Hồi ức Cách mạng Tháng Tám

Sách ra mắt dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, điểm lại những mốc son, khắc họa bức tranh toàn cảnh về mùa thu năm 1945 qua bài viết của các nhân chứng như Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nhà cách mạng, nhà báo Xuân Thủy, nhà văn Tô Hoài.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đứng lên khởi nghĩa, giành lại chính quyền từ tay phát xít Nhật, lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp sau hơn 80 năm, xóa bỏ chế độ phong kiến, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất nước. Thắng lợi khẳng định ý chí quật cường của đất nước, đồng thời cổ vũ phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa trên thế giới. Sách phân tích những yếu tố làm nên chiến thắng như sự nhạy bén, sáng tạo trong việc đánh giá tình hình, chủ động nắm bắt thời cơ, tiến hành tổng khởi nghĩa bằng phương pháp đấu tranh phù hợp trong bối cảnh.

Dấu ấn Cách mạng Tháng Tám in sâu trong tâm trí những nhân chứng lịch sử, nhà cách mạng và văn nghệ sĩ. Trong ký ức của nhà báo Xuân Thủy, đất nước những ngày thu năm 1945 sục sôi ý chí. Ở các tỉnh, "ngày mai khởi nghĩa, thì đêm nay, từ các làng kéo ra những con đường nhựa, đường sắt từng tốp người mang súng, dao và cuốc thuổng, có quãng đường toàn những bóng câm lặng và đi nhanh; có quãng đường những người đi như đám biểu tình, hò reo, hô khẩu hiệu vang trời và có lúc nhốn nháo ồn ào như vỡ chợ". Nhân dân cắt đường giao thông, không cho quân đối phương liên lạc giữa các tỉnh. "Những tiếng hô một hai, một hai, theo nhịp đoàn quân du kích đi, thực là thiêng liêng và lạ lùng, có sức mạnh lôi cuốn hàng vạn triệu con người lên đường để một sống một chết", trích bài viết đăng trên đặc san Cứu Quốc ngày 19/8 năm 1946.

Ở thành thị, ban đêm có vẻ im lìm nhưng mỗi nhà đều làm việc "như màn kịch câm trên sân khấu". Người dân thi nhau khâu cờ, lắp súng, nói thầm và bước đi khẽ khàng. Tất cả đều biểu lộ một sức sống mạnh mẽ tiềm tàng. Khí thế của đoàn biểu tình "như muốn ngốn tất cả những xe tăng đại bác và kho súng của quân Nhật, nuốt chửng tất cả những dinh thự lâu đài". Dù sự cố vỡ đê khiến phần lớn tỉnh phía Bắc ngập lụt, nhân dân không nao núng, bởi theo tác phẩm, "hơn 80 năm đằng đẵng dân Việt Nam mới có được cơ hội này, sống chết người ta phải nắm lấy, để rửa nhục cho non sông, để vươn mình ra ánh sáng".

Sách khắc họa sinh động hình ảnh đất nước trong giờ phút bước sang kỷ nguyên mới. Từ ngày 14 đến 28/8, cuộc tổng khởi nghĩa giành thắng lợi hoàn toàn. Ngày 2/9 năm 1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). "Bằng một giọng rành mạch, giản dị, thỉnh thoảng lại hỏi xuống: "Tôi nói thế này đồng bào nghe có rõ không?", tỏ ra mỗi lời nói của ông cất lên lúc này đều rất nghiêm trọng và ông muốn quốc dân không để lọt mất lời nào", nhà báo Hồng Hà - Tổng biên tập báo Nhân Dân từ năm 1982 đến năm 1987 - tường thuật lại khoảnh khắc trên báo Cứu Quốc ngày 5/9 năm 1945.

Trong năm đầu kỷ niệm chiến thắng, các bài viết trên báo Cứu Quốc, Sự thật giúp nhìn lại những thành tựu đất nước đạt được sau cách mạng, kêu gọi nhân dân tăng gia đoàn kết, xúc tiến vận động thống nhất nước nhà, phấn đấu tiến tới hoàn toàn độc lập.

Dấu ấn Cách mạng tháng Tám năm 1945 là công trình của nhiều nhà nghiên cứu lịch sử, chính trị, do ông Nguyễn Thái Bình làm chủ biên. Trong tác phẩm, những văn kiện liên quan như Thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa, Lời hiệu triệu của Đảng cộng sản Đông Dương, Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh được các tác giả tổng hợp, biên soạn từ tài liệu lịch sử như Văn kiện Đảng toàn tập và các bài viết đăng trên báo Cứu Quốc, báo Sự thật, báo Độc lập. Tác phẩm là nguồn cảm hứng, góp phần nhắc nhớ về trách nhiệm gìn giữ và phát huy thành quả của thế hệ đã hy sinh để bảo vệ Tổ quốc.

Châu Anh