, những người khác không thể không hy vọng rằng kế hoạch hòa bình của Tổng thống Trump cuối cùng sẽ chấm dứt được cuộc xung đột đã giết hơn 67.000 người Palestine, làm bị thương khoảng 170.000 người khác và khiến hầu hết Gaza trở thành đống hoang tàn.
"Tôi mong thỏa thuận lần này sẽ nghiêm túc hơn những lần trước", Abu Faris, biên tập viên video 43 tuổi sống ở miền bắc Gaza, nói. "Một đột phá trong thỏa thuận ngừng bắn sẽ là điều tốt. Nó đáp ứng niềm mong mỏi của người dân Palestine, mang lại niềm hy vọng và cảm giác an toàn cho dân thường ở miền bắc Gaza".
Nhưng nếu được thực hiện đầy đủ, kế hoạch của ông Trump sẽ rất bất lợi cho Hamas và các phe phái Palestine khác. "Kế hoạch rõ ràng phục vụ lợi ích của Israel và không chứa bất cứ điều khoản nào có ý nghĩa đối với người Palestine", Ashraf Maghari, 48 tuổi, giáo sư tại Đại học Hồi giáo ở Gaza, nhận xét.
Song đối với đa phần cư dân Gaza đã kiệt quệ, chính trị hay tồn vong của Hamas không phải ưu tiên hàng đầu. "Ưu tiên của tôi bây giờ là chấm dứt hoàn toàn chiến sự", Faris nói. "Nếu Hamas phải hy sinh bản thân, họ cũng nên chấp nhận vì đó là hậu quả do hành động của họ".
Faris đã mất nhiều người thân trong cuộc xung đột, phải di tản 4 lần và sau mỗi lần trở về, nhà cửa của ông càng bị tàn phá nặng nề hơn. Faris có thể mất nhiều hơn nữa nếu giao tranh không sớm kết thúc vì ông đang ở miền bắc Gaza, nơi các cuộc oanh tạc từ Israel diễn ra dữ dội nhất.
Người dân chạy khỏi miền bắc Gaza hôm 1/10. Ảnh: AP
Phó thủ lĩnh Hamas hôm 5/10 đã đến Ai Cập để bàn thảo với các bên về kế hoạch. Tuy nhiên, một số người dân Gaza đang lo ngại Hamas cuối cùng sẽ không đồng ý với thỏa thuận, vì họ không tin Hamas sẽ đặt lợi ích của người dân Palestine lên trên lợi ích bản thân.
"Hamas phải đồng ý với đề xuất đó, chúng tôi đã chán cảnh sống trong địa ngục rồi", Mahmoud Bolbol, 43 tuổi, công nhân xây dựng đã bám trụ tại Gaza City cùng 6 người con trong căn nhà tan hoang suốt cuộc xung đột, nói.
Bolbol kể nhiều ngày qua những người hàng xóm của ông hầu như chỉ nói về kế hoạch ngừng bắn. Nếu Hamas từ chối, gia đình ông cuối cùng sẽ phải rời khỏi Gaza City và đi về phía nam, nơi ông hy vọng có được "an toàn tương đối".
"Hamas cần phải hiểu rằng mọi chuyện đã quá đủ rồi", Bolbol. "Hầu hết người dân Gaza không phải thành viên Hamas, vậy tại sao lại kéo chúng tôi vào?".
"Chúng tôi đang bỏ mạng một cách vô nghĩa và không ai quan tâm đến chúng tôi", Nasayem Muqat, 30 tuổi, người phụ nữ đã cùng con gái sơ tán khỏi Gaza City, nói. "Hamas cần nghĩ nhiều hơn đến chúng tôi và những gì chúng tôi đã trải qua".
Abdelhalim Awad, 57 tuổi, quản lý một tiệm bánh ở Deir al Balah, miền trung Gaza, cho hay ông chấp nhận "bất kỳ giá nào" để xung đột có thể chấm dứt. Tuy nhiên, đến tận bây giờ, ông vẫn khó tin Hamas sẽ thực hiện điều tương tự.
"Họ không quan tâm đến người dân nghĩ gì hay ý kiến của công chúng ra sao", Awad nói. "Nếu họ quan tâm, chúng tôi đã không phải lâm vào cảnh này".
Khói đen bốc lên sau một cuộc tập kích của Israel vào Gaza City hôm 1/10. Ảnh: AP
Tại Khan Younis, Mahmoud Abu Mattar, 35 tuổi, cho biết ông hy vọng Mỹ bằng cách nào đó có thể buộc Hamas chấp nhận thỏa thuận và sau đó khiến cả Hamas lẫn Israel tuân thủ mọi điều khoản.
"Tôi ước ông Trump trực tiếp áp đặt thỏa thuận với cả đôi bên mà không cho họ quyền lựa chọn", Mattar, cựu kế toán ở Gaza City, nói.
Cả Faris lẫn Farra cũng không tin Israel sẽ đàm phán chấm dứt xung đột một cách thiện chí hay thỏa thuận cuối cùng sẽ giúp người dân Palestine có quyền tự quyết. Đặc biệt đối với Farra, viễn cảnh Hamas giải giáp vũ khí là một điều thực sự khó tin.
Tuy nhiên, cả hai đều nói rằng thỏa thuận vẫn đáng giá nếu nó giúp chấm dứt các cuộc ném bom gần như không ngừng nghỉ vào nhà cửa của họ.
"Đối với tôi, chấm dứt giao tranh không đồng nghĩa với việc dập tắt quyền lợi của chúng tôi. Đó là để chúng tôi có thể hít một hơi thật sâu, sắp xếp lại bản thân, cuộc sống, các ưu tiên và suy nghĩ của mình", Farra nói.
Vũ Hoàng (Theo Guardian, AP, AFP)