Dấu ấn 80 năm của khoa học công nghệ và bưu chính viễn thông Việt Nam

80 năm qua, ngành bưu chính viễn thông và khoa học công nghệ Việt Nam đã đi từ những bước khởi đầu giản đơn đến thành tựu mang tính toàn cầu, góp phần quan trọng vào sự phát triển đất nước.

BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG
14-15/8/1945

Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương ra Nghị quyết thành lập Ban giao thông chuyên môn. Ngày 15/8 được lấy làm ngày truyền thống của ngành bưu điện.

Tháng 11/1946, GS.VS Trần Đại Nghĩa và cộng sự bắt tay nghiên cứu chế tạo đạn theo mẫu Bazoka của Mỹ. Sau này, Cục Quân giới tiếp tục sản xuất hàng loạt đạn Bazoka tầm xa tới 600 m và phạm vi sát thương 50 m.

Nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo. Ảnh: Tư liệu Bộ KHCN

Ngày 2/9/1946, Nha Bưu điện Việt Nam phát hành bộ tem bưu chính đầu tiên của nước Việt Nam độc lập - biểu tượng chủ quyền quốc gia, theo sắc lệnh ngày 27/8/1946 của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

1952

Theo lời hiệu triệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh, GS Lương Định Của từ Nhật Bản về Việt Nam, chọn đồng ruộng làm phòng thí nghiệm, tạo ra hàng loạt giống lúa và cây trồng phù hợp với điều kiện Việt Nam, từ Nông nghiệp I, Chiêm 314 đến NN75-1, NN75-5... Các giống "mang tên bác sĩ Của" nhanh chóng giúp nông dân tăng năng suất và cải thiện đời sống.

Trong giai đoạn từ 1952 - 1975, những công trình và phương pháp do ông đề xuất góp phần đưa năng suất lúa gạo Việt Nam tăng nhanh, vượt tốc độ bình quân của thế giới cùng thời kỳ.

8/3/1955

Nha Bưu điện Vô tuyến điện Việt Nam được đổi tên thành Tổng cục Bưu điện Việt Nam, thuộc Bộ Giao thông Bưu điện.

KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
4/3/1959

Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ký Sắc lệnh số 016-SL thành lập Ủy ban Khoa học Nhà nước, tiền thân của Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN) ngày nay.

Đến năm 1965, Ủy ban này phân thành Uỷ ban khoa học và kỹ thuật Nhà nước (UBKHKTNN) và Viện Khoa học Xã hội Việt Nam

1962

Cơ xưởng Bưu điện Trung ương phát triển thành Nhà máy Bưu điện với 1.000 công nhân. Giai đoạn 1961-1964, các cơ sở công nghiệp đã cung cấp gần 10.000 máy điện thoại, 2.000 tổng đài, 800 máy tăng âm, 16.200 máy thu bán dẫn...

Tổng đài từ thạch 5 số do Cơ xưởng Bưu điện Trung ương sản xuất năm 1956. Ảnh: VnExpress

1975

Ngành bưu điện xây dựng tuyến đường dây tải ba dọc Quốc lộ 1A, nối Hà Nội - TP HCM - Minh Hải (nay là Cà Mau), cùng với đường bộ và đường sắt, trở thành biểu tượng vật chất rõ nét của Việt Nam liền một dải.

1976

Năm 1976, Việt Nam trở thành thành viên của Liên minh Bưu chính Thế giới (UPU), Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU). Đến năm 1979, Việt Nam trở thành thành viên của Tổ chức Hợp tác Viễn thông Vệ tinh Quốc tế Intersputnik, khẳng định vị thế quốc gia độc lập trên trường quốc tế.

24/12/1978

Việt Nam hoàn thành đường trục vi ba Bắc - Nam, thông suốt "mạch máu" viễn thông quốc gia. Đến năm 1983, Việt Nam kết nối điện thoại liên lạc thành công từ Trung ương tới 40 tỉnh thành trên cả nước.

Ngày 23/7/1980 tại sân bay vũ trụ Baikonur (Kazakhstan), phi hành gia Liên Xô Viktor Gorbatko cùng phi hành gia Phạm Tuân bước lên tàu Soyuz 37 và thực hiện chuyến bay lịch sử. Đây là lần đầu tiên một người châu Á có mặt trong không gian, khẳng định trí tuệ, bản lĩnh và phẩm chất con người Việt Nam trong lĩnh vực khoa học - kỹ thuật.

Thành công của chuyến bay mở ra dấu mốc đặc biệt trong lịch sử hàng không vũ trụ thế giới và trở thành biểu tượng truyền cảm hứng về khát vọng chinh phục khoa học, vũ trụ và tương lai của dân tộc Việt Nam.

Phi hành gia Phạm Tuân trên chuyến bay đầu tiên ra vũ trụ. Ảnh: Tư liệu Bộ KHCN

Đài thông tin vệ tinh mặt đất Hoa Sen I được khánh thành ở Hà Nội. 5 năm sau, Đài thông tin vệ tinh mặt đất Hoa Sen II được khánh thành tại TP HCM. Nhờ đó, thông tin hai miền Nam - Bắc được thông suốt, mở rộng và phát triển mạnh mẽ quan hệ thông tin quốc tế.

Đài thông tin vệ tinh mặt đất Hoa Sen. Ảnh: Tư liệu Bộ KHCN

20/3/1984

Khởi động lại Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt - lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu đầu tiên ở Đông Nam Á thời điểm vận hành năm 1963, mở ra khả năng nghiên cứu và sản xuất chất phóng xạ, phục vụ chẩn đoán, điều trị ung thư, đồng thời đặt nền móng xây dựng và phát triển ngành y học hạt nhân của Việt Nam

Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt (Lâm Đồng). Ảnh: VnExpress

UBKHKTNN đổi tên thành UBKHNN, đảm nhận vai trò quản lý, khuyến khích sáng tạo, ứng dụng khoa học và kỹ thuật. Đến năm 1992, UBKHNN đổi tên thành Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường.

Việt Nam quyết định cải cách, đổi mới ngành bưu điện "đi thẳng vào công nghệ số", triển khai Tổng đài số, Viba số, Cáp quang số và Thông tin vệ tinh, dù thế giới vẫn chủ yếu sử dụng công nghệ analog. Đây là bước ngoặt trong chiến lược phát triển viễn thông của Việt Nam, giúp đất nước vượt qua giai đoạn lạc hậu về viễn thông.

16/4/1994

Mạng GSM của MobiFone khai trương tại Hà Nội, đánh dấu sự ra đời của dịch vụ di động tại Việt Nam, mở ra kỷ nguyên mới trong ngành viễn thông

8/2/1996

Việt Nam khai trương tuyến cáp quang biển đầu tiên - tiền đề đưa Việt Nam bước sang kỷ nguyên số hóa với cáp quang tốc độ cao, ổn định và bảo mật. Sau gần 30 năm, Việt Nam đã có 6 tuyến cáp quang biển đang hoạt động. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam có 15 tuyến cáp quang quốc tế với dung lượng thiết kế đạt 350 Tbps, trong đó hai tuyến do Việt Nam làm chủ.

Năm 2025, Việt Nam lần đầu làm chủ tuyến cáp quang quốc tế qua Việt Nam, Lào, Thái Lan, Malaysia và Singapore (VSTN). Ảnh: Bộ KHCN

19/11/1997

Việt Nam hội nhập viễn thông toàn cầu, chính thức kết nối Internet. Hàng loạt dịch vụ mới ra đời và phổ biến như nhắn tin SMS, truyền số liệu, tổng đài, dịch vụ giá trị gia tăng như 1080, điện hoa, trang vàng...

Quốc hội thông qua Luật Khoa học và Công nghệ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tạo hành lang pháp lý cho việc ứng dụng, chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ, khuyến khích đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam, đồng thời bảo đảm quyền lợi của tác giả và người ứng dụng thành công, góp phần phát triển đất nước."

Việt Nam chính thức mở cửa thị trường viễn thông với việc Viettel cung cấp dịch vụ thoại qua giao thức Internet (VoIP 178). Đây là lần đầu tiên một loại hình dịch vụ mới được triển khai theo cơ chế cạnh tranh, tạo bước ngoặt trong tiến trình đổi mới và hội nhập của ngành.

8/2007

Bộ Thông tin và Truyền thông được thành lập trên cơ sở chức năng nhiệm vụ của Bộ Bưu chính, Viễn thông và tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về báo chí, xuất bản từ Bộ Văn hóa Thông tin.

2009

Việt Nam hoàn thành mục tiêu phổ cập dịch vụ di động, nằm trong nhóm các nước dẫn đầu thế giới, với số thuê bao đạt 120 triệu, phủ sóng trên 99,8% dân số.

8/2002

Nghị quyết Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa XI quyết định chuyển lĩnh vực môi trường sang Bộ Tài nguyên và Môi trường, thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ.

Quỹ Nafosted ra đời, là cột mốc trong công tác quản lý của ngành khoa học và công nghệ theo hướng tiệm cận thông lệ và chuẩn mực quốc tế.

Việt Nam phóng thành công vệ tinh viễn thông đầu tiên Vinasat-1 vào 5h17 phút ngày 19/4/2008, và phóng thành công vệ tinh Vinasat-2 vào 5h13 phút ngày 16/5/2012, khẳng định chủ quyền quốc gia trên không gian, mở rộng hạ tầng viễn thông, nâng cao năng lực thông tin và từng bước làm chủ công nghệ vũ trụ.

Tên lửa chuẩn bị phóng. Ảnh: Arianespace

2010

UNESCO công nhận Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long Hà Nội là Di sản văn hóa thế giới trên cơ sở hồ sơ được lập từ kết quả của nhiều công trình nghiên cứu trong lĩnh vực khảo cổ học, khoa học xã hội và nhân văn. Với diện tích 20 ha cùng các tầng di tích, di vật phong phú, Hoàng Thành Thăng Long là minh chứng về truyền thống văn hóa lâu đời, liên tục của người Việt ở châu thổ sông Hồng suốt 13 thế kỷ.

2013

Việt Nam phóng thành công vệ tinh VNRedSat -1 vào vũ trụ. Đây là vệ tinh quan sát Trái Đất đầu tiên của Việt Nam, được phóng lên quỹ đạo ngày 7/5/2013, từ bãi phóng Kourou, Guyana thuộc Pháp. Vệ tinh do công ty EADS Astrium của Pháp thiết kế, chế tạo.

Cũng trong năm này, Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đã phát triển thành công vệ tinh siêu nhỏ Pico Dragon (1 kg), được phóng từ Trung tâm Vũ trụ Tanegashima của Nhật Bản, có nhiệm vụ chụp ảnh trái đất, đo đạc một số thông số vệ tinh bằng các cảm biến gắn trên vệ tinh, và thử nghiệm thông tin liên lạc với mặt đất.

2015

Hệ thống quản lý quốc gia về vaccine của Việt Nam được công nhận đạt chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Lúc này, Việt Nam làm chủ công nghệ sản xuất nhiều loại vaccine phòng sởi - rubella, tiêu chảy (Rotavin-M1), cúm mùa (IVACFLU-S)…

Nghiên cứu, chế tạo, sản xuất thành công radar hiện đại VRS-2DM, VRS-SRS.

Việt Nam đưa thiết bị 4G tự sản xuất vào hoạt động trên mạng viễn thông công cộng trong nước, khẳng định năng lực nghiên cứu, thiết kế và chế tạo. Năm 2019, nghiên cứu 5G được khởi động, mở đường cho việc chính thức sản xuất và thương mại hoá thiết bị 5G.

Việt Nam triển khai Đề án số hoá truyền dẫn, phát sóng truyền hình mặt đất, chuyển đổi từ công nghệ tương tự sang công nghệ số. Đến năm 2020, cả nước đã tắt sóng truyền hình tương tự.

2021

Việt Nam nghiên cứu chế tạo và phóng thành công vệ tinh NanoDragon (dưới 10 kg). Vệ tinh NanoDragon có hai nhiệm vụ là senser phát tín hiệu tự động nhận dạng tàu biển và điều chỉnh tư thế vệ tinh trên quỹ đạo.

Vietnam Space Launch
 
 

Ngày 9/11, vệ tinh NanoDragon của Việt Nam bay vào vũ trụ tại bãi phóng Uchinoura, tỉnh Kagoshima. Video: JAXA

2024

Nghiên cứu chế tạo thành công tổ hợp tên lửa VCS-01 “Trường Sơn”, UAV AI, súng chống UAV (2024) cùng nhiều khí tài công nghệ cao, khẳng định năng lực khoa học và công nghệ trong lĩnh vực quốc phòng.

Việt Nam tái khởi động dự án điện hạt nhân, tiếp tục đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, góp phần hiện thực hóa chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, bảo đảm an ninh năng lượng và thúc đẩy ứng dụng công nghệ hiện đại trong phát triển kinh tế - xã hội.

Ngày 18/2/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết hợp nhất Bộ Khoa học và Công nghệ với Bộ Thông tin và Truyền thông thành Bộ Khoa học và Công nghệ. Việc hợp nhất này giúp tinh gọn bộ máy, thống nhất quản lý nhà nước về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo sức mạnh tổng hợp thúc đẩy phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì soạn thảo trình và được Quốc hội thông qua 5 luật tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV tháng 5/2025, gồm: Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi); Luật Công nghiệp công nghệ số.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng giải trình trước Quốc hội về dự Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, tháng 5/2025. Ảnh: Phạm Thắng

Nội dung: Điệp Anh

Đồ họa: Tâm Thảo - Thanh Hạ