Trên nền tảng Truth Social tuần qua, Tổng thống Donald Trump tuyên bố có thể biến nguồn thu từ thuế quan thành "cổ tức" và chi trả trực tiếp cho các hộ gia đình Mỹ, với mức ít nhất 2.000 USD mỗi người, trừ nhóm có thu nhập cao.
Giới quan sát nhận định đây là một phần trong nỗ lực hạ nhiệt áp lực lên đảng Cộng hòa trước bầu cử giữa kỳ, đặc biệt là trong vấn đề chi phí sinh hoạt tăng cao, điều đã khiến họ chịu tổn thất nặng nề trong cuộc bầu cử địa phương vừa qua tại Virginia, New Jersey và một số bang.
Tuy nhiên, đề xuất này ngay lập tức đối mặt với nhiều hoài nghi từ giới chuyên gia về tính khả thi, khuôn khổ pháp lý và cả tác động thực tế đối với người dân.
Phó chủ tịch tổ chức Quỹ Thuế Erica York, chuyên nghiên cứu chính sách thuế liên bang, cho rằng cách tính toán chia cổ tức của chính quyền Trump không cân bằng giữa mức thu và mức chi, khiến ý tưởng này rất khó thực hiện trên thực tế.
Theo dữ liệu của chính phủ Mỹ, chính sách thuế quan đã mang về 195 tỷ USD trong năm tài khóa vừa kết thúc ngày 30/9, tăng mạnh so với 77 tỷ USD của năm 2024. Khoản này đóng góp chưa đến 4% tổng nguồn thu liên bang và gần như không tạo thay đổi đáng kể cho khoản thâm hụt 1.800 tỷ USD năm 2025.
Chuyên gia John Ricco tại Trung tâm Ngân sách Đại học Yale nhận định các biện pháp áp thuế về dài hạn có thể mang về cho chính phủ Mỹ 200-300 tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, nếu "cổ tức" được chia cho toàn bộ người Mỹ theo con số mà ông Trump nêu ra, bao gồm cả trẻ em, số tiền phải chi sẽ lên tới 600 tỷ USD, tức gấp đôi mức thu dự kiến.
Nếu chỉ tính người lớn trong nhóm thu nhập trung bình và thấp, mức chi khoảng 300 tỷ USD cũng đã vượt xa mức thu 195-220 tỷ USD mà chính quyền thông báo.
Tổng thống Donald Trump phát biểu trong sự kiện công bố chính sách thuế quan Nhà Trắng, ngày 2/4. Ảnh: AP
Trong dự báo lạc quan nhất của Bộ Tài chính Mỹ, thuế quan có thể mang về 3.000 tỷ USD trong vòng một thập kỷ tới. Tuy nhiên, lợi ích vẫn không đủ lớn để vừa chia cổ tức vừa "giảm mạnh nợ công" như ông Trump từng tuyên bố, khi tổng nợ liên bang hiện đã vượt 38.000 tỷ USD.
Ngoài chênh lệch thu - chi, ý tưởng chia "cổ tức thuế quan" cho người dân của ông Trump còn gặp phải rào cản pháp lý. Theo luật, mọi khoản chi ngân phiếu cho toàn dân đều cần sự phê chuẩn của quốc hội Mỹ và cách sử dụng thuế quan cũng thuộc thẩm quyền của cơ quan lập pháp, chứ Tổng thống Mỹ không thể ra quyết định đơn phương.
Quốc hội Mỹ cũng cần thời gian để xây dựng và thông qua đạo luật cho chính phủ phát tiền cho người dân. Các đợt phát tiền cứu trợ thời đại dịch Covid-19 cần khoảng 20 tuần để đề xuất luật, thông qua và triển khai trước khi tiền đến tay người dân.
Ông Trump lần này sẽ đối diện thách thức còn lớn hơn khi quốc hội Mỹ chia rẽ đảng phái sâu sắc, điển hình là đợt đóng cửa chính phủ 43 ngày vừa qua, kéo dài nhất lịch sử.
Mặt khác, chính sách thuế quan toàn cầu của ông Trump đang bị thách thức tại Tòa án Tối cao. Trong phiên điều trần mới nhất, nhiều thẩm phán tỏ ra hoài nghi trước lập luận rằng chính quyền có thể viện dẫn "tình trạng khẩn cấp quốc gia" để áp đặt mức thuế nhập khẩu hai con số lên hầu hết quốc gia.
Nếu Tòa án Tối cao bác bỏ thẩm quyền áp thuế hiện tại của nhánh hành pháp, chính phủ Mỹ thậm chí có thể đối mặt nguy cơ phải hoàn trả hàng chục tỷ USD cho các công ty nhập khẩu, thay vì dùng số tiền này làm "cổ tức" để chia cho người dân.
Nhân viên bày rau củ, mặt hàng nằm trong chương trình tem phiếu thực phẩm SNAP, tại một siêu thị ở Baltimore, bang Maryland ngày 30/10. Ảnh: AP
Bộ Tài chính Mỹ cũng không hoàn toàn đồng thuận với cách diễn giải của Tổng thống Trump rằng chính phủ có thể phát tiền mặt cho toàn dân.
Bộ trưởng Scott Bessent cho biết ông chưa trao đổi với Tổng thống về hình thức chia tiền. Ông bình luận với ABC đầu tuần này rằng khoản "cổ tức" có thể được triển khai theo hình thức giảm thuế, được đề cập trong Đạo luật To Đẹp (OBBBA) được thông qua ngày 4/7, với các chính sách như miễn thuế tiền tip, miễn thuế làm thêm giờ, miễn thuế an sinh xã hội hoặc cho khấu trừ lãi vay ôtô.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ nhận định phương án này phù hợp hơn với mục tiêu cốt lõi của thuế quan là tái cân bằng thương mại, thay vì hình thức phát trực tiếp chi phiếu giống giai đoạn đại dịch Covid-19.
Về bản chất, đề xuất cổ tức thuế quan của ông Trump có phần giống với biện pháp kích cầu đã được áp dụng trong các khủng hoảng trước, nhưng lần này dựa trên nguồn thu không bền vững và phụ thuộc lớn vào các quy định có thể bị Tòa án Tối cao đảo ngược.
"Kế hoạch chia cổ tức không trúng mục tiêu. Nếu mục tiêu của chính phủ là giảm gánh nặng cho người dân Mỹ, họ chỉ cần bỏ thuế quan", Erica York, phó chủ tịch tổ chức Quỹ Thuế, bình luận.
Trước hàng loạt hoài nghi về tính khả thi, Nhà Trắng vẫn bảo vệ ý tưởng chia "cổ tức thuế quan" của Tổng thống Trump. Thư ký Báo chí Karoline Leavitt ngày 13/11 khẳng định ông Trump cam kết phát 2.000 USD cho mỗi người dân Mỹ từ nguồn thu thuế quan và đội ngũ cố vấn kinh tế đang nghiên cứu các phương án triển khai.
Thanh Danh (Theo ABC, Hill, Business Insider, AP)