Bà Pamela Vetter, 54 tuổi, ở Chicago (Mỹ) thường xuyên đi lại bằng máy bay và cảm nhận rất rõ tình trạng chỗ ngồi ngày càng chật chội. Bà đối phó bằng cách lờ đi. Trước mỗi chuyến bay, ba sạc đầy điện thoại, đắm chìm vào những bộ phim để quên đi cảm giác bí bách.
Nhưng việc "lờ đi" này ngày càng khó. Trên chuyến bay đến Los Angeles mới đây, người phụ nữ nhận ra đầu gối gần như chạm vào ghế phía trước, rất khó hạ bàn ăn xuống khi tiếp viên mời đồ uống.
Ghế máy bay của nhiều hãng hàng không tại Mỹ và nhiều quốc gia khác ngày càng chật nhằm tăng lợi nhuận, bất chấp rủi ro sức khỏe của hành khách. Ảnh minh họa: Shutterstock
William McGee, thành viên cấp cao của Dự án Tự do Kinh tế Mỹ, người đã theo dõi kích thước ghế máy bay suốt hai thập kỷ, khẳng định không gian đang ngày càng eo hẹp. "Người Mỹ ngày càng to lớn, ghế ngày càng chật và máy bay ngày càng đông", ông nói.
Phân tích của ông cho thấy các hãng American Airlines, Delta Airlines, Southwest Airlines và United Airlines đã giảm 5 - 12,7 cm chỗ để chân và khoảng 5 cm chiều rộng ghế từ những năm 1980. Chỗ để chân trung bình (pitch) của các hãng này hiện là 79 cm, giảm so với mức 89 cm cuối thế kỷ 20. Con số này chỉ còn 71 cm trên các hãng giá rẻ như Spirit hay Wizz Air.
Nghịch lý là trọng lượng trung bình của người Mỹ tăng 6,8 kg so với 30 năm trước, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC). Phụ nữ hiện nay nặng tương đương nam giới cuối những năm 1990.
Nghiên cứu năm 2022 của Tổ chức FlyersRights ghi nhận chưa đến một nửa hành khách Mỹ có thể ngồi vừa vặn trên ghế phổ thông. Khi Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) lấy ý kiến công chúng (năm 2022), họ nhận được hơn 26.000 phản hồi, mô tả ghế ngồi là "nhồi nhét", "khốn khổ" và "khủng khiếp".
Paul Hudson, Chủ tịch FlyersRights, xem ngành hàng không là trường hợp cá biệt. "Mọi nơi khác, từ rạp hát đến ghế ôtô, đều đã lớn hơn để phù hợp vóc dáng người dùng, chỉ có ghế máy bay là nhỏ đi", ông nói.
Nguyên nhân được cho là bắt nguồn từ Đạo luật Bãi bỏ Quy định Hàng không năm 1978. Giáo sư luật Ganesh Sitaraman của Đại học Vanderbilt giải thích, trước đạo luật này, ngành hàng không bị quản lý chặt chẽ. Vé máy bay khi đó đắt hơn nhưng thường bao gồm các dịch vụ như hành lý ký gửi, tiêu chuẩn thoải mái được đảm bảo.
Khoang hành khách rộng rãi trên một chuyến bay của Mỹ năm 1960. Ảnh: Touring Club Italiano/Mark a/Universal Images Group
Đạo luật 1978, với lý thuyết thúc đẩy cạnh tranh, giảm giá vé, đã thay đổi tất cả. Kết quả là lương trong ngành giảm, các đường bay ngắn, kém lợi nhuận bị cắt bỏ. Ngày nay, bốn hãng hàng không lớn kiểm soát 80% thị trường Mỹ.
Môi trường pháp lý lỏng lẻo cho phép các hãng tạo ra hệ thống hai tầng. Họ quảng cáo giá vé cơ bản siêu rẻ (McGee gọi là "hạng tra tấn") để thu hút khách, sau đó tính thêm tiền nâng cấp "Hạng phổ thông Plus" - vốn chỉ cung cấp không gian tiêu chuẩn trước đây.
"Chiến lược là bắt bạn lựa chọn giữa 'hạng tra tấn' và 'hạng nhân đạo'", Hudson nói.
Không gian chật chội không chỉ gây khó chịu. Trên chuyến bay dài (từ 5 giờ trở lên), ngồi bất động trong khoang chật làm tăng đáng kể nguy cơ hình thành cục máu đông (huyết khối tĩnh mạch sâu), đặc biệt với người béo phì.
Nguy hiểm hơn là rủi ro khi sơ tán khẩn cấp. Quy định của FAA yêu cầu máy bay đầy khách phải có khả năng sơ tán trong 90 giây. Nhưng điều này ngày càng khó. Máy bay đông hơn, ghế chật khiến hành lang hẹp lại. Việc các hãng thu phí hành lý ký gửi cũng khiến khách mang nhiều đồ xách tay hơn, gây cản trở lối đi.
"Tất cả yếu tố này khiến việc sơ tán an toàn ngày càng thách thức", McGee cảnh báo.
FAA có thẩm quyền quy định kích thước ghế tối thiểu nếu ảnh hưởng đến an toàn. Tuy nhiên, sau thử nghiệm sơ tán năm 2019, cơ quan này kết luận "kích thước và khoảng cách ghế không ảnh hưởng xấu đến sự thành công của cuộc sơ tán".
Paul Hudson, người quan sát thử nghiệm, đã kịch liệt chỉ trích thí nghiệm này. Ông cho rằng FAA đã thiếu sót nghiêm trọng khi chỉ mô phỏng trong bãi đậu xe, không phải máy bay thật; không có tình nguyện viên trên 60 tuổi, trẻ em và người khuyết tật; loại trừ người nặng trên 113 kg; và chỉ thử nghiệm với nhóm 60 người, ít hơn nhiều so với một chuyến bay đầy tải.
"Đó là một nghiên cứu nửa vời", McGee nói.
Trong khi chờ quy định thay đổi, các chuyên gia khuyên hành khách nên tự bảo vệ mình bằng một số cách.
Nâng cấp: Trả thêm tiền cho các hạng ghế có thêm chỗ để chân (Economy Plus), nhất là trên chuyến bay dài.
Mua hai ghế: Một số hành khách nặng cân chọn cách này, nhưng có rủi ro bị hãng bay đổi vị trí vào phút chót.
Di chuyển: Tận dụng mọi cơ hội đứng dậy và đi lại trong khoang.
Sức khỏe: Người có nguy cơ đông máu cần hỏi ý kiến bác sĩ về việc dùng thuốc làm loãng máu không kê đơn trước chuyến bay.
"Cơ thể chúng ta không được tạo ra để ngồi hàng giờ liền trong không gian chật hẹp", Paul Hudson kết luận.
Minh Phương (Theo USD Today, Popular Science)