Cuối tuần qua, các quan chức Mỹ phải gấp rút tìm kiếm và chốt địa điểm cho hội nghị thượng đỉnh sẽ diễn ra tại Alaska vào ngày 15/8 giữa Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin. Họ nhanh chóng phát hiện ra một trở ngại lớn. Mùa hè là mùa du lịch cao điểm ở Alaska, vì thế số địa điểm đủ điều kiện và sẵn sàng đón tiếp hai lãnh đạo vô cùng hạn chế.
Một số người có ảnh hưởng ở Alaska đã liên hệ với Nhà Trắng, đề nghị tổ chức hội nghị thượng đỉnh tại tư dinh. Dù vậy, các quan chức Nhà Trắng vẫn ráo riết tìm kiếm hàng loạt địa điểm tiềm năng ở Juneau, thủ phủ bang, cùng thành phố Anchorage và Fairbanks.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và người đồng cấp Nga Vladimir Putin. Ảnh: CNN
Những người tổ chức sau đó đã nhận định rằng thành phố duy nhất trong bang có lựa chọn khả thi là Anchorage. Và chỉ Căn cứ Liên hợp Elmendorf-Richardson, nằm ở rìa phía bắc thành phố, mới đáp ứng được các yêu cầu an ninh cho cuộc gặp lịch sử này. Tuy vậy, Nhà Trắng vẫn hy vọng có thể tránh việc đón tiếp Tổng thống Putin và đoàn quan chức Nga tại một căn cứ quân sự Mỹ.
Những chi tiết trên nhấn mạnh các thách thức mà giới chức Mỹ phải đối mặt khi tổ chức cuộc họp, đánh dấu lần đầu tiên sau hơn 4 năm hai lãnh đạo Mỹ - Nga gặp mặt. Hội nghị vẫn trong quá trình chuẩn bị và theo Bộ Ngoại giao Nga, Ngoại trưởng Sergei Lavrov và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio hôm 12/8 đã điện đàm để thảo luận "một số khía cạnh trong công tác sắp xếp".
Thông thường, một hội nghị thượng đỉnh giữa Mỹ với đối thủ hàng đầu như Nga chỉ diễn ra sau các cuộc đàm phán sâu rộng về chương trình nghị sự. Tuy nhiên, bản thân Tổng thống Trump đã nói rằng ông xem cuộc gặp sắp tới như phiên "thăm dò" với ít kỳ vọng về đột phá. Nhà Trắng trong khi đó gọi đây là "phiên lắng nghe".
"Tổng thống nghĩ 'tôi phải đối mặt với người đàn ông này. Tôi cần gặp ông ấy trực tiếp. Tôi cần nghe ông ấy nói chuyện. Tôi cần đưa ra đánh giá bằng cách nhìn thẳng vào ông ấy'", Ngoại trưởng Rubio cho biết trong cuộc phỏng vấn hôm 12/8, giải thích lý do 5 cuộc điện đàm trước đó chưa đủ để giúp ông chủ Nhà Trắng xác định ý định của lãnh đạo Điện Kremlin.
Theo các nguồn thạo tin, chính quyền Trump và Điện Kremlin đã chọn Alaska làm địa điểm tổ chức hội nghị thượng đỉnh sau quá trình thảo luận kéo dài. Những người này cho biết có rất ít địa điểm phù hợp với cuộc gặp, đặc biệt là sau khi Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) phát lệnh bắt Tổng thống Putin vào năm 2023.
Do lệnh bắt từ ICC, Nga đã từ chối một địa điểm ở châu Âu. Kể cả những thành phố như Vienna hay Geneva, nơi các lãnh đạo Mỹ - Nga đã gặp nhau từ thời Chiến tranh Lạnh, cũng bị bác bỏ.
Ở chiều ngược lại, mặc dù Tổng thống Putin đề xuất rằng Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) là địa điểm "hoàn toàn phù hợp", nhiều quan chức Nhà Trắng lại muốn tránh một chuyến đi dài khác tới Trung Đông sau chuyến thăm của Tổng thống Trump hồi tháng 5.
Theo các nguồn tin, cuối cùng, phương án thu hẹp lại còn hai địa điểm là Mỹ và Hungary, do Thủ tướng Viktor Orban có quan hệ thân thiết với cả Tổng thống Trump lẫn Tổng thống Putin.
Các quan chức Mỹ đã rất hài lòng và hơi bất ngờ khi ông Putin đồng ý gặp mặt trên đất Mỹ.
"Tôi nghĩ việc Tổng thống Nga đến đất nước chúng ta thay vì chúng ta phải sang nước ông ấy hay một nước thứ ba là điều rất đáng tôn trọng", Tổng thống Trump nói.
Song những người khác lại không nghĩ vậy.
Theo cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton, nơi tốt hơn Alaska để tổ chức cuộc gặp "chỉ có thể là Moskva". "Vì vậy, tôi nghĩ việc chọn địa điểm này đã là một thắng lợi đối với Tổng thống Putin rồi", ông nói.
Lần gần nhất lãnh đạo Mỹ - Nga gặp mặt là tại hội nghị thượng đỉnh năm 2021 ở Geneva, Thụy Sĩ. Thời gian và địa điểm được công bố trước ba tuần, nhưng quá trình lên kế hoạch đã bắt đầu từ nhiều tháng trước đó.
Tổng thống Joe Biden lúc bấy giờ, trong chuyến công du một tuần ở châu Âu, đã dành nhiều ngày trước cuộc gặp để chuẩn bị kỹ lưỡng với các cố vấn cấp cao. Ông phân tích những hướng đi tiềm năng của cuộc gặp và dự đoán một số động thái từ lãnh đạo Điện Kremlin. Ông cũng tham khảo ý kiến các lãnh đạo khác, như Thủ tướng Đức, để có lời khuyên về cách tiếp cận Tổng thống Nga.
Vào ngày diễn ra hội nghị, các trợ lý Mỹ đã lên kế hoạch tỉ mỉ đến từng chi tiết, như thứ tự hai lãnh đạo đến địa điểm họp, thời gian mỗi phiên thảo luận kéo dài bao lâu hay loại hoa nào sẽ đặt trên bàn. Họ thậm chí còn đảm bảo có sẵn những chai nước tăng lực Gatorade màu cam, dán nhãn "Tổng thống Mỹ (POTUS)" bên trong tủ lạnh tại ngôi biệt thự từ thế kỷ 18, nơi cuộc họp diễn ra.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Tổng thống Trump và người đồng cấp Nga đã có cuộc gặp thượng đỉnh ở Helsinki, Phần Lan, vào năm 2018. Sự kiện kết thúc với chi tiết gây chú ý khi ông Trump bác bỏ đánh giá của các cơ quan tình báo Mỹ về vấn đề Nga can thiệp bầu cử. Trước đó, vào năm 2017, hai lãnh đạo cũng gặp nhau tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở Hamburg, Đức.
Mặc dù các quan chức Mỹ - Nga đã có những cuộc đàm phán sâu rộng để chuẩn bị cho hội nghị ở Alaska kể từ khi nó được thống nhất vào tuần trước, điều gì dẫn đến cuộc gặp vẫn còn là bí ẩn.
Đặc phái viên của Tổng thống Trump, Steve Witkoff, hôm 6/8 tới Moskva để gặp Tổng thống Putin. Theo các nguồn thạo tin, cuộc gặp này đã dẫn đến quyết định tổ chức hội nghị thượng đỉnh, mặc dù những gì ông chủ Điện Kremlin nói với Witkoff vẫn chưa được công bố.
Trong phần lớn tuần trước, giới chức châu Âu đã cố gắng tìm hiểu các chi tiết về một thỏa thuận hòa bình do Tổng thống Putin đưa ra, nhưng một số người cho biết họ cảm thấy thất vọng vì thiếu thông tin rõ ràng từ Witkoff.
Tổng thống Trump và Tổng thống Putin tới địa điểm gặp mặt ở Helsinki, Phần Lan, hồi năm 2018. Ảnh: AFP
Ông Trump dự kiến lắng nghe quan điểm từ các lãnh đạo châu Âu về hội nghị sắp tới trong một cuộc họp trực tuyến ngày 13/8 do Đức sắp xếp. Và Tổng thống cũng đã hứa sẽ điện đàm với họ cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, ngay sau khi hội nghị thượng đỉnh kết thúc.
Nhưng Tổng thống Zelensky nhiều khả năng sẽ không có mặt tại Alaska để dự hội nghị, vì vậy cơ hội về một cuộc họp ba bên Mỹ - Nga - Ukraine là rất mong manh.
Thay vào đó, Nhà Trắng cho biết Tổng thống Trump sẽ dành ít nhất một phần của hội nghị thượng đỉnh để gặp hẹp với Tổng thống Putin, giúp hai người có thể thảo luận kín.
"Đây là một phần của kế hoạch", Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho hay khi được hỏi liệu hai Tổng thống có gặp hẹp hay không.
Việc các lãnh đạo gặp hẹp không phải điều bất thường, nhưng mối quan hệ giữa Tổng thống Trump với Tổng thống Putin lâu nay đã trở thành chủ đề được quan tâm đặc biệt.
Ở nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, ngay cả các quan chức cấp cao chính quyền cũng nói rằng đôi khi họ không được biết về những gì Tổng thống đã thảo luận. Trong hai cuộc gặp vào năm 2017 và 2018 giữa Tổng thống Trump với người đồng cấp Nga, cả hai đều có phiên dịch nhưng không có trợ lý cấp cao. Sau cuộc gặp tại Đức, ông Trump được cho là đã yêu cầu phiên dịch nộp lại ghi chú.
Về hội nghị thượng đỉnh sắp tới, dù có nhiều khó khăn, Thống đốc Alaska Mike Dunleavy vẫn cho biết ông rất mong chờ tới sự kiện.
"Alaska có vị trí chiến lược nhất thế giới, nằm ở ngã tư của Bắc Mỹ và châu Á, với Bắc Cực ở phía bắc và Thái Bình Dương ở phía nam. Chỉ cách Nga vỏn vẹn 3 km, không nơi nào đóng vai trò quan trọng hơn chúng tôi đối với quốc phòng, an ninh năng lượng và vị thế dẫn đầu của Mỹ ở Bắc Cực", ông tuyên bố trên X.
"Việc một cuộc thảo luận mang tầm vóc toàn cầu như vậy diễn ra tại đây là điều hoàn toàn phù hợp. Trong nhiều thế kỷ, Alaska đã là cầu nối giữa các quốc gia, và ngày nay, chúng tôi vẫn là cửa ngõ cho ngoại giao, thương mại và an ninh tại một trong những khu vực quan trọng nhất Trái Đất. Cả thế giới sẽ dõi theo và Alaska sẵn sàng tổ chức cuộc họp lịch sử này", Thống đốc Dunleavy tuyên bố.
Về phía Nga, Yuri Ushakov, trợ lý của Tổng thống Putin, cũng thừa nhận việc chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh ở Alaska là một thách thức.
"Moskva và Washington tất nhiên sẽ làm việc tích cực cũng như nỗ lực để thống nhất chi tiết thực tế cùng các yếu tố chính trị cho hội nghị tại Alaska. Chúng tôi biết quá trình này không đơn giản, nhưng chúng tôi sẽ tham gia một cách chủ động và nhất quán", ông nói.
Vũ Hoàng (Theo CNN, AFP, Reuters)